Εντυπώσεις από το ρεσιτάλ του Γιόνας Κάουφμαν με την ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Ηρώδειο με τον Γιόχεν Ρήντερ στο πόντιουμ
Μπορεί για δεύτερο καλοκαίρι ο Covid να μας στέρησε τη χαρά να παρακολουθήσουμε μια ολοκληρωμένη παράσταση όπερας στο Ηρώδειο, όμως, φέτος η Λυρικήφρόντισε να μας αποζημιώσει με το παραπάνω. Δύο μήνες μετά το εκπληκτικό γκαλά όπερας στο Καλλιμάρμαρο με πρωταγωνίστρια τη «βασίλισσα της όπερας» Άννα Νετρέμπκο, την περασμένη Δευτέρα ήρθε η στιγμή να ακουστεί και η φωνή του «βασιλιά της όπερας». Η πολυαναμενόμενη εμφάνιση του σούπερ σταρ Γιόνας Κάουφμαν για πρώτη φορά στο ρωμαϊκό θέατρο και στην απόλυτη ακμή της καριέρας του, ήταν σίγουρα ένα καλλιτεχνικό γεγονός διεθνούς εμβέλειας.
Όμως, για τους 3000 περίπου θεατές (φιλόμουσοι και μη) που κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν μια θέση και γέμισαν ασφυκτικά το Ηρώδειο-τουλάχιστον έτσι φαινόταν αν και τα μέτρα προστασίας τηρήθηκαν αυστηρότατα- ήταν επιπλέον η ευκαιρία να βρεθούν ξανά, όλοι μαζί, μέσα σε έναν τόσο γνώριμο και αγαπημένο χώρο και να νιώσουν τη συγκίνηση που μόνο μια ζωντανή παράσταση μπορεί να χαρίσει. Ίσως αυτός να ήταν ο λόγος που ακόμα και όσοι αντιληφθήκαμε το ελαφρύ κρύωμα στη φωνή του Γιόνας Κάουφμαν που τον ανάγκασε να κάνει οικονομία δυνάμεων -με αποτέλεσμα να μην φτάσει στο μέγιστο των τεράστιων δυνατοτήτων του- δεν μείναμε σε αυτό αλλά αφεθήκαμε να απολαύσουμε αυτόν τον σπάνιο συνδυασμό φωνής, εκφραστικότητας και γοητείας που έχτισε τον μύθο του.
Το πρόγραμμα του ρεσιτάλ, με λίγες εξαιρέσεις, ήταν φτιαγμένο για να αρέσει στο ευρύ κοινό και όχι αποκλειστικά στους λάτρεις της όπερας. Ανάμεσα στα πασίγνωστα αλλά υπερβολικά πολλά -κατά τη γνώμη μου- ορχηστικά μέρη από δημοφιλείς όπερες, παρεμβάλλονταν εξίσου δημοφιλείς άριες από την Αΐντα, την Τόσκα, την Κάρμεν, την Καβαλλερία ρουστικάνα, την Τουραντότ τις οποίες ο Γιόνας Κάουφμαν, προσέχοντας να μην εξαντλήσει τη φωνή του, τραγούδησε αρκετά χαμηλόφωνα και κάπως υποτονικά. Όμως είναι τέτοια η ευφυΐα και το ταλέντο του που, με τη σκηνική παρουσία, τις υποκριτικές ικανότητες και την αλήθεια που κρύβει κάθε ερμηνεία του, όχι μόνο έσβησε από τ’ αυτιά μας τις όποιες φωνητικές αδυναμίες, αλλά κατόρθωσε να κάνει κάτι μοναδικό: ακύρωνε στην πράξη την αποσπασματικότητα που χαρακτηρίζει τα ρεσιτάλ. Έχοντας δουλέψει και την παραμικρή λεπτομέρεια κάθε ρόλου, μας έβαζε τόσο βαθιά στο κλίμα, που νιώθαμε ότι παρακολουθούμε μια κανονική παράσταση όπερας!
Εκεί δε που μας συνεπήρε αληθινά με την ερμηνεία του ήταν στην άρια του Ροντρίγκο από την Γ’ πράξη «Ah! Tout est bien fini! … Ô Souverain, ô juge, ô père», της πανέμορφης αλλά παραγνωρισμένης όπερας του Ζυλ Μασνέ, Ο Σιντ. Σε αυτό το άγνωστο για τους περισσότερους απόσπασμα, συμπυκνώθηκε όλη η εσωτερικότητα, η δραματική ένταση, το μεγαλείο της φωνής του -του ταιριάζει τόσο πολύ η Γαλλική όπερα…
Είναι επίσης κρίμα που σε αυτό το ρεσιτάλ ο Κάουφμαν δεν θέλησε να μας χαρίσει ένα, έστω και μικρό δείγμα της ερμηνείας του στα έργα του Βάγκνερ. Ας ελπίσουμε ότι ο άνεμος εξωστρέφειας της Λυρικής θα καταφέρει κάποτε να τον φέρει ξανά στα μέρη μας, αυτή τη φορά για να ερμηνεύει έναν από τους εμβληματικούς ρόλους του γερμανικού ρεπερτορίου…
Ο στενός συνεργάτης του, Γιόχεν Ρήντερ, στο πόντιουμ, παρά τα ηχητικά «κενά» που προκαλεί η τήρηση των αποστάσεων στη διάταξη της ορχήστρας οδήγησε τους μουσικούς της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε ένα δρόμο, αρκετά διαφορετικό από ό, τι την έχουμε συνηθίσει, με ανάλαφρους και γλυκείς ήχους από τα έγχορδα και τα πνευστά -λιγότερο από τα χάλκινα - και με συγκρατημένες εντάσεις από τα κρουστά. Η ήσυχη αυτή μελωδική γραμμή κρατήθηκε όχι μόνο στα τραγουδιστικά μέρη του προγράμματος -η μουσική δεν σκέπασε ούτε για μια στιγμή τη φωνή του Γιόνας Κάουφμαν- αλλά και στα ορχηστρικά, με λιγοστά κρεσέντι και μόνο όπου το ζητούσε η παρτιτούρα-όπως στην εισαγωγή από τη Δύναμη του πεπρωμένου.
Το επίσημο πρόγραμμα του ρεσιτάλ είχε μόλις ολοκληρωθεί όμως το ενθουσιώδες κοινό του κάτω και πάνω διαζώματος δεν ήταν διατεθειμένο να αποχωρήσει χωρίς bonus. Και ο Γιόνας Κάουφμαν -όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο- μας χάρισε όχι ένα αλλά τέσσερα ανκόρ. Και δεν θα μπορούσε παρά να ξεκινήσει με μια χαμηλόφωνη αλλά αναμφίβολα αισθαντική ερμηνεία της δημοφιλέστατης άριας «E Lucevan le stelle» από την 3η πράξη της Τόσκα του Πουτσίνι.
Η έκπληξη βέβαια ήρθε αμέσως μετά, όταν μιλώντας, ή μάλλον παίζοντας με το κοινό, αφού το ευχαρίστησε και «απείλησε» ότι έρχονται κι άλλα ανκόρ μας ενημέρωσε ότι λόγω των αποστάσεων που έπρεπε να κρατηθούν ανάμεσα σε εκείνον και τους μουσικούς της ορχήστρας η φωνή του δεν ακουγόταν όπως έπρεπε. Για να δείξει ποια θα ήταν η ιδανική θέση, ζήτησε γελώντας να γίνουμε εμείς τα… πειραματόζωά του και να κρίνουμε το αποτέλεσμα: στάθηκε ανάμεσα στα βιολιά και τραγούδησε ξανά, α καπέλα, την τελευταία φράση του Nessun Dorma (το περίφημο Vinceró), αλλά αυτή τη φορά με όλη τη δύναμη της τεράστιας φωνής του, και φυσικά ο κόσμος ξέσπασε με φωνές, μπράβο και χειροκροτήματα. Χαλαρός πια συνέχισε με το πασίγνωστο ναπολιτάνικο «Core 'ngrato» γνωστό ως «Catarì, Catarì» του Σαλβατόρε Καρντίγιο, την άρια Dein ist mein ganzes Herz από την οπερέτα του Φραντς Λέχαρ «Η χώρα του μειδιάματος» και μας καληνύχτισε με ένα ακόμα ναπολιτάνικο τραγούδι το «Non ti scordar di me» (μη με ξεχάσεις) του Ερνέστο ντε Κούρτις. Δεν πρόκειται να σε ξεχάσουμε Γιόνας. Θα περιμένουμε να ξανάρθεις…
16°
