Μιχάλης Καλκάνης: Jazz και κλασική με ήχο παραδοσιακά ηλεκτρονικό

Ο κοντραμπασίστας Μιχάλης Καλκάνης και το έθνικ-τζαζ γκρουπ του επανέρχονται δυναμικά στη σκηνή. Την Κυριακή 18 Ιουλίου παίζουν στην ταράτσα του Gazarte, αναμιγνύοντας μοναδικά την κλασική με τη jazz, τα φυσικά όργανα με τους ηλεκτρονικούς ήχους, τη μουσική της Ανατολής με τη μουσική της Δύσης.

Μια καινούργια γενιά ελλήνων μουσικών της αυτοσχεδιαστικής μουσικής. Μια γενιά που έχει ως background την κλασική μουσική, έχε μάθει να αγαπάει τη jazz και παρά την ενασχόληση με τη δυτική κουλτούρα, δεν περιφρονεί την ελληνική παραδοσιακή μουσική και τους ήχους της Ανατολής. Το ζητούμενο δεν μπορεί παρά να είναι αυτό: η σύνθεση διαφορετικών ηχοχρωμάτων όχι ως μανιέρα αλλά ως πρόταση που προκύπτει από προσωπικά βιώματα. Μουσική εν κινήσει, πρωτότυπη και απόλυτα αληθινή.

Περάσαμε –και ενδεχομένως περνάμε ακόμα- ένα δύσκολο διάστημα λόγω της πανδημίας. Ποιες είναι οι κυριότερες σκέψεις σας για τον άνθρωπο μέσα στον κόσμο με αφορμή όσα συνέβησαν αυτή τη χρονιά;
Είναι πολλές και ανάμικτες οι σκέψεις, όπως όλων μας νομίζω. Προσπαθώ να μη διαβάζω ειδήσεις, ειδικά το βράδυ έχω προσέξει ότι η αρνητική τους ψυχολογική επίδραση είναι για κάποιο λόγο μεγαλύτερη! Περίεργα πράγματα… χαχά δεν ξέρω. Εμπιστεύομαι φυσικά την επιστήμη, αλλά είναι και αυτή διαμορφωμένη από ανθρώπους οι οποίοι δεν την κρατούν πάντα καλά προφυλαγμένη από πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες. Όπως και να έχει, πιστεύω ότι βιώνουμε μια περίοδο έντονων ζυμώσεων, και αυτό που μου βγαίνει αυθόρμητα είναι να είμαι συχνότερα αισιόδοξος. Ελπίζω ότι ο άνθρωπος θα καταλάβει μέσα σε αυτή την έντονη συγκυρία ότι το κέρδος δεν παίζει τον πρωταρχικό ρόλο στη ζωή μας. Ότι η ζωή στις μεγαλουπόλεις και μακριά από τη φύση δεν είναι το μέλλον άλλα κάτι δοκιμασμένο που χρήζει επαναπροσδιορισμού. Ότι θέλουμε παγκοσμιοποίηση αλλά με διαφορετικούς όρους, όχι στην ομογενοποίηση, ο πλούτος κάθε τόπου, κάθε πολιτισμού, είναι άλλο ένα χρώμα στην παλέτα! Επίσης είναι ένα μεγάλο ζήτημα, πώς πραγματικά θέλω να περνάω τις μέρες της ζωής μου; Ποια είναι τα πράγματα που με γεμίζουν και ποια είναι αυτά που με κάνουν να νιώθω ότι ξοδεύομαι χωρίς λόγο; Πόση ώρα τη μέρα αξίζουν από την πολύτιμη ζωή μου το tablet και το κινητό μου;

Έχετε μια πλουσιότατη γκάμα μουσικών ιδιωμάτων που σας απασχολούν. Ποιοι είναι οι ήχοι που βρίσκονται πιο κοντά σας τον τελευταίο καιρό;
Η κλασική μουσική είναι πάντα η βάση για εμένα, έστω και αν δεν είμαι αποκλειστικά δοσμένος σε αυτήν, είναι η μουσική που μου έχει μάθει να μελετάω σωστά και έξυπνα, ώστε να καταφέρνω να «μπαίνω βαθιά» μέσα στο όργανο. Από εκεί και πέρα, συνθετικά, αισθάνομαι ιδιαίτερα κοντά σε έναν νέο ευρωπαϊκό ήχο ο οποίος ονομάζεται “neoclassical” και εκφράζεται από πολλούς καλλιτέχνες, όπως οι Nils Frahm, Olafur Arnalds, Hania Rani και πολλοί ακόμη. Αυτός ο ήχος έχει στοιχεία από τζαζ, κλασική, από film music και ηλεκτρονική μουσική. Σίγουρα δεν νιώθω ταύτιση με τον ήχο αυτό, αφού η δική μου ανάγκη για έκφραση της ανατολίτικης / παραδοσιακής φωνής θα είναι πάντα εκεί. Παρ’ όλα αυτά, χαίρομαι που μια τέτοια φρέσκια μουσική και με υψηλή αισθητική αγκαλιάζεται αυτή τη στιγμή από το νέο ευρωπαϊκό κοινό.

Έχετε μέσα σας στοιχεία από πολλές παραδόσεις. Ποιος είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτές συνομιλούν με τον τρέχοντα ήχο της πόλης;
Νομίζω, όπως ο ίδιος ως άνθρωπος ονειρεύομαι μια ζωή πιο κοντά στη φύση αλλά την ίδια στιγμή δεν ξέρω αν θα άντεχα για πολύ καιρό να είμαι μακριά από το σφυγμό της πόλης, έτσι και αυτές οι δύο φωνές εκφράζονται ασυνείδητα ή συνειδητά στις μουσικές μου. Συνήθως η πιο «αγνή» παραδοσιακή φωνή εκφράζεται μέσα από φυσικούς ήχους οργάνων, από οικείες μελωδίες που νιώθεις ότι θα μπορούσαν να έχουν ακόμη και στίχους. Η άλλη φωνή του σήμερα, συνήθως εκφράζεται μέσα από λούπες, ή από επεξεργασμένους φυσικούς ήχους με τη χρήση εφέ ή από καθαρά ηλεκτρονικούς ήχους. Αυτό που με ιντριγκάρει είναι όλη αυτή η συνύπαρξη, να συνθέτει έναν ήχο νέο στον οποίο να μην μπορείς εύκολα να διακρίνεις τη μία ή την άλλη φωνή. Δύσκολος αλλά ωραίος στόχος νομίζω!

Τι είναι αυτό που σας έκανε να διαλέξετε το κοντραμπάσο ως το βασικό σας όργανο;
Νομίζω η ευελιξία του. Το συναντάμε μέσα σε κλασικές ορχήστρες, σε τζαζ σχήματα αλλά και σε παραδοσιακές ή ροκ μουσικές. Επίσης θεωρώ ότι οι δυνατότητές του είναι ακόμη σε έναν βαθμό ανεξερεύνητες. Για παράδειγμα η έκτασή του, παίζοντας στη χαμηλή περιοχή έχεις τον ρόλο ενός συμβατικού μπάσου, αλλά εάν ανέβεις ψηλότερα, μπορείς να προσομοιάσεις τον ήχο ενός βιολοντσέλου ακόμη και του βιολιού ή ενός πνευστού κάποιες φορές. Επίσης μπορείς να παίξεις με τα δάχτυλα (pizzicato) ή με το δοξάρι (arco), ή χτυπώντας τα χέρια στο καπάκι του οργάνου (σαν κρουστό), μπορείς να χρησιμοποιήσεις είτε τον φυσικό ήχο του, είτε να ενσωματώσεις σε αυτόν κάποια εφέ και άλλα πολλά. Όλες αυτές οι δυνατότητες με ιντριγκάρουν πολύ.

Ποιοι κοντραμπασίστες και ευρύτερα ποιοι μουσικοί νιώθετε να σας έχουν καθορίσει;
Αισθάνομαι την ανάγκη πρώτα από όλα να αναφέρω ότι με επηρεάζουν οι άνθρωποι που απολαμβάνουν να σπάνε τα «κουτάκια» που όλοι μας συνήθως έχουμε και είναι επιφυλακτικοί σε απόλυτες ερμηνείες τύπου «άσπρο ή μαύρο», πολύ απλά γιατί αναγνωρίζουν τη συνθετότητα που υπάρχει σε καθετί γύρω μας. Τέτοιοι άνθρωποι μπορεί να είναι από την οικογένειά μου, από τους γονείς ή τους φίλους μου αλλά και από λόγιους της εποχής μας, όπως ο Γάλλος φιλόσοφος Edgar Morin, ο οποίος αν και 100 χρονών έχει μια καταπληκτική καθαρότητα και φρεσκάδα στη σκέψη του. Από εκεί και πέρα ένας μουσικός που θαυμάζω και αισθάνομαι ότι με έχει επηρεάσει βαθιά είναι ο Keith Jarrett. Aπό την άλλη, μου κάνει πολύ εντύπωση πάντα, ο άμεσος αντίκτυπος που έχουν στο σώμα και στα συναισθήματα μου οι παραδοσιακές μουσικές. Από πιο σύγχρονους μουσικούς, θαυμάζω τον Nils Frahm για την αισθητική του, ενώ από κοντραμπασίστες ξεχωρίζω τον Charlie Haden και τον Lars Danielsson.

Έχετε αρκετά χρόνια να κυκλοφορήσετε νέο δίσκο. Ετοιμάζετε κάτι αυτή την εποχή;
Ναι, τον Οκτώβριο του 2020 είχαμε την χαρά να ηχογραφήσουμε τον καινούργιο μας δίσκο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ο οποίος θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο. Είναι ένας δίσκος που αιχμαλωτίζει για πρώτη φορά τον ζωντανό ήχο του σχήματος Mihalis Kalkanis Group σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη ακουστική της αίθουσας του Μεγάρου. Αισθάνομαι ότι με τον δίσκο αυτό προχωράμε ένα βήμα παραπέρα όσον αφορά την συνύπαρξη ακουστικών οργάνων με ηλεκτρονικούς ήχους και τη δημιουργία μιας εύθραυστης ατμόσφαιρας που αποπνέει δύναμη και έχει σχέση με έναν ξεχωριστό ευρωπαϊκό ήχο.

Τι στοιχεία προσφέρει στην αντίληψή σας για τη μουσική το σχήμα με το οποίο θα εμφανιστείτε στο Gazarte;
Αισθάνομαι πολύ τυχερός γιατί κάθε ένας από τους μουσικούς που είναι στην ομάδα, φέρει την δική του ξεχωριστή καλλιτεχνική ταυτότητα. Ο Λευτέρης Ανδριώτης (κρητική λύρα) είναι μία πολύ ξεχωριστή περίπτωση. Εκτός από το αναμενόμενο (λόγω οργάνου) μονοπάτι της παραδοσιακής μουσικής, ψάχνει σε βάθος και εκείνο της τζαζ. Πάνω από όλα όμως, φυλάω μέσα μου τις στιγμές που με κλειστά μάτια παρασέρνει όλο το σχήμα και νιώθουμε ότι είμαστε έστω και για λίγο κάποια εκατοστά πάνω από το έδαφος! Με τον αδελφό μου Χρήστο Καλκάνη (κλαρινέτο) έχουμε μεγαλώσει μουσικά μαζί, γράφει δική του μουσική, οπότε τον νιώθω πολύ κοντά σε όλο αυτό και είναι. Συχνά θα μου αναδείξει μια πιο αυθόρμητη και φυσική προσέγγιση όταν την έχω ανάγκη. Ο Βασίλης Μπαχαρίδης (ντραμς) είναι ένας μουσικός με απίστευτο natural groove και ταλέντο στην κατασκευή οργάνων, έχει σπουδάσει κλασικά κρουστά και δίπλα του μαθαίνω πως μπορείς να βγάλεις ωραίο ήχο από οτιδήποτε γύρω σου! Τέλος, ο Ορέστης Μπενέκας (πλήκτρα, πιάνο) έχει βαθιές γνώσεις στην μουσική τεχνολογία, και με ξεχωριστή αισθητική και ευαισθησία «μας οδηγεί» όσον αφορά την ευρωπαϊκή πλευρά του ήχου του σχήματος. 

Τι να περιμένουμε από τη συγκεκριμένη βραδιά;
Μετά από τις πολύ πρόσφατες εμφανίσεις μας στο Jazz + Πράξεις της Πάτρας και το Palma Jazz Festival της Ισπανίας ανυπομονούμε ιδιαίτερα να συναντήσουμε το κοινό της Αθήνας στον πολύ όμορφο χώρο του Gazarte Roof Stage. Μαζί σας επιδιώκουμε να φτιάξουμε μια ατμόσφαιρα και έναν ήχο που αποπνέουν ευγένεια αλλά και δύναμη. Ερωτισμό αλλά και πνευματικότητα. Ανατολή και δύση. Θα παίξουμε παλαιότερες και πιο νέες συνθέσεις αλλά και πολύ πρόσφατες από την διετή παραμονή μου στη Γενεύη.

Τι υπάρχει στα σκαριά για το αμέσως επόμενο διάστημα;
Είχαμε την χαρά και την τιμή το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών να μας προσκαλέσει να συμμετάσχουμε στο Megaron Podcasts, μια σειρά με απρόσμενες συνεντεύξεις προσωπικοτήτων από το χώρο των τεχνών, των επιστημών και της διανόησης. Έτσι ηχογραφήσαμε πρόσφατα το δικό μας podcast στο στούντιο του Μεγάρου, το οποίο θα κυκλοφορήσει άμεσα! Επίσης στις 13 Σεπτεμβρίου ανυπομονούμε να εμφανιστούμε στο Jazz Festival στο Ηράκλειο της Κρήτης με το σχήμα που εμφανιστήκαμε πέρσι στο Θέατρο της Μικρής Επιδαύρου, με καλεσμένους δηλαδή τον Haig Yazdjian και τον Γιάννη Αναστασάκη. Και βέβαια ήδη στήνονται καινούρια projects, είτε ατομικά είτε με το σχήμα, τα οποία θα παρουσιαστούν μέσα στη νέα χρονιά!