Underground Adagios για μουσικό πριόνι

Τον Απρίλιο του 2019, ο Νίκος Γιούσεφ, η Ειρήνη Τηνιακού και ο Γιώργος Κατσάνος πραγματοποίησαν δύο sold out συναυλίες στο υποσκήνιο της αίθουσας Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών με τίτλο “Adagios From The Underground”. Ένα χρόνο αργότερα κυκλοφόρησε το ομώνυμο άλμπουμ σε διπλό βινύλιο από την Underflow Records.

Στις παλιές εποχές, τότε που τα αγγλόφωνα βιβλία έφταναν στα μέρη μας με το σταγονόμετρο κι επιπλέον ήταν πανάκριβα, για να κατανοήσουμε καλύτερα τον δίσκο που ακούγαμε, καταφεύγαμε στις σημειώσεις του εξωφύλλου. Οι περισσότεροι rock δίσκοι δεν περιείχαν πολλά στοιχεία. Μόνο τα credits μπορούσες να βρεις κι αν ήσουν τυχερός, ίσως και τους στίχους. Οι δίσκοι της jazz όμως, στη Verve ή στη Blue Note για παράδειγμα, περιείχαν πλούσια κείμενα, όπου μπορούσες να πάρεις μια γερή γεύση από το περιβάλλον μέσα στο οποίο ηχογραφήθηκε ένα άλμπουμ.

Στις ελληνικές κυκλοφορίες, οι πλούσιες σημειώσεις αποτελούσαν πάντοτε εξαίρεση. Ήταν και παραμένουν όμως απαραίτητες, ειδικά αν ο δίσκος που αφορούν ξεφεύγει από τα συνηθισμένα. Ευτυχώς, στο “Adagios From The Underground”, η Ειρήνη Τηνιακού είναι εξαιρετικά κατατοπιστική: «Ο όρος adagio (στα ιταλικά σημαίνει «με άνεση» και υπαγορεύει ένα άνετο και σχετικά αργό tempo του μουσικού κομματιού) δίνει το στίγμα για τον χαρακτήρα των έργων που έχουν επιλεχθεί. Με διάθεση τελετουργική και ατμόσφαιρα υποβλητική, το μουσικό πριόνι, ένα όργανο με πολύ ιδιαίτερο ήχο, συνοδευόμενο από πιάνο, samplers και αναλογικά synthesizers, στα χέρια του Νίκου Γιούσεφ μεταμορφώνεται από όργανο σε φωνή και ερμηνεύει κομμάτια από τον Bach μέχρι τον Σκαλκώτα».

Ο Νίκος Γιούσεφ διδάχθηκε μουσικό πριόνι από την Έλλη Δέλιου, τη μοναδική στην Ελλάδα σολίστ και μία από τις ελάχιστες στον κόσμο, με τόσο πλήρεις σπουδές πάνω στο όργανο αυτό. «Το μουσικό πριόνι ανήκει στην κατηγορία των ιδιόφωνων οργάνων. Η λάμα του είναι φτιαγμένη από ειδικούς κατασκευαστές που έχουν μελετήσει το κράμα και το σχήμα της για να πετύχουν όσο το δυνατόν περισσότερες και λαμπρές νότες. Παίζεται με δοξάρι βιολιού που τρίβεται πάνω στην ιδιαίτερη αυτή λάμα. Είναι ένα όργανο πολύ δύσκολο στην εκτέλεση καθώς απαιτείται τέλειος συγχρονισμός ανάμεσα στο πόδι, το χέρι, το αυτί και την κλίση της λάμας για να μπορέσει να παραχθεί ο επιθυμητός ήχος. Ο ήχος του μοιάζει με γυναικεία φωνή, με έκταση όμοια τόσο με των contralto όσο και των soprano». Ο Νίκος Γιούσεφ, όμως, θέλοντας να διευρύνει τις δυνατότητες του οργάνου, κατασκεύασε με την βοήθεια του Κώστα Βαλατσού μια σειρά από πριόνια δικής του επινόησης, που εκτείνονται και σε άλλες συχνότητες.

Λόγω της σχέσης του μουσικού πριονιού με την ανθρώπινη φωνή αλλά και με όργανα που παίζονται με δοξάρι, όπως το βιολί και το τσέλο, συναντάμε στον δίσκο αυτόν κομμάτια όπως η άρια “Erbarme Dich, Mein Gott” από τα «Κατά Ματθαίον Πάθη» του Johann Sebastian Bach, το “Ave Maria” του Franz Schubert, το “Music for a While” του Henry Purcell, καθώς επίσης και χορωδιακά έργα όπως το “Lacrimosa” από το Ρέκβιεμ του Mozart και το πρώτο μέρος από το “Stabat Mater” του Pergolesi. Επιλέχθηκαν επίσης δύο ελληνικά έργα, το «Ίνα τι» του Ιωάννη Πλανήτερου – γράφτηκε τον 17ο αιώνα και στις μέρες μας εξακολουθούν να το τραγουδούν χορωδίες στην Ζάκυνθο, τόπο καταγωγής του Νίκου Γιούσεφ– καθώς και την «Τράτα» από το λαϊκό μπαλέτο «Η Θάλασσα» του Νίκου Σκαλκώτα.

Επιπλέον, στον διπλό αυτόν δίσκο συναντάμε πέρα από τα πολύ γνωστά “Adagio” του Tomaso Albinoni -το οποίο οφείλεται κυρίως στον μουσικολόγο Remo Giazotto- και “Vocalise” του Sergey Rachmaninov και τρείς προωθημένες ηλεκτρακουστικές συνθέσεις του Γιώργου Κατσάνου, τα “Underground World”, “Wolfgang’s Dream” και το εξαιρετικό “In The Deep”, που κλείνει το άλμπουμ.

Είναι πολύ σημαντικό να τονίσει κανείς ότι τόσο ο Γιούσεφ, όσο και η Τηνιακού με τον Κατσάνο έχουν κλασική παιδεία αλλά και δραστηριοποιούνται σε χώρους που ξεπερνούν τη λόγια μουσική. Για παράδειγμα, ο Νίκος Γιούσεφ εκτός από τη μουσική για τον κινηματογράφο και το θέατρο που γράφει, είναι στα Υπόγεια Ρεύματα, παίζει με τον Τηλέμαχο Μούσα και τη Νάσια Γκόφα στους GMG trio, στους Neon και τους Tsiri Band κι έχει συνεργαστεί με πλήθος μουσικών γύρω από το ελληνικό τραγούδι. Πολλές συνεργασίες με έλληνες μουσικούς έχει στο ενεργητικό του και ο Γιώργος Κατσάνος, που έρχεται με σπουδές από το Berklee, γράφει επίσης μουσική για τον κινηματογράφο κι έχει εκδώσει δύο δίσκους με ηλεκτρονικές ambient προσεγγίσεις. Η Ειρήνη Τηνιακού, πέρα από τις εξαιρετικές της σπουδές στο πιάνο και τα θεωρητικά, έχει πολλές συνεργασίες ως μουσικολόγος, έχει δουλέψει μεταξύ άλλων με τους Χάνομαι Γιατί Ρεμβάζω και τον Νίκο Αναστόπουλο, έχει συμμετάσχει ως πιανίστα σε θεατρικές παραστάσεις, είναι μέλος των Tsiri Band, έχει εκδώσει το άλμπουμ “Antinomy” με τους Ward Of Cause και μαζί με τον Γιώργο Κατσάνο έχουν δημιουργήσει το cold wave-minimal synth σχήμα Incirinna, που αξίζει να αναζητήσουν οι φίλοι του είδους -και όχι μόνο- στο Bandcamp.

Η συγκρότηση των συντελεστών του “Adagios From The Underground” εγγυάται ότι εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με έναν ακόμη δίσκο που έχει ως στόχο να παρουσιάσει με τουριστικό τρόπο ένα… παράξενο όργανο, όπως το μουσικό πριόνι. Επιπλέον, δεν θέλει να προσφέρει μια συλλογή από adagios, που θα γίνεται επίκαιρη μόνο τη Μεγάλη Εβδομάδα. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια βαθιά προσέγγιση στην πιο ατμοσφαιρική, στην πιο εσωτερική πλευρά της μουσικής, που άλλοτε αγγίζει το λόγιο στοιχείο κι άλλοτε απομακρύνεται από αυτό.  Όταν η βελόνα σηκωθεί από τη δεύτερη πλευρά του δεύτερου δίσκου των “Adagios..” έχεις αναπτύξει έναν πλούσιο εσωτερικό μονόλογο, έχεις αποκτήσει μια βαθύτερη σχέση με την πιο σιωπηλή πλευρά σου.

Μπορείτε να ακούσετε και να προμηθευτείτε το άλμπουμ “Adagios From The Underground” που κυκλοφορεί από την Underflow Records στο bandcamp.