Οι μουσικές συνθέτριες πίσω από δημοφιλή video games

Στις 9 Φεβρουαρίου του 2020, για πρώτη φορά στα 92 χρόνια ιστορίας των Οσκαρ, την ορχήστρα διηύθυνε μια γυναίκα, η βραβευμένη Ιρλανδή μαέστρος και συνθέτρια Ιμιρ Νουν. Κι ενώ αυτή ήταν αναμφισβήτητα μια σημαντική στιγμή για την παρουσία των γυναικών στη μουσική βιομηχανία, ταυτόχρονα αποτέλεσε και μια καθοριστική στιγμή για τον κόσμο των video games. Κι αυτό γιατί –μεταξύ άλλων– η Ιμίρ Νουν είναι δημοφιλής για το έργο της στα βιντεοπαιχνίδια και τις ταινίες. Για πολλά χρόνια, η μπαγκέτα του μαέστρου και το πόντιουμ δίνονταν μόνο σε άνδρες όπως ο Ενιο Μορικόνε, ο Αντρέ Πρεβίν και ο Τζον Μπάρι. Η μουσικός ήταν η πρώτη γυναίκα στην οποία είπαν ότι δεν θα μπορούσε να γίνει μαέστρος λόγω φύλου.

Σε μια εποχή όπου η μουσική των βιντεοπαιχνιδιών είναι μια ιδιαίτερα πολύπλοκη παραγωγή που συχνά απαιτεί τη φυσική παρουσία μουσικών καθώς και πλήρεις ορχηστρικές συνθέσεις, εύκολα ξεχνάμε ότι ανάμεσα στις πρώτες νότες της παρτιτούρας και του ξεχωριστού ήχου που ακούγεται από το PlayStation, υπάρχει ένα ευρύ ενδιάμεσο στάδιο. Χρειάζονται μουσικοί κι ένας μαέστρος για να τους καθοδηγεί. Χρειάζεται  κάποιος να ερμηνεύει και να «μεταφέρει» το πνεύμα της μουσικής. Όπως η Ιμίρ Νουν.

Η μουσική των βιντεοπαιχνιδιών έχει προχωρήσει πολύ. Τα soundtracks έχουν εξελιχθεί σε πολυδιαυλικούς κολοσσούς υψηλής πιστότητας, με την κατανάλωσή τους και τον κριτικό διάλογο να έχουν φθάσει σε εκπληκτικά επίπεδα.

Οι συμφωνικές διασκευές των soundtrack του παιχνιδιού «The Legend of Zelda», οι πολλές συναυλίες με κομμάτια από το ιαπωνικό video game «Final Fantasy» (μουσική του Νομπούο Ουεμάτσου) και του «Persona», αποτελούν τεράστια παγκόσμια γεγονότα. Τα soundtrack όμως θεωρούνται αξιόλογα μόνο αφού οι κριτικοί και οι παίχτες τα ξεχωρίσουν, ενώ είναι πολύ σπάνιο να βρεθούν στο κέντρο του ενδιαφέροντος αυτοί που τα συνθέτουν, ενορχηστρώνουν και υλοποιούν. 

Όμως, πολύ πριν τη δουλειά της Νουν για παιχνίδια όπως το «Diablo 3», το «Starcraft II», το «World of Warcraft», υπήρχαν κι άλλες γυναίκες που εργάζονταν με - πρωτόγονες για τα σημερινά δεδομένα - κονσόλες όπως το Nintendo Entertainment System, δημιουργώντας τα θεμέλια της μουσικής βιντεοπαιχνιδιών.

Από την Ιαπωνία μέχρι σήμερα

Με μια σύντομη αναδρομή, η πορεία της μουσικής στα video games προς το σήμερα ξεκινά από την Ιαπωνία την δεκαετία του 1980, με διάσημα παιχνίδια όπως τα «Capcom», «Konami», «Taito», «Falcom» κ.α.

Οι περισσότερες συνθέτριες προσλήφθηκαν μόλις τελείωσαν το πανεπιστήμιο και άρχισαν να εργάζονται με φρενήρεις ρυθμούς, σε συσκευές και λογισμικό. Γυναίκες όπως η Γιαπωνέζα Μανάμι Ματσουμάε, συνέθεσαν πρωτοποριακές μελωδίες και εφέ για δεκάδες παιχνίδια και θρυλικούς ήρωες όπως δεν είχε κάνει κανένας άλλος εκείνη την εποχή. Η δουλειά τους, δηλαδή τα soundtracks των βιντεοπαιχνιδιών άρχισε να ακούγεται πέρα από την οθόνη και γρήγορα έγιναν τόσο σημαντικά όσο τα ίδια τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Σύμφωνα με έρευνα του GameSoundCon (συνέδριο για τη μουσική και τον σχεδιασμό ήχου των βιντεοπαιχνιδιών) το 2017, οι γυναίκες συνθέτες και σχεδιάστριες ήχου βιντεοπαιχνιδιών αποτελούσαν μόνο το 12,7 της βιομηχανίας (με αμοιβή το 83% αυτής των ανδρών με τα ίδια καθήκοντα). Το ποσοστό ήταν αυξημένο σε σχέση με το 7% μόλις δύο χρόνια πριν. Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν παρόμοιες έρευνες για τις δεκαετίες του '80 και του '90. Και αν υπάρχουν, δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας.

Τον 21ο αιώνα, οι κατασκευαστές ηλεκτρονικών παιχνιδιών αυξήθηκαν και υπήρξε αποκέντρωση από τα μεγάλα στούντιο και κατακερματισμός πολύ πιο γρήγορα από ό,τι πριν. Τώρα, είναι πιο πολλοί εκείνοι που δημιουργούν παιχνίδια και ένας μεγάλος αριθμός αυτών των νέων προγραμματιστών και ανεξάρτητων δημιουργών, αναζητούν έμπνευση από την παιδική ηλικία και τα παιχνίδια που συνήθιζαν να παίζουν τότε. Τα ρετρό παιχνίδια και η αισθητική των εικόνων δεν αποτελούν πλέον τεχνικούς περιορισμούς, αλλά σκόπιμη επιλογή - και μαζί τους έρχονται soundtracks που βασίζονται σε μουσική που είχαν δημιουργήσει γυναίκες.

Το 2014, η Μανάμι Ματσουμάε συμμετείχε στη δημιουργία του «Shovel Knight». Είναι ένα 2D ρετρό παιχνίδι, με soundtrack ηλεκτρονικής μουσικής από synthesizer του Τζέικ Κάουφμαν, ενός συνθέτη που ασχολείται με remix κλασικών soundtrack βιντεοπαιχνιδιών. Και ενώ η Ματσουμάε  συνέβαλε με μόνο δύο κομμάτια, τα «Flowers of Antimony» και «A Thousand Leagues Under» - και τα δύο είχαν μεγάλη επιτυχία.

Τρία χρόνια νωρίτερα, το «The Legend of Zelda» γιόρτασε την 25η επέτειό του, και ως μέρος του εορτασμού, ο Σιγκέρου Μιγιαμότο μαζί με τον αρχικό συνθέτη του «Zelda» Κότζι Κόντο έδωσαν στον κόσμο μια συμφωνική σειρά που γιορτάζει το σύνολο των soundtracks του παιχνιδιού Hyrule. Μαζί τους ήταν και η Ιμίρ Νουν, η οποία είχε επιλεγεί όχι μόνο για να διευθύνει τα soundtracks σε όλο τον κόσμο, αλλά και για να διευθύνει την κυκλοφορία του άλμπουμ που περιέχει μουσικές ενορχηστρώσεις. Κι αυτό ήταν ένα σημαντικό βήμα όχι μόνο για τη συνθέτρια αλλά και για το μέλλον των γυναικών σε αυτό το χώρο. 

Με πληροφορίες από τον ιστότοπο Wired