Πώς οι Crosby, Stills, Nash & Young έφτιαξαν το άλμπουμ «Déjà Vu»

Ο όρος Déjà Vu (μετ. ήδη ιδωμένο, ελλ. Προμνησία) περιγράφει την αίσθηση ότι κάποιος έχει δει ή βιώσει ξανά στο παρελθόν μία κατάσταση που συμβαίνει σήμερα.

Οι Crosby, Stills, Nash & Young ανήκουν στη γενιά που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο. Το πιο πιθανό είναι πως ως προς αυτόν τον στόχο, δεν τα κατάφεραν. Το “Déjà Vu” όμως που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 1970, θεωρείται σήμερα ένας από τους πιο σημαντικούς δίσκους του rock, ένας από τους δίσκους που άλλαξε τον κόσμο της μουσικής.

Πριν συναντηθούν, έπαιζαν σε τρία πολύ σημαντικά σχήματα της δεκαετίας του 1960. Ο David Crosby στους Byrds. Ο βρετανός Graham Nash στους Hollies. Ο Stephen Stills στους Buffalo Springfield. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, τα πιο διάσημα party ήταν αυτά της Mama Cass Elliot (The Mamas & The Papas), όμως οι τρεις τους γνωρίστηκαν στο party της Joni Mitchell, με την οποία έβγαινε εκείνη την εποχή ο Graham. Είχαν σπουδαίες φωνές, έπαιζαν όλοι κιθάρα –o Nash και πιάνο- και είπαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους κάτω από ένα όνομα που αν αποχωρούσε κάποιος, οι άλλοι δύο να μην μπορούσαν να συνεχίσουν. Όταν το 1969 κυκλοφόρησε το “Crosby, Stills and Nash”, έπλεαν και οι τρεις σε πελάγη ευτυχίας. Ο Nash τρελά ερωτευμένος με την Joni, ο Stephen με την Judy Collins –την οποία και δεν ξεπέρασε ποτέ- και ο David με την Christine Hinton.

Το ότι το trio ακουγόταν σ’ εκείνον τον δίσκο σαν μια παρέα ερωτευμένων χίπηδων τη μέρα της αποφοίτησής τους από το κολλέγιο, δεν ενοχλούσε κανέναν εκτός από τον Ahmet Ertegun, το αφεντικό της εταιρείας τους, της Atlantic, που μυριζόταν ότι η κατάσταση θα εκτραχυνόταν και η νεολαία θα άρχιζε να παίρνει όλο και πιο ριζοσπαστικούς δρόμους. Έτσι, τους ζήτησε να προσθέσουν στην ομάδα τον Neil Young, έναν κιθαρίστα που θα μπορούσε να παίξει γερή ηλεκτρική –όπως ακριβώς και ο Stills- και που επιπλέον θα μπορούσε να γράψει καλά τραγούδια. Το trio δεν ενθουσιάστηκε στην αρχή. Ο Young γνωριζόταν με τον Stills από τους Buffalo Springfield, όπου είχαν έντονο ανταγωνισμό. Η σχέση τους ήταν ψυχρή από την εποχή που ο Stephen απαίτησε να κάνει τα φωνητικά στο “Mr. Soul” του Young, επειδή πίστευε ότι είχε καλύτερη φωνή. Όμως ο Stills τώρα δεν είχε θέμα, έτσι κι αλλιώς τρεφόταν πάντα από τις κόντρες. Ο Crosby ήταν σχετικά αποτραβηγμένος και ο Nash συμφώνησε μετά από ένα breakfast που είχε με τον Young στην Bleecker Street στη Νέα Υόρκη. Έτσι, ένας μουρτζούφλης, γκρινιάρης, αγέλαστος και σκοτεινός τύπος ήρθε να συναντήσει τους τρεις ερωτευμένους. Μέχρι όμως να ξεκινήσουν οι ηχογραφήσεις του πρώτου album που θα έκαναν μαζί, του “Déjà Vu”, όλα είχαν αλλάξει: o Stephen είχε χωρίσει με τη Judy, o Graham με τη Joni και –ακόμη χειρότερα- η Christine είχε σκοτωθεί σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Επιπλέον, οι σχέσεις των τεσσάρων ήταν κακές: ο καθένας γκρίνιαζε για τα τραγούδια του άλλου, ο καθένας ηχογραφούσε μόνος του, τον Neil δεν τον καλούσαν σε όλα τα τραγούδια και πάει λέγοντας. Άντε να γράψεις δίσκο…

Κι όμως… Από την πρώτη νότα του “Carry On” (όπου όλοι της γης οι λυπημένοι  τραγουδούσαν εν χορώ “Carry On, love is coming to us all”) μέχρι το χίπικο “Everybody I Love You” στο τέλος της δεύτερης πλευράς, εδώ υπάρχουν αριστουργήματα: το γεμάτο πόνο “Almost Cut My Hair” του Crosby, το καταθλιπτικό “Helpless” του Young, το “Our House” του Nash με αναφορά στο σπίτι του Laurel Canyon, που έκλεισε μετά τον χωρισμό με τη Mitchell, το μανιφέστο “4+20” του Stills, το “Country Girl” του Young, όπου πιθανότατα έχει βάλει το χέρι του ο απίθανος παραγωγός Jack Nitzsche και το “Woodstock”, που έγραψε η Joni επειδή έχασε τη μεγάλη γιορτή για να κάνει μια εμφάνιση στην τηλεόραση.

Το “Déjà Vu” είναι ένα από τα πιο σημαντικά album του rock. Οι Crosby, Stills, Nash and Young δεν μπόρεσαν φυσικά να το επαναλάβουν. Έναν χρόνο αργότερα, με ένα ακόμα εξαιρετικό –πλην όμως live- δίσκο, επισημοποίησαν τον χωρισμό τους. Ο δίσκος λεγόταν “4 Way Street” και παρουσίαζε ανάγλυφα τις μοναχικές κατευθύνσεις που είχαν ήδη πάρει.

Το “Déjà Vu” επανακυκλοφορεί από τη Rhino σε δύο μορφές. Η μία, η πιο κανονική, περιλαμβάνει -πέρα από το κανονικό βινύλιο κι ένα σκληρόδετο βιβλίο με κείμενα και φωτογραφίες- τέσσερα ακόμα cd με εναλλακτικές εκτελέσεις και ακυκλοφόρητα κομμάτια, ανάμεσα στα οποία είναι και το “Our House” ως ντουέτο του Nash και της Mitchell, το “Birds”, που συμπεριέλαβε ο Young στο “After The Gold Rush”, εδώ ως ντουέτο με τον Nash, ένα δεκάλεπτο “Almost Cut Μy Hair” και η «σωστή» εκτέλεση του “4+20”. Η δεύτερη μορφή, έρχεται με το ίδιο υλικό, σε ανάπτυξη όμως 5 lp και είναι περιορισμένη στα 3.500 αντίτυπα.