Ο Zbigniew Preisner μιλάει για τη μουσική στον «Άνθρωπο του Θεού»

Η ταινία «Ο Άνθρωπος του Θεού» της Yelena Popovic, με τον Άρη Σερβετάλη να υποδύεται τον «σύγχρονο άγιο» Νεκτάριο, συγκίνησε το ελληνικό κοινό και γέμισε τις αίθουσες όπου προβαλλόταν. Μία συγκινητική ιστορία ενός «καλού ανθρώπου» ήρθε θεραπευτικά για τη διάθεση και τα άγχη της φετινής χρονιάς, την ίδια ώρα που «ιερωμένοι» και δημαγωγοί κάθε είδους εξαγριώνουν έναν όχλο που ωρύεται εναντίον της μάσκας, εναντίον του εμβολίου, εναντίον των μικροτσίπ. Η αγριότητα και ο τυφλός φανατισμός, ο φόβος και η προκατάληψη μπροστά στην ανάγκη του κόσμου για «θεραπεία». Για γαλήνη της ψυχής.

Η ανάταση, η πνευματικότητα, η ενσυναίσθηση, η συγκίνηση είναι, άλλωστε, στοιχεία που βρίσκει κανείς στις κινηματογραφικές μουσικές του μεγάλου Πολωνού συνθέτη Zbigniew Preisner που, και αυτή τη φορά, έδωσε με τη μουσική του στον «Άνθρωπο του Θεού» – ένα έργο που μπορεί να σταθεί και μόνο του, πέραν της ταινίας. Με στοιχεία ελληνικής μουσικής, με κανονάκια και βυζαντινή χορωδία, με τη συναρπαστική ερμηνεία της αγαπημένης μας Lisa Gerrard και τη στέρεα γραμμή της μελωδίας του Preisner, το έργο συγκινεί και σε βοηθάει να στήσεις τη δική σου ιστορία για τους δικούς άγιους, όποιοι κι αν είναι αυτοί.

Ζητήσαμε με χαρά μια συνέντευξη με τον Zbigniew Preisner, γιατί, γνωρίζοντας από παλαιότερα, ξέραμε ότι ο ίδιος απαντάει στοχευμένα και ήρεμα, με ένα προσωπικό dry φλέγμα, δίνει με μέτρο και ρυθμό, θα έλεγε κανείς, απαντήσεις τόσο όσο χρειάζεται. Ο συνθέτης, ευγενικά, απέφυγε τη διά ζώσης συζήτηση και προτίμησε να καταφύγει στην αγαπημένη του Ρόδο για ξεκούραση πριν τα σχέδια της νέας σεζόν, κι έτσι να μιλήσουμε ηλεκτρονικά.

Ποιες ήταν οι πρώτες σας σκέψεις όταν αποφασίσατε να γράψετε τη μουσική για τον «Άνθρωπο του Θεού»; Τι σας ήρθε πρώτο στο μυαλό σαν έμπνευση; 
Με ενέπνευσε η προσωπικότητα του Νεκτάριου ο οποίος έκανε καλές πράξεις σε όλη του τη ζωή και έγινε άγιος. Ο «Άνθρωπος του Θεού» είναι μία ιστορία ενός εξαιρετικού προσώπου.

Γνωρίζατε καθόλου την ιστορία του Άγιου Νεκτάριου πριν την ταινία;
Όχι, Δεν ήξερα τίποτα για αυτόν. Έμαθα τα πάντα αφού διάβασα το σενάριο.

Είσαστε θρήσκος σαν άτομο;
Όχι, δεν είμαι. Πιστεύω όντως στην Πρόνοια αλλά δεν πιστεύω πολύ στον θεσμό, κυρίως της καθολικής εκκλησίας, για την οποία κάθε λίγο και λιγάκι μαθαίνουμε άσχημα πράγματα. Δεν είναι ένα παράδειγμα που αξίζει να το ακολουθείς.

Τι πιστεύετε για τους «άγιους της μοντέρνας εποχής» όπως ο Άγιος Νεκτάριος και ο Padre Pio; Είναι από την ανάγκη των ανθρώπων να πιστέψουν σε θαύματα;
«Μη βεβηλώνετε την αγιοσύνη γιατί τη χρειαζόμαστε την αγιοσύνη». Οι άνθρωποι χρειάζονται πρότυπους ρόλους για να ακολουθήσουν, όπως ο Άγιος Νεκτάριος, ο Πατέρας Πίο ή η Μητέρα Τερέζα της Καλκούτας, αλλά η ιερότητα επαληθεύεται με τον χρόνο. Στην περίπτωση του Άγιου Νεκτάριου ο χρόνος δουλεύει καλά για αυτόν.

Πώς προσεγγίσατε το θέμα του φιλμ; Το είδατε σαν μία ιστορία ενός ανθρώπου ή σαν μία ιστορία ενός ιερού προσώπου;
Το είδα σαν την ιστορία ενός ανθρώπου που έκανε πολλές καλές πράξεις, αγαπούσε τους ανθρώπους ακόμα και τους εχθρούς του. Και έγινε άγιος. Ένας άγιος είναι κι αυτός άνθρωπος.

Πώς νιώθετε για τη βυζαντινή μουσική; Σας επηρέασε καθόλου στη δουλειά σας;
Για πολύ καιρό ήμουν γοητευμένος από τη βυζαντινή χορωδιακή μουσική αλλά δεν μου είχε δοθεί η ευκαιρία να συνθέσω για μία τέτοια χορωδια. Ο «Άνθρωπος του Θεού» μου έδωσε αυτή την ευκαιρία και είμαι πολύ χαρούμενος για αυτό.

Εμπεριέχει το soundtrack και στοιχεία της ελληνικής μουσικής; Και με ποιον τρόπο;
Συνέθεσα ένα μέρος της μουσικής για τα κανονάκια που έπαιξε ο Πάνος Δημητρακόπουλος. Ελπίζω να κατάφερα να αποδώσω το πνεύμα της ελληνικής μουσικής.

Πώς δουλέψατε με τη σκηνοθέτιδα Yelena Popovic; Γράψατε μουσική πριν από το φιλμ ή συνθέσατε επάνω στις γυρισμένες σκηνές;
Φυσικά διάβασα το σενάριο και συναντηθήκαμε με τη Yelena για να συζητήσουμε για την ταινία, πώς θα την κάνουμε, και όταν το φιλμ γυρίστηκε συνέθεσα όλη τη μουσική. Η χορωδία και τα κανονάκια ηχογραφήθηκαν στο Στούντιο Sierra στην Αθήνα, τα υπόλοιπα τα ηχογράφησα στην Πολωνία και τα μίξαρα στο δικό μου στούντιο. Ήταν μία πολύ ικανοποιητική συνεργασία, η Yelena είναι σπουδαία σκηνοθέτιδα και νιώθει τη μουσική τέλεια.

Ποια είναι η αγαπημένη σας σκηνή στην ταινία;
Είδα το φιλμ σαν σύνολο, δεν συνδέθηκα με κάποια συγκεκριμένη σκηνή. Μία ταινία για ένα άγιο πρόσωπο είναι μία πανέμορφη ιστορία.

Έχετε εδραιώσει μία μακρά και θαυμάσια συνεργασία με τη Lisa Gerrard...
Η Lisa Gerrard είναι μία εξαιρετική καλλιτέχνιδα. Η συνεργασία μαζί της είναι μεγάλη ευχαρίστηση. Είναι δημιουργική και καταπληκτική σαν άνθρωπος. Κατανοούμε ο ένας τον άλλο ακόμα και σε μακρινή απόσταση. Εγώ έγραφα τις συνθέσεις από τη Ρόδο και η Lisa ηχογραφούσε τη φωνή στην Αυστραλία. Δουλεύουμε συχνά με αυτόν τον τρόπο, είμαστε πολύ κοντινοί φίλοι.

Και η αναπόφευκτη ερώτηση για τον Kristof Kieslowsky: σε μία προηγούμενη συνέντευξη μού είχατε πει ότι οι δυο σας ήσασταν σαν οικογένεια. Έχετε συναντήσει ξανά ένα παρόμοιο αίσθημα σε κάποια από τις συνεργασίες σας;
Έχω στενή σχέση σχεδόν με τον καθένα από όσους έχω συνεργαστεί αλλά φυσικά η σχέση που είχα με τον Kieslowski είναι δύσκολο να ξαναϋπάρξει. Κάναμε μαζί 17 ταινίες, γνωριζόμασταν 12 χρόνια, μιλούσαμε την ίδια γλώσσα και καταλαβαίναμε ο ένας τον άλλο ιδανικά όχι μόνο σε καλλιτεχνικό επίπεδο αλλά και στην προσωπική μας ζωή. Είχα όμως πολύ στενή σχέση και με τον Hector Babenco. Είμαι χαρούμενος που έχω στενή σχέση με τον Fernando Trueba και τώρα έχω αυτήν τη σπουδαία συνεργασία με την Yelena Popovic.

Έχει η πανδημία της covid-19 επηρεάσει τη δημιουργικότητά σας, τη ζωή σας σαν καλλιτέχνη και τον τρόπο που βλέπετε τον κόσμο;
Καταρχάς είχα κορωνοϊό και ήταν μία δύσκολη εμπειρία, ακόμα έχω πρόβλημα με τα αυτιά μου. Φυσικά έκανα το εμβόλιο όταν επετράπη και πιστεύω ότι είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί η πανδημία. Πρέπει να εμπιστευόμαστε την επιστήμη. Από άποψη χρόνου μπορώ να πω ότι αυτό το διάλειμμα είχε καλά αποτελέσματα για μένα, είχα τον χρόνο να σκεφτώ για το μέλλον, τη ζωή, και να κατεβάσω λίγο τους ρυθμούς μου αντί να τρέχω από τη μία πτήση στην άλλη για να προλάβω να κάνω ταινίες, συναυλίες, ηχογραφήσεις.

Τι είναι αυτό που σας δίνει πνευματικότητα σε αυτή την περίοδο της ζωής σας;
Δεν είμαι πνευματικός σαν άτομο. Η ζωή είναι πνευματικότητα και απολαμβάνω τη ζωή μου, ειδικά στο αγαπημένο μου νησί, την Ρόδο.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας; Μουσική για νέα ταινία; Συναυλίες; Ένα νέο άλμπουμ
Δουλεύω επάνω σε ένα νέο άλμπουμ με την Lisa Gerrard. Το μέλλον είναι έτοιμο, οπότε περιμένω.

* Το «Requiem for My Friend» είναι ένα μεγάλο και το πρώτο μη-κινηματογραφικό μουσικό έργο του Zbigniew Preisner προς τιμή του φίλου του, σκηνοθέτη Krzysztof Kieslowski ο οποίος έχει φύγει από τη ζωή και με τον οποίον, ο Preisner, συνεργάστηκε σε πολλές και σπουδαίες ταινίες όπως η διάσημη τριλογία Three Colours.