Ποιητική Ιχθυολογία: Η μουσική & η ποίηση του κόσμου των ψαριών

Ένα μεγάλο μυστήριο με κρατάει, από μικρό παιδί, δεμένο με τον κόσμο των ψαριών. Σε στιγμές πίεσης, όταν είχα δύσκολες εφημερίες, έπαιρνα ανάσες σκιτσάροντας συχνά πάνω σε διάφορα λευκά μπλοκ και αλλά έντυπα (γενικώς ό,τι έβρισκα πρόχειρο μπροστά μου). Αυτό λοιπόν που μου έβγαινε, αυτόματα και αυθόρμητα, στο χαρτί ήταν πολύ συχνά φιγούρες ψαριών διαφόρων ειδών και σχημάτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούσα στυλό (Bic) μπλε και κόκκινου χρώματος, αλλά κάποιες φορές έχω σχεδιάσει ψάρια πολλαπλών χρωματισμών με χρωματιστά μολύβια ή ακρυλικά.

Στη γλώσσα της ψυχανάλυσης και της ψυχολογίας έχει βέβαια επισημανθεί η σχέση των ιχθύων με τον κόσμο του υποσυνείδητου, ως σχέση με το υδάτινο-μητρικό περιβάλλον και τα βασικά αρχέτυπα. Όμως η προσωπική μου σχέση με τα ψάρια και τον υδρόβιο κόσμο εξηγείται μάλλον στη βάση μιας αίσθησης ελευθερίας και απαλλαγής από μορφές εξουσίας που μου προσφέρει η ιδέα του ψαριού - ίσως με ελκύει η εκπληκτική ικανότητα των ψαριών να ξεγλιστράνε και να αποφεύγουν εύκολα τη σύλληψη δραπετεύοντας στο απέραντο γαλάζιο. Νομίζω ότι πολύ θα ήθελα, αν ήταν αυτό εφικτό, να αρπάξω ένα μεγάλο ψάρι από τη ράχη του και να χαθώ τελικά μαζί του στα βάθη των ωκεανών. Η αναπόληση αυτής της εικόνας μου προκαλούσε πάντα μια άμεση αγχόλυση, άφατο αίσθημα γαλήνης, και καλμάριζε γρήγορα κάθε έξαρση θυμού μέσα μου.

Σε κάποιο από τα παλαιότερα κείμενά μου (Θανάσης Δρίτσας, Δύο Ποιητικοί Μονόλογοι, εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος) περιγράφω μάλιστα αυτές τις επιθυμίες απόδρασης ως εξής: «Ντυμένος κόκκινο ψάρι βουτάω χωρίς συσκευή οξυγόνου στο ενυδρείο, κανένα από τα ψάρια που συναντώ δεν αντιλήφθηκε ότι κάποτε υπήρξα άνθρωπος που ύστερα πεθύμησε του ενυδρείου το ήσυχο γαλάζιο ντυμένος κόκκινο ψάρι, όλα τα πρωινά που θα θρηνείτε την απώλεια μου εγώ ένοπλος θα περιπολώ τη γαλάζια σκοτεινιά του ενυδρείου ντυμένος κόκκινο ψάρι, δεν θα χρειαστεί ούτε καν να με ταΐσετε μια μικρογραφία ωκεανού εξασφάλισε την τροφή μου».

Όταν πριν από μερικά χρόνια γνώρισα, με αφορμή το ενδιαφέρον μου στη μουσικοθεραπεία, τον  (Ομότιμο σήμερα) Καθηγητή Υδρόβιας Βιολογίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας κ. Σωφρόνιο Παπουτσόγλου είχα εντυπωσιαστεί από το επιστημονικό του έργο το οποίο αφορούσε (ειδικότερα) τη θετική επίδραση της μουσικής στην ανάπτυξη των ψαριών. Μου είχε μάλιστα εξηγήσει ότι η έννοια του stress αφορά και τον οργανισμό των ψαριών και η μουσική επιδρά στις νευρο-ορμόνες του stress των ψαριών με ανάλογο τρόπο όπως και στον άνθρωπο.

Ο καθηγητής Παπουτσόγλου μέσα από πρωτοποριακό σύστημα μετάδοσης ήχου σε μεγάλα ενυδρεία ιχθυοκαλλιέργειας μελετούσε την επίδραση της μουσικής στην ανάπτυξη των ψαριών παίζοντας κλασικά μουσικά έργα (βλ. «Μικρή Νυχτερινή Μουσική» του W.A. Mozart). Μάλιστα με είχε εντυπωσιάσει η ευρύτητα και η εξειδίκευσή του στο σπάνιο αντικείμενο της Ενδοκρινολογίας Ιχθύων (Fish Endocrinology) στο οποίο υπήρξε παγκόσμια πρωτοπόρος. Με τίμησε μάλιστα με πλείστες βιβλιογραφικές αναφορές μέσα στις διεθνείς δημοσιεύσεις του (μουσική και ενδοκρινολογία ιχθύων) και αρκετών δικών μου επιστημονικών εργασιών στο αντικείμενο της μουσικής θεραπείας σε καρδιολογικούς ασθενείς.

Με ένα διαφορετικό αλλά, θαρρώ, εξαιρετικά συγγενικού ύφους τρόπο προσεγγίζει τη σχέση των ψαριών με τη σιωπή και τη μουσική ο αείμνηστος ποιητής Αργύρης Χιόνης στη Συλλογή Έργων του με τίτλο «Η φωνή της Σιωπής, ποιήματα 1966-2000», εκδόσεις Νεφέλη. Γράφει λοιπόν ο Αργύρης Χιόνης: «Τα ψάρια τραγουδούν τραγούδια που κανένας δεν ακούει, ούτε τα ψάρια τα ίδια. Ανοίγουνε τα στόματα τους κι η μουσική που πάει να βγεί, επιστρέφει μέσα τους σπρωγμένη από το νερό. Τα ψάρια καταπίνουν το τραγούδι τους αδιάκοπα. Η κοιλιά τους είναι ένας κλειστός, μουσικός θάλαμος. Γι' αυτό όταν τσιμπούν το αγκίστρι δεν είναι από λαιμαργία, όπως πιστεύουνε οι άνθρωποι, αλλά γιατί ελπίζουν ότι θα μπορέσει να ακουστεί, επιτέλους, η φωνή τους έξω από το νερό. Αντί γι' αυτό πεθαίνουν από ασφυξία, σπαρταρώντας. Για όσους όμως ξέρουν, για τους πιο αγνούς ψαράδες, ετούτο το σπαρτάρισμα τους είναι γεμάτο μουσική».

Υ.Γ.: Το κείμενο συνοδεύουν τρία εικαστικά έργα (Ποιητικής Ιχθυολογίας) του Θανάση Δρίτσα με ακρυλικά, χρωματιστά μολύβια και δίχρωμο στυλό Bic αντίστοιχα.