Φιλ Σπέκτορ: Άνοδος και πτώση ενός ατιμασμένου μύθου

Εξερεύνησε τις δυνατότητες του στούντιο ηχογραφήσεων μέσα από τα μάτια ενός ποιητή, έφυγε σαν κοσμικό ερείπιο, μια δυστυχισμένη μορφή που πολλαπλάστηκε σαν ιός στο κάτοπτρο των μίντια. Ο Φιλ Σπέκτορ υπήρξε αυτουργός του Wall of Sound, των girl groups και των θριαμβικότερων στιγμών της sixties ποπ. Δούλεψε με τους Beatles, τον Τζον Λένον και τους Ramones. Καταδικάστηκε για δολοφονία και πέθανε σε ηλικία 81 ετών στη φυλακή, χτυπημένος από τον Covid-19. Ήταν το δίχως άλλο παλιάνθρωπος– θα έπρεπε ωστόσο να πάψουμε να τον εξυμνούμε;

Από τις φτωχογειτονιές και τις εβραϊκές συνοικίες του Μπρονξ στα στούντιο του Λογκ Άιλαντ και του Λος Άντζελες, τα ριζοσπαστικά δισκογραφικά πειράματα στις ερήμους της Αριζόνα, την πανηγυρική υποδοχή στο Rock ’n’ Roll Hall Of Fame και την κατοπινή κάθοδο στην απομόνωση, την ψύχωση, την τρέλα. Για πολλούς, ο Σπέκτορ ανακεφαλαιώνει τη διαχρονική ιστορία του Δαυίδ, το θρίαμβο του μικροκαμωμένου ανθρώπου σε έναν βάναυσο κόσμο. Όπως επισημαίνουν οι βιογράφοι του, υπήρξε «ένα έπος αυτοεπιβεβαίωσης. Μια επίδειξη, σε ηρωική κλίμακα, του εφικτού».

Τα δύσκολα παιδικά χρόνια του Φιλ Σπέκτορ

Γεννημένος από μικροαστούς, δυσλειτουργικούς γονείς στο Μπρονξ, ο Σπέκτορ μετακομίζει μετά την αυτοκτονία του πατέρα του στο Λος Άντζελες. Όντας από τα εφηβικά του χρόνια αντικείμενο παρενοχλήσεων και κακοποιήσεων, σύντομα βρήκε καταφύγιο στο αντικομφορμιστικό υπόστεγο του ροκ εν ρολ συνθέτοντας μουσική, παίζοντας κιθάρα και ηχογραφώντας στο φημισμένο στούντιο Gold Star. Το 1958, σε ηλικία 17 ετών, υπέγραψε τη νεανική ποπ τραγωδία «To Know Him Is To Love Him», η οποία σκαρφάλωσε αυτόματα στο Νο1. Ακόρεστα εγωκεντρικός, αχόρταγα φιλομαθής και τελειομανής, εγκατέλειψε το Λος Άντζελες, για να μελετήσει τις πρωτοπόρες τεχνικές ηχογράφησης των Λέστερ Σιλ, Λι Χέιζελγουντ και Ντουέιν Έντι στο Τέξας. Κατά την επιστροφή του, συμμετείχε στην παραγωγή του μνημειώδους «Spanish Harlem» του Μπεν Ι Κινγκ, καθώς και στα χιτ «Every Breath I Take» του Τζιν Πίτνεϊ και «I Know How You Love Me» των Paris Sisters.

Στη συνέχεια αυτονομήθηκε ιδρύοντας την προσωπική του δισκογραφική εταιρία, Philles, label υπό το οποίο κυκλοφόρησε τη διαχρονική ανθολογία αριστουργημάτων του ’60: την τρίλεπτη υμνωδία των Ronettes «Be My Baby»· το αυτοαναφορικό «He’s A Rebel» των Crystals· την ανιδιοτελή, ατέρμονη υπόσχεση αγάπης των Righteous Brothers στο «You’ve Lost That Lovin’ Feeling»· την ανήκουστη για τα οικονομικά μεγέθη της εποχής παραγωγή (22.000 δολάρια) «River Deep, Mountain High» του Άικ και της Τίνα Τάρνερ. Το τελευταίο σημείωσε παταγώδη αποτυχία, από την οποία ο Σπέκτορ δεν επρόκειτο να συνέλθει ποτέ.

Η καινοτομία του Φιλ Σπέκτορ 

Η καινοτομία του Φιλ Σπέκτορ στο χώρο της μονοφωνίας συνίστατο στην εισαγωγή κλασικών μουσικών οργάνων στην τεχνοτροπία του ροκ. Πιάνα, βιολιά, τσέλα, ορχήστρες εγχόρδων, πνευστών και κρουστών αλληλοσυμπληρώνονταν σε μια πρωτόγνωρη ορχηστρική αρμονία, προορισμένη να αλλάξει για πάντα την ηχοληπτική προσέγγιση στην τεχνοτροπία της ποπ.

Σε μια τέτοια αλαζονική έξαρση συμφωνικού πάθους, ο Σπέκτορ επένδυσε την αλαφιασμένη, οργασμική ερμηνεία της Τίνα Τάρνερ στο «River Deep…» με την κατακλυσμική πανδαισία του σπεκτορικού Ηχητικού Τείχους, προκειμένου να δημιουργήσει αυτό που ο ίδιος θεωρούσε σαν το πιο μεγαλόπνοο δημιούργημά του. Τα μέσα ενημέρωσης και οι djs μποϋκοτάρισαν το σιγκλ, το οποίο απέτυχε να ξεπεράσει το Νο88 του τσαρτ. Παράλληλα, στα τέλη των sixties, ο ήχος του Σπέκτορ άρχισε να ξεφτίζει κάτω από το συνθετικό βάρος των πιο μοντέρνων επιγόνων του (Beatles, Rolling Stones, Beach Boys) και το επερχόμενο κύμα του χιπισμού. Από το 1969 κι έπειτα ο Σπέκτορ περιορίστηκε σε σποραδικές δισκογραφικές επανεμφανίσεις, γκεστ ρόλους σε παραγωγές σαν τον «Ξένοιαστο καβαλάρη» του κολλητού του Ντένις Χόπερ, αλλά κυρίως στην πεισματική αυτοεξορία στο χολιγουντιανό του μέγαρο.

Κράμα υστερικής μεγαλομανίας, χαμηλών ενστίκτων και βαγκνερικών επιδιώξεων, ο Φιλ Σπέκτορ δεν αποσπά για πρώτη φορά την προσοχή της δικαιοσύνης με τη δολοφονία της Λάνα Κλάρκσον. Το 1975 ο Τζον Λένον και ο Σπέκτορ εκδιώχθηκαν από τα στούντιο της εταιρίας A&M, όταν οι ηχογραφήσεις για το άλμπουμ του πρώτου, «Rock ’n’ Roll», εξελίχθηκαν σε όργιο μεθυσμένης βιαιοπραγίας. Το 1976, σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του, ο Σπέκτορ υποδέχτηκε τον δημοσιογράφο Ρόι Καρ με ένα γεμάτο περίστροφο να εξέχει από τη ζώνη του. Το 1978, κατά τη διάρκεια παραγωγής του «Death Of A Ladies Man» του Λέοναρντ Κοέν, ο Σπέκτορ άρπαξε τον τραγουδιστή από τους ώμους και κόλλησε την κάννη ενός όπλου σαράντα πέντε χιλιοστών στο λαιμό του δηλώνοντας «σ’ αγαπάω». Ο Πολ ΜακΚάρτνι τον μισούσε τόσο πολύ, ώστε επιμελήθηκε την επανακυκλοφορία του κλασικού «Let It Be» χωρίς την αρχική παραγωγή του Σπέκτορ, ενώ ο Dee Dee Ramone ανακαλούσε την περίοδο του λαμπρού «End Of The Century» (1980) σαν ένα «τρελό κινέζικο βασανιστήριο», με το απανταχού περίστροφο του Σπέκτορ να τον σημαδεύει σε κάθε διαμαρτυρία. «Είναι εξαιρετικός σκοπευτής», έλεγε ο Dee Dee. «Τον έχω δει να πετυχαίνει μύγα στις πενήντα γιάρδες».

Φιλ και Ρόνι Σπέκτορ, ένα ρομάντζο από την κόλαση

Ενδεχομένως τα παραπάνω να φαντάζουν χαριτωμένα εκκεντρικά ξεσπάσματα, πώς όμως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η περίπτωση της Ρόνι Σπέκτορ, λατινοαμερικάνας μούσας του παραγωγού, την οποία ο Σπέκτορ παντρεύτηκε, τρομοκράτησε και φυλάκισε για περισσότερα από εφτά χρόνια;

«Περπάτησε προς το μέρος μου και ρώτησε αν θέλω να χορέψω/ήταν πολύ όμορφος και σκέφτηκα να δοκιμάσω/όταν με συνόδεψε σπίτι το βράδυ/όλα τ’ αστέρια έλαμπαν φωτεινά/και μετά με κράτησε σφιχτά και με φίλησε». Με τον Φιλ στην κονσόλα και τη Ρόνι στο μικρόφωνο, οι εφηβικές οπερέτες των Ronettes αγκάλιασαν τρυφερά τις φαντασιώσεις κάθε ερωτευμένου τη δεκαετία του ’60. Σε μια πρωτοφανή εκδήλωση χολιγουντιανού παροξυσμού, οι δυο τους αποφάσισαν να ενσαρκώσουν αυτές τις φαντασιώσεις.

Στα είκοσι τρία του, ντυμένος με γιλέκα από κασμίρ και βαρύτιμο χρυσό, ο Σπέκτορ ήταν ήδη αυτό που ο Τομ Γουλφ αποκάλεσε «ο πρώτος μεγιστάνας των τινέιτζερ». Η δε Ρόνι, μια περπατημένη παρθένα με φτωχό background και αγγελικό φωνητικό βιμπράτο. Παντρεύτηκαν στο La Collina Drive σε έναν πύργο ιταλικής τεχνοτροπίας με είκοσι ένα δωμάτια και αντίκες του Λουδοβίκου XV και βολτάριζαν τους λόφους του Χόλιγουντ με μια λευκή Ρολς Ρόις αξίας 100.000 δολαρίων.

Στις πίσω σελίδες του παραμυθιού, μαρτυρίες αναφέρουν πως, στις σπάνιες περιπτώσεις που η σύζυγός του έπαιρνε την άδεια να αφήσει το σπίτι μόνη, ο Σπέκτορ τοποθετούσε ένα ομοίωμά του στο κάθισμα του συνεπιβάτη, ώστε οι άντρες να καταλαβαίνουν ότι είναι δική του και να μην την πλησιάζουν. Η Ρόνι απέδρασε από τον τυραννικό γάμο της το 1972, όντας ήδη μια νευρωτική, καταπτοημένη αλκοολική με καταστραμμένη καριέρα. Είκοσι χρόνια αργότερα, διηγήθηκε την ιστορία της στην αυτοβιογραφία «Be My Baby». «Έμεινα μαζί του τόσο καιρό, γιατί τον φοβόμουν και δεν ήξερα πώς να ζήσω χωρίς αυτόν». Όσο για τη δική της εκδοχή των γεγονότων του Φεβρουαρίου του 2003; «Γνώριζα πως, αν δεν έφευγα τότε, επρόκειτο να πεθάνω».

Φιλ Σπέκτορ και Λάνα Κλάρκσον, το χρονικό μιας πολύκροτης δολοφονίας

Ο Φιλ Σπέκτορ: σχιζοφρενής, μεγιστάνας παραγωγός εν αποστρατεία. Η Λάνα Κλάρκσον: καλιφορνέζα αμαζόνα αντιμέτωπη με το προσωπικό της σκοτάδι. Οι ζωές τους βρέθηκαν αξεδιάλυτα συνδεδεμένες, όταν μοιράστηκαν τη νύχτα της 2 Φεβρουαρίου του 2003. Χωρίς να το ξέρουν, οι δυο τους είχαν αγοράσει ένα εισιτήριο για την κόλαση.

Η υπόθεση απασχόλησε τη δικαιοσύνη του Λος Άντζελες έκτοτε, προτού επιδικάσει στα μέσα του Απριλίου 2009 ποινή φυλάκισης δεκαοχτώ ετών στον 69χρονο τότε δυνάστη, που έπαιξε ρώσικη ρουλέτα με το κεφάλι της συνοδού του ένα ξημέρωμα Δευτέρας, προκειμένου να βγει στο κατώφλι του με την απλή δήλωση: «Νομίζω πως τη σκότωσα». Στο φόντο, σε μια μακάβρια παντομίμα των πιο τετριμμένων κλισέ του φιλμ νουάρ, το πλάνο του θύματός του: η ξανθομάλλα στάρλετ, χυμένη στην καρέκλα με το σαγόνι της ανατιναγμένο και ένα τριανταεξάρι Κολτ πεσμένο στο αριστερό της πόδι.

Ίσως διαφωτίζει, ίσως και όχι, μα λίγες μόλις βδομάδες πριν από τη δολοφονία της Κλάρκσον στην έπαυλή του, ο Φιλ Σπέκτορ αποκάλυψε για πρώτη φορά το τραγικό συστατικό της ζωής του στην εφημερίδα «Daily Telegraph»: Η μητέρα και ο πατέρας του ήταν πρώτα ξαδέρφια. «Δε γνωρίζω αν το γεγονός έχει γενετική σχέση με αυτό που είμαι ή με αυτό που κατέληξα να είμαι», σχολίασε. «Θα μπορούσα να πω ότι, ώς ένα βαθμό, είμαι τρελός. Λαμβάνω φαρμακευτική αγωγή για σχιζοφρένεια, όμως δε θα χαρακτήριζα τον εαυτό μου σχιζοφρενή. Αναμφίβολα, ωστόσο, έχω διπολική προσωπικότητα. Είμαι ο χειρότερος εχθρός του εαυτού μου».

Αν κάποιος ερμήνευε αυτή του τη δήλωση με τη συναισθηματική αποστασιοποίηση του ψυχαναλυτή, θα χαρακτήριζε τον Σπέκτορ γιο αυτόχειρα πατέρα και λυσσομανούς μητέρας, ως κάποιον που ποτέ δε συνήλθε από την έλλειψη αγάπης και την κακοποίηση που υπέστη ως παιδί, ως άτομο που μετατόπιζε και κατηύθυνε τα βάσανά του προς τους άλλους. Ενώ κάποιος άλλος, στενότερα δεμένος με την αναμφισβήτητη μεγαλοφυΐα και το αθάνατο έργο του Σπέκτορ, πιθανότατα να ανέτρεχε στη ρήση του Τζόζεφ Κόνραντ από την «Καρδιά του σκότους»: «Ήταν γραφτό μου να παραμείνω πιστός στον εφιάλτη που επέλεξα». Διότι, για όσους γνώριζαν τον Σπέκτορ, ο φόνος ήταν ένα επεισόδιο προορισμένο να συμβεί.

Η νύχτα που σημάδεψε τον Φιλ Σπέκτορ

Μπέβερλι Χιλς, 2 Φεβρουαρίου. Ο Σπέκτορ δειπνεί στο «Dan Tana’s», φημισμένο γκριλ στη λεωφόρο Σάντα Μόνικα. Πληρώνει λογαριασμό 55 δολαρίων για μία σαλάτα και μερικά ποτήρια Bacardi και, ως τακτικός πελάτης, φεύγοντας αφήνει φιλοδώρημα 500 δολαρίων. Καταλήγει στο «House Of Blues» του Σάνσετ Στριπ, όπου εντυπωσιάζεται από τη Λάνα Κλάρκσον, ξανθιά στάρλετ σε απεγνωσμένη αναζήτηση επαφών με τη βιομηχανία του θεάματος. Η Κλάρκσον, έχοντας πρόσφατα κλείσει τα 41 της, έβλεπε τις προοπτικές της να στερεύουν. Έπειτα από μία δεκαετία ανυπόληπτων ρόλων σε ταινίες δεύτερης και τρίτης διαλογής, με καλλιτεχνικό Κολοφώνα το b-movie «Barbarian Queen», ο μοναδικός τρόπος παραμονής της στη σόου μπίζνες ήταν ως εργαζόμενη σερβιτόρα στην αίθουσα VIP του «House Of Blues».

Ενώ αρχικά δυσφορεί απέναντι στον μεθυσμένο παραλή, η Κλάρκσον τελικά συμμορφώνεται προς τις εντολές του μάνατζμεντ «να του φερθεί σαν χρυσάφι». Ο Σπέκτορ συνεχίζει να πίνει ρούμι ενώσω αυτή καταναλώνει, με γρήγορους ρυθμούς, σαμπάνια εσοδείας και παλαιωμένο μπέρμπον. Γύρω στις δύο τα ξημερώματα, τη συνοδεύει σε μια Μερσέντες S430, ζητώντας από το σοφέρ του, Αντριάνο ντε Σόουζα, να κατευθυνθεί στο «κάστρο των Πυρηναίων»: την έπαυλή του των τριάντα τριών διαμερισμάτων, στο απρόσβλητο από θνητούς προάστιο Αλάμπρα, ψηλά στους λόφους του Χόλιγουντ. Δύο ώρες αργότερα, ο σοφέρ ακούει τους πυροβολισμούς και καλεί την Άμεση Δράση.

Η αστυνομία βρίσκει την Κλάρκσον πυροβολημένη στο πρόσωπο, ξαπλωμένη σε μια λίμνη αίματος στο διάδρομο του μεγάρου, ένα χώρο διακοσμημένο με πανοπλίες ιπποτών. Το όπλο του φόνου κείται παραδίπλα. Κανείς άλλος δε βρισκόταν στο σπίτι. Ο Σπέκτορ οδηγείται στο κρατητήριο. Η αρμάδα των ενασχολούμενων με το σελέμπριτι έγκλημα και τα παράπλευρα κέρδη του οσμίζεται το αίμα και σπεύδει - τα ελικόπτερα των τηλεοπτικών σταθμών, οι μεγαλοδικηγόροι, τα ειδησεογραφικά πρακτορεία και οι παπαράτσι, το φιλοθεάμον πλήθος κρεμασμένο στα κιγκλιδώματα. Την επόμενη μέρα, έχοντας αφεθεί ελεύθερος υπό επιτήρηση πληρώνοντας χρηματική εγγύηση ενός εκατομμυρίου δολαρίων, ο Σπέκτορ σιγοντάρει το παιχνίδι. «Την έβαλα να φιλήσει το όπλο», δηλώνει στους δημοσιογράφους.

Ο ρυθμός αποδείχτηκε πένθιμος, και ενορχηστρώνοντας το δραματικό φινάλε του σπεκτορικού εμβατηρίου. Ενώ στη διάρκεια της μαραθώνιας δίκης, που κόστισε εκατομμύρια δολάρια απομυζώντας τεράστιο μέρος της περιουσίας του ενόχου, η υπεράσπιση έπαιξε μέχρι τέλους το χαρτί της αυτοκτονίας ισχυριζόμενη πως το DNA του Σπέκτορ δε βρέθηκε στο όπλο, τα στοιχεία αποδείχτηκαν συντριπτικά. Το γραφείο του σερίφη του Λος Άντζελες απεφάνθη: «Αν είχαμε φτάσει σε ένα πόρισμα τόσο θεμελιώδες όσο η αυτοκτονία», αναφέρει κατηγορηματικά ο Φρανκ Μέριμαν, «θα ήταν καθήκον μας να το ανακοινώσουμε δημόσια. Πιστεύουμε ότι διαπράχτηκε έγκλημα».

Η Κλάρκσον δεν είχε δείξει κανένα δείγμα αυτοκτονικού ψυχισμού στο παρελθόν της και, στο κάτω κάτω, ποιος θα έβγαινε να αγοράσει πολυάριθμα ζευγάρια παπούτσια την ημέρα που σκοπεύει να βάλει τέλος στη ζωή του; Οι ένορκοι άκουσαν εμπειρογνώμονες να πιστοποιούν ότι σπανίως κάποιος οδηγείται σε αυτοχειρία από στιγμιαία παρόρμηση, ενώ ακόμα σπανιότερα το πράττει στο σπίτι ενός ξένου.

Ακόμα πιο μοιραία, ωστόσο, στάθηκε η απόφαση του δικαστηρίου να επιτρέψει την παρουσία μαρτύρων από παλαιότερες ακρότητες του Σπέκτορ, σχετιζόμενες με θηλυκά και όπλα. Μια ολόκληρη παρέλαση πρώην συντρόφων του διαβεβαίωσε το ακροατήριο πως ο μαινόμενος, ντοπαρισμένος με αλκοόλ και χημικά Σπέκτορ, οπλισμένος με το Κολτ του, ήταν συνήθης εικόνα στους παροικούντες των λόφων της Αλάμπρα.

Κατά τη γνώμη της Τζιν Ρόζενμπλουθ, καθηγήτριας νομικής στο πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια, «εάν δεν επρόκειτο για τον Φιλ Σπέκτορ, έναν VIP με τόσο χρήμα για ξόδεμα, μια τέτοια δίκη ουδέποτε θα διαρκούσε τόσο. Με τόσα στοιχεία εναντίον του, δεν απαιτούνταν καμιά δίκη».

Και στο κέντρο όλων αυτών, ο δημιουργός του αιώνια εφηβικού, εκστατικά ευδαιμονικού Wall of Sound. Με τρεμάμενα χέρια και μάτια καρφωμένα στο τραπέζι μπροστά του. Δεν ανέβηκε στο βήμα του μάρτυρα σε καμία φάση της δίκης για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Την επομένη της ετυμηγορίας, στην ιστοσελίδα του Guardian αναρτήθηκε γκάλοπ με θέμα: «Θα μποϋκοτάρουμε τη μουσική του Σπέκτορ, εφόσον είναι δολοφόνος;» Το 81% απάντησε «όχι». Άραγε πόσο έγκυρο θα ήταν ένα τέτοιο αποτέλεσμα στη σημερινή αποκαθηλωτική εποχή;