Lee Scratch Perry 1936-2021: Η μεγάλη dub ανατροπή

«Το ονομά μου είναι Lee Scratch Perry και δουλεύω για τον Θεό. Είμαι ο εκλεκτός του και με έστειλε για να εκπροσωπήσω το καλό απέναντι στο κακό, την ειρήνη απέναντι στον πόλεμο και στο όνομα του Ιησού να νομιμοποιήσω την μαριχουάνα. Αμήν».

O ανατροπέας, ο disco devil, ο εφευρέτης της dub τεχνικής στην μουσική παραγωγή, ίσως ο επιδραστικότερος και εκκεντρικότερος όλων -όταν η κουβέντα έρχεται στον ρόλο του μουσικού παραγωγού σαν οραματιστή μελλοντικών ήχων- και σίγουρα, ο μοναδικός άνθρωπος που έχουμε συνδέσει άρρηκτα με την λέξη "scratch", ο αξιότιμος κύριος Lee Perry, ένας εκ των ηγετών της Τζαμαικανής μουσικής που και στην χώρα μας λατρεύετεαι από χιλιάδες ακροατές, ολοκλήρωσε χτες 29 Αυγούστου 2021, την αποστολή του στη γη και ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι για να συναντήσει τον δημιουργό του.  

Γεννήθηκε Rainford Hugh Perry, τον Μάρτιο του 1936, στην δυτική Τζαμάικα και πριν την εφηβεία του ανακάλυψε την ιδιαίτερη πνευματική σύνδεση που μπορεί να έχει με τις πέτρες. Στην δεκαετία του 1950 τρύπωσε στους μουσικους κύκλους του Kingston σαν χορευτής με το παρατσούκλι "Τhe Neat Little Thing" και σύντομα βρέθηκε να εμπορεύεται δίσκους στις soundsystem συγκεντρώσεις που έκαναν οι φίλοι του Τζαμαικανού ήχου.

Στην δεκαετία του 1960 συνδέεται τόσο σαν μουσικός όσο και σαν ηχολήπτης με τα δύο σπουδαιότερα στούντιο και labels εγχώριας μουσικής. Αρχικά, ηχογραφεί και κάνει παραγωγή σε παραπάνω από 30 κομμάτια τoυ περίφημου Studio One (για πολλούς η Motown της reggae) ενώ εδραιώνεται σαν παραγωγός αλλά και σαν συνθέτης στην Amagalmated Records του Joe Gibbs. Η οικονομική διαμάχη του με τον τελευταίο, θα αποτελέσει αφορμή για να ξεκινήσει την δική του ανεξάρτητη Upset Records και το 1968 θα σκοράρει το πρώτο του ντόπιο χιτ με το “People Funny Boy” που βασίστηκε σε sample από κλάμα μωρού και που η ρυθμική δομή του έμελλε να ορίσει το είδος που σύντομα ο πλανητής θα χαρακτήριζε reggae μουσική.

Και αν δίπλα στην λέξη reggae έχετε συνηθίσει να διαβάζετε το όνομα του Bob Marley, καλό είναι να θυμάστε ότι ο Lee Perry όχι μόνο του χάρισε τον ήχο που τον έκανε παγκόσμιο, αλλά φρόντισε στα τέλη των 60s - αρχές 70s, να τον εξοπλίσει με γνώση πάνω στην παραγωγή και να αναδείξει τον πιο «βαθύ» ήχο των Wailers θέτοντας τις βάσεις για την εμπορική αλλά και ποιοτική αναγνώριση που θα ακολουθούσε.  
Την ίδια εποχή τα charts της Μεγάλης Βρετανίας, θα έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στο "Return Of Jango” της μπάντας του The Uppsetters και ο ίδιος θα έβλεπε την επιδραστικότητα του να πιάνει επίπεδα ανάλογα των Beatles. 

Το 1973 στήνει το Black Ark Studio, ξεκινάει να πειραματίζεται με τα drum machines και ανακαλύπτει την μαγεία της dub τεχνικής. Αυτό σημαίνει πως χωρίς να το πολυσκέφτεται και πάντοτε στα πλαίσια του πειραματισμού, βγάζοντας το μπάσσο εκτός μίξης, αφαιρώντας μεγάλο μέρος των φωνητικών και επενδύοντας στην ρυθμική ραχοκοκαλιά της reggae δομής ενώ τερμάτιζε τα εφε με echo και reverb, αναδύκνειε μια νέα μέθοδο παραγωγής, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια σχεδόν διαπλανητική εμπειρία ακρόασης. Από σπέσιαλ εφε -δηλαδή σπάσιμο γυαλιών, κόρνες, εκπυρσοκρότηση όπλου- μέχρι φυσήματα μαριχουάνας στα ηχεία και τα μικρόφωνα, ο Perry μεταφέρει κάθε επίπεδο της καθημερινότητας και  ψυχοσύνθεσης του μέσα στις παραγωγές του και το αποτέλεσμα είναι οι πιο ζωντανές και «σαν να συμβαίνουν δίπλα σου» παραγωγές που έχει ακούσει μέχρι τότε η μουσική βιομηχανία. Είναι στα μέσα των 70s που με τους Uppsetters βοηθάει τον Max Romeo να ηχογραφήσει το "Chase The Devil", το οποίο στα μέσα των 90s θα κάνουν underground χορευτικό χιτ οι Prodigy με το "Out Of Space". 

Κρατήστε αυτό σαν ένα πρώτο δείγμα των δρόμων που άνοιξαν για το μέλλον της χορευτικής μουσικής οι παραγωγές του Perry και πάμε να ανοίξουμε σύντομο λογαριασμό για κάποιες από τις φορές που οι παραγωγές και η φωνή του εκτιμήθηκαν από τις επόμενες γενιές μουσικών, δηλαδή από όλους τους μουσικούς μας ήρωες που βρήκαν τον τρόπο να του ανταποδώσουν την έμπνευση που τους χάρισε.  
Τρανό παράδειγμα το Dr. Lee PHD των Beastie Boys από το επιτυχημένο album "Hello Nasty" του 1998. 

Πρόλογος αυτής της συνεργασίας ήταν το εκτενέστατο (και με το αντίστοιχο εντυπωσιακό πρωτοσέλιδο) αφιέρωμα γύρω από την ζωή και την δράση του Lee Perry στο Grand Royale φανζιν των Beastie Boys, το 1995.

Ασφαλώς και για να περάσει στους cool Νεουρκέζικους και L.A. κύκλους το 1995, ο Lee Perry είχε αγγίξει νωρίτερα μια σειρά από σπουδαίους μουσικούς με την μαγεία που του εξασφάλιζαν οι ιερές πετρές του. Το 1977 οι Clash του έδωσαν τον πλήρη έλεγχο στο single "Complete Control" και την ίδια χρονιά από το Black Ark στούντιο πέρασε το ζεύγος Paul & Linda Mc Cartney για την ηχογράφηση δύο κομματιών με το απαράμιλλο vibe που είχε ο Τζαμαικανός παραγωγός. 

Σε ανάλογο κλίμα, ο «πολύς» Keith Richards των Stones τον περιέγραφε σαν τον "Salvador Dali της μουσικής" και είναι η αλήθεια πως η παλέτα των ήχων που μελέτησε και ανέδειξε με την βοήθεια της όποιας πνευματικής σύνδεσης είχε με το σύμπαν, ακόμα και σήμερα παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη. Τόσο ο δίσκος των Congos ("The Heart Of Congos") όσο και το "Blackboard Jungle Dub"  album που ηχογράφησε με τους Upsetters, υπήρξαν η σύνδεση του με την αφρικάνικη μουσική κουλτούρα και κάπως έτσι η ιστορία θα τον βρει ως πρωτεργάτη του πολιτιστικού κινήματος Afrofuturism. 

Έπειτα, ήταν οι πάντα ακραίες στυλιστικές επιλογές και ο μάξιμαλ τρόπος του να εκδηλώνεται που τον μετέτρεψαν σε παγκόσμιο είδωλο, μακριά από τα ρέγγε στεγανά. Ο Perry ήταν ιδιότροπος και συνδεόταν με τον δικό του ανεξήγητο τρόπο με τις πνευματικές δυνάμεις από το υπερπέραν. Το 1983 έβαλε φωτιά στο Black Ark Studio για να ξορκίσει τα κακά πνεύματα που είχε εντοπίσει και για το μεγαλύτερο διάστημα των 80s αποφάσισε να μετακομίσει στο Λονδίνο, εξαργυρώνοντας το πρώτο κύμα επίδρασης της μουσικής του. Στην Αγγλία, βοήθησε τον Adrian Sherwood να μετατραπεί σε έναν από τους κορυφαίους παραγωγούς της dub τεχνικής και ο Sherwood με την σειρά του μετέφερε την γνώση σε φοβερούς τύπους - djs όπως ο Andrew Weatherall που θα χρησιμοποιούσε τα εργαλεία από την Τζαμάικα για να απογειώσει το “Loaded” των Primal Scream στις αρχές των 90s. Παράλληλα, όσο ο Sherwood με τον Neil Fraser γίνονταν οι Mad Professor που ηχογραφούσαν με τον Lee Perry, το dub δάνειο θα περνούσε από τους τρελούς επιστήμονες στα χέρια των Massive Attack και η πρώτη πραγματικά φουτουριστική και άκρως ενδιαφέρουσα εκδοχή της dub στη νέα εποχή θα ονομαζόταν trip hop, με παίχτες σαν τον Tricky να φυσάνε μαριχουάνα στο μικρόφωνο από άποψη. Από εκεί στα τέλη των  90s προέκυψε το drum & bass και στα 00s το dubstep μετατρέποντας τον πατέρα της dub σε μία σχεδόν μουσική θεότητα. 

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τον σεβασμό που έδειξαν οι Beastie Boys συμμερίστηκαν επίσης μεγάλα ονόματα όπως ο Beck μέσα στα 90s, ενώ η επιρροή του ήταν εμφανής και στο underground κύκλωμα μέσα από σχήματα όπως αυτό των Dub Narcotic Soundsystem του Calvin Johnson. Στις αρχές της χιλιετίας, η πραγματική καταξίωση για τον Τζαμαικανό παραγωγό στην Αμερικανική αγορά, ήρθε με το Best Reggae Album Grammy του 2003 για το "Jamaican E.T.". Λίγο αργότερα, το 2008, ο πάντα ακραίος Andrew W.K. θα τον χρήσει συμπαραγωγό του album του "Repentance" ενώ στα 10s, ο Diplo θα ξεπατικώσει ολόκληρη την Τζαμαικανή μουσική κουλτούρα και όσα δίδαξε ο Perry, προκειμένουν να αλώσει τα παγκόσμια charts με το γκρούπ των Major Lazer. Κομμάτια όπως το "Get Free" επανέφεραν την dub τεχνική σαν βασική μέθοδο παραγωγής σε χιτ νέας κοπής, με τον Αμερικανό dj να στήνει με παρόμοιο στυλ παραγωγές για μεγάλα ονόματα, όπως ο reggae δίσκος του Snoop Dogg σαν Snoop Lion ή το "Hold Up" single από το album "Lemonade" της Beyonce. 

Ένα μικρό δείγμα σεβασμού της σύγχρονης ποπ για όλη την έμπνευση που αντλεί από το έργο του Lee Perry, είναι το βίντεο που κατέγραψε την αποστολή του Lee Scratch Perry στο εισαγωγικό σημείωμα, ενώ αυτές τις μέρες αναμένεται να αυξηθεί το ενδιαφέρον του κοινού και για το μοναδικό ντοκιμαντέρ για την ζωή του Τζαμαϊκανού θρύλου, με την αφήγηση του Benicio Del Toro και τον ταιριαστό τίτλο "The Upsetter". 

Σε 85 χρόνια ζωής λοιπόν, ο Lee Scratch Perry είδε την ανατρεπτική προσέγγιση του στον ήχο να γίνεται πρόδρομος νέων μουσικών ιδιωμάτων και την ανατρεπτική του προσωπικότητα να μυθοποιείται για όσα πιστά υπηρέτησε, όπως για παράδειγμα την νομιμοποίηση της μαριχουάνας, που πλέον μετατρέπεται στην επόμενη παγκόσμια βιομηχανία. Οκ, κάπου στο ενδιάμεσο πάλεψε και για την επικράτηση του καλού και της ειρήνης, θέματα τα οποία η ανθρωπότητα ακόμα ψάχνει, αλλά ίσως στην σύνδεση που ο Scratch έβλεπε με το σύμπαν, ο δικός του κόσμος να ζούσε ήδη σε καθεστώς "One Love".