Club 27, μουσική και οι νέες περιπέτειες της Τεχνητής Ανοησίας

Οι ειδικοί των πιο προηγμένων κλάδων της ανθρώπινης επιστήμης στην αγωνία τους να είναι πρωτοπόροι, πατάνε συχνά μπανανόφλουδες. Κι αν είσαι ο δρ. Φρανκενστάιν και σε φάει το τερατούργημά σου, όλα είναι καλά - για όλους εκτός από σένα. Αν όμως ολοκληρώσεις μια έρευνα και καταλήξεις σε περισπούδαστα συμπεράσματα, ενδέχεται να πάρεις στο λαιμό σου ανθρώπους -νεκρούς και ζωντανούς- που δεν σου φταίνε σε τίποτα.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το Over The Bridge είναι ένα ίδρυμα ψυχικής υγείας στο Τορόντο που μελετά την ψυχική ασθένεια. Πρόσφατα μελέτησε μεταξύ άλλων και τη μουσική που προήλθε από τα μέλη του “club 27”, των μουσικών δηλαδή που πέθαναν στα 27 τους, και ειδικά των Kurt Cobain, Jimi Hendrix, Amy Winehouse και Jim Morrison. Αρχικά μελετήθηκαν οι μελωδίες, οι ρυθμοί και οι στίχοι των τραγουδιών, στη συνέχεια πέρασαν από ένα synthesizer και στο τέλος μέσω της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης προέκυψαν τέσσερα τραγούδια: Το “The Roads Are Alive” που μιμείται τους Doors, το “You ‘re Gonna Kill Me” που πατάει στον Hendrix, το “Drowned In The Sun” που θυμίζει Nirvana και το “Man I Know” που αντιγράφει την Amy Winehouse.

Όμως την ώρα που υπήρξαν -και υπάρχουν- άπειρα σχήματα που προσπαθούν να μοιάσουν με τους μουσικούς που αναφέραμε, ποιος είναι ο λόγος να χρησιμοποιήσεις τεχνητή νοημοσύνη; Οι ειδικοί του Over The Bridge λένε ότι «έχουν υπάρξει πολλοί μουσικοί που έχουν αντιμετωπίσει ζητήματα ψυχικής υγείας, πολύ περισσότερα από αυτά που αντιμετωπίζει ο γενικός πληθυσμός, πράγμα που όχι μόνο αγνοείται αλλά και ρομαντικοποιείται. Θέλουμε να ενθαρρύνουμε τους νέους μουσικούς να αναζητήσουν την ψυχική υποστήριξη που τυχόν χρειάζονται έτσι ώστε να γράφουν τη μουσική που αγαπούν για πολλά χρόνια». Και καταλήγουν: «Διότι ακόμη και η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει το πραγματικό προϊόν». Πάλι καλά…

Το πείραμα πέτυχε. Προέκυψαν τραγούδια -παρατίθενται στη λίστα του Spotify- που ανταποκρίνονται στα σχήματα που μιμούνται, μόνο που αν οι συνθέτες τους έγραφαν τέτοια τραγούδια, τα συγκροτήματα θα είχαν μείνει στην αφάνεια.

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από μία οποιαδήποτε έρευνα εξαρτώνται πρωταρχικά από τις παραδοχές που έχουν γίνει στο ξεκίνημα. Ας δούμε τα δύο σημεία που οδήγησαν την ομάδα του Τορόντο εκτός από κακά τραγούδια, σε λάθος συμπεράσματα:

Πρώτον, η δημιουργική διαδικασία παραγωγής τέχνης δεν είναι μόνο -και δεν είναι πρωταρχικά- νοητική διαδικασία. Συμμετέχει ολόκληρη η ιδιοσυστασία του ανθρώπου που αποτελεί τη συνισταμένη διανοητικών, ψυχικών και κοινωνικών παραγόντων. Πρόκειται για δυναμική διαδικασία που διαφοροποιείται συνεχώς μέσα από τις καθημερινές εμπειρίες του ανθρώπου. Με την έννοια αυτή, η μελέτη ενός ή περισσότερων τραγουδιών δεν αντικατοπτρίζει τη δυναμική δημιουργική συναισθηματική διαδικασία αλλά τη διανοητική στιγμιαία αποκρυστάλλωσή της. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, ας σκεφτούμε ότι οι αλγόριθμοι Τεχνητής Νοημοσύνης που μας προτείνουν νέα προϊόντα π.χ. από την Amazon, δεν προέρχονται από την ανάλυση της Επιθυμίας μας -βαθύτατη εσωτερική διαδικασία που ενέχεται και στην απροσδιοριστία του Έρωτα- αλλά στην πολύ απλούστερη και πεζή εκδήλωση ενδιαφέροντος για την αγορά κάποιους προϊόντος, διαδικασία απολύτως νοητική και στιγμιαία.

Δεύτερον, η ψυχική υγεία δεν είναι μια πεπερασμένη και μετρήσιμη κατάσταση που εδρεύει αποκλειστικά στον εγκέφαλο. Αντιθέτως, η διατάραξή της αποτελεί μια ιδιαίτερη κατάσταση ύπαρξης που συνοψίζει ένα πλήθος παραγόντων, που δρουν διαφορετικά από άτομο σε άτομο και που -και πάλι- αποτελούν συνισταμένη ψυχικών, κοινωνικών και νοητικών παραγόντων, με τους τελευταίους να είναι οι λιγότερο σημαντικοί. Ενδεχομένως να μην μπορούμε σήμερα, στις κοινωνίες των πανδημιών και των εγκλεισμών, να μιλάμε για «ψυχική υγεία» αλλά για μια απλή ελαχιστοποίηση ακραίων ψυχικών αντιδράσεων, που όσο διατηρείται, κρατάει το άτομο σε κατάσταση προσαρμογής στην κοινωνία.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη πιθανότατα μπορεί να συλλάβει μερικές από τις κατώτερες διαδικασίες της καθημερινής μας πράξης. Μπορεί με τον τρόπο αυτό να κάνει σε πολλές περιπτώσεις τη ζωή μας ευκολότερη. Προφανώς όμως, δεν μπορεί να αναλύσει τα βάθη της ψυχής μας για να δημιουργήσει τέχνη.

Ευτυχώς, η Τέχνη θα αποτελεί πάντα έναν απροσδιόριστο παράγοντα. Θα ορίζει την ανθρώπινη κατάσταση όπως ακριβώς κάνει ο Έρωτας: θα σκηνοθετεί εκτός ελέγχου το Σώμα και το Βλέμμα ανάλογα με τα κέφια της και σε πείσμα κάθε αυτόματης εγκεφαλικής διαδικασίας, άρα κάθε Τεχνητής Νοημοσύνης και κάθε απλοποιητικής και μονόπλευρης τοποθέτησης των τεχνοκρατών.