Μουσικη

2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος - Το τραγούδι που απορρίφθηκε

Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά - Γιατί ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ είχε τους λόγους του

giorgos-florakis.jpg
Γιώργος Φλωράκης
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
Σκηνή από την ταινία Η Οδύσσεια του Διαστήματος
© Hiroyuki Ito/Getty Images/Ideal Image

Ακούστε το τραγούδι «2001: A Garden of Personal Mirrors» που απέρριψε ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ για την ταινία «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος».

Ο Stanley Kubrick ήταν ένα είδος μουσικού που δεν ήξερε να παίζει μουσική. Η ατμόσφαιρα των ταινιών του χρωστάει πολλά στη μουσική που ο ίδιος επέλεγε, συχνά με χρονοβόρες διαδικασίες. Όσο τελειομανής ήταν στο σκηνοθετικό μέρος, άλλο τόσο τελειομανής ήταν και στο μουσικό.

Ίσως το πιο οικείο παράδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο δούλευε με τη μουσική, ήταν η χρήση του δεύτερου βαλς από τη «Δεύτερη Σουίτα Για Jazz Ορχήστρα» του Shostakovich στα «Μάτια Ερμητικά Κλειστά». Τοποθετεί το κομμάτι με τέτοιον τρόπο, ώστε η σκηνή να απογειωθεί και την ίδια στιγμή το βαλς να ζήσει μια δεύτερη ζωή καθώς θα μετουσιώνεται σε μέρος της pop κουλτούρας.

Το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» είναι ένα σπουδαίο παράδειγμα χρήσης της κλασικής μουσικής στον κινηματογράφο. Όπως ακριβώς στην κλασική μουσική δεν παίζει ρόλο μόνο το έργο αλλά και η εκτέλεσή του, έτσι συμβαίνει και στον κινηματογράφο. Μόνο που στον κινηματογράφο, τα κριτήρια είναι διαφορετικά. Ενώ ο Kubrick διαλέγει πολύ καλές εκτελέσεις της Ένατης Συμφωνίας του Beethoven για τα δύο μέρη που χρησιμοποιεί (δεύτερη και τέταρτη κίνηση με Φιλαρμονική του Βερολίνου και Fricsay και Karajan αντίστοιχα), διαλέγει μέτριες εκδοχές για τα δύο μαρς του Elgar. Το χειρότερο είναι ότι αν έχεις δει την ταινία πολλές φορές, ο Kubrick σε ψήνει τόσο άγρια, που αρχίζεις να θεωρείς αυτές τις εκτελέσεις, εξαιρετικές. Ακόμη πιο ακραία γίνονται τα πράγματα στον “Barry Lyndon”, όπου η συντριπτική πλειονότητα των εκτελέσεων είναι κακή. Φτάνεις όμως σε σημείο να μην μπορείς να ακούσεις αλλιώς το trio του Schubert -για παράδειγμα- ή την Σαραμπάντα του Haendel.

Το να είναι κανείς εκλεκτικός, σημαίνει να αποδέχεται τα πιο λίγα και να απορρίπτει τα πιο πολλά. Πράξη που χρειάζεται μεγάλη γενναιότητα και μεγάλη σιγουριά. Ειδικά όταν κάποια από αυτά τα πολλά έχουν καλή έξωθεν μαρτυρία. Ο Kubrick αναθέτει τη μουσική της ταινίας «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» σ’ έναν από τους πιο σημαντικούς συνθέτες μουσικής για ταινίες εκείνης της εποχής, τον Alex North. Είχαν άλλωστε συνεργαστεί εξαιρετικά στον «Σπάρτακο», μια μεγάλη ταινία με εξίσου μεγάλη μουσική. Ο Alex North  έμαθε -για κακή του τύχη- μόλις την ημέρα της πρεμιέρας ότι η μουσική που έγραψε για την «Οδύσσεια…» πήγε στον κάλαθο των αχρήστων. Εκτός από τη μουσική του North, την ίδια τύχη είχε και η μουσική του Frank Cordell, ενός Άγγλου συνθέτη που είχε κάνει στα fifties δυο-τρεις επιτυχίες με τραγούδια κι έγραφε πλέον μουσική για ταινίες και για διαφημίσεις, όπως και το τραγούδι του Mike Kaplan “2001: A Garden of Personal Mirrors” με τη Naomi Gardner, που είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας κι έγινε η αφορμή γι’ αυτό το μικρό άρθρο.

Αντί όλων των παραπάνω αλλά και της μουσικής του Gustav Mahler που σκέφτηκε κάποια στιγμή να χρησιμοποιήσει, ο Kubrick κράτησε τα κομμάτια που είχε ενδεικτικά τοποθετήσει στα σημεία της ταινίας που είχαν ανάγκη μουσικής επένδυσης. Έτσι, δίπλα σε δύο απαιτητικά σημεία της μουσικής του Gyorgi Ligeti, ήρθε να κουμπώσει ο «Γαλάζιος Δούναβης» του Johan Strauss υιού -πράγμα που διόλου δεν άρεσε στον Ligeti-, το εμβληματικό απόσπασμα από το «Τάδε Έφη Ζαρατούστρα» του Richard Strauss καθώς και ολίγος Khachaturian από το μπαλέτο “Gayane”. Όσον αφορά την εκτέλεση του «Τάδε Έφη Ζαρατούστρα» του Richard Strauss, ο Kubrick ήθελε να έχει την εκτέλεση με τη Φιλαρμονική της Βιέννης και τον Karajan που ανήκε στη Decca. Όμως η εταιρεία πίστευε ότι με τον τρόπο αυτό θα ευτέλιζε τη συγκεκριμένη ερμηνεία κι έτσι πρόσφερε κάποιαν άλλη. Το απόσπασμα που διάλεξε ο Kubrick έγινε τόσο γνωστό, που το έργο του Strauss απέκτησε νέο κοινό -μάλιστα έπαιξε ως εισαγωγική μουσική στην προσελήνωση του Apollo 13 από το BBC- όπως ακριβώς συνέβη και με το δεύτερο βαλς του Shostakovich τριάντα χρόνια αργότερα. Η Decca έτρεχε να προλάβει τις εξελίξεις κολλώντας στικεράκια στους δίσκους…

Ο Kubrick αγαπούσε τους συνθέτες μουσικής για ταινίες. Πίστευε όμως την ίδια στιγμή ότι κανένας από αυτούς δεν μπορεί να είναι ο νέος Beethoven, ο νέος Mozart ή ο νέος Brahms. Το κεντρικό του ζήτημα ήταν η μουσική να «λειτουργεί» μέσα στην ταινία. Όμως αν ένα μουσικό κομμάτι του άρεσε πολύ, έβρισκε τον τρόπο να κάνει την ταινία να «λειτουργεί» γύρω από αυτό. Στο έργο του, όπως ακριβώς δεν υπάρχει στοιχείο που να είναι λιγότερο από τέλειο στον τομέα της σκηνοθεσίας, έτσι δεν υπάρχει και στοιχείο που να είναι λιγότερο από τέλειο στον τομέα της μουσικής. Γι’ αυτά που έχει συμπεριλάβει στα soundtracks των ταινιών του και γι’ αυτά που δεν έχει συμπεριλάβει, έχει σίγουρα έναν σοβαρό λόγο…

2001: A Garden of Personal Mirrors

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.