Δημήτρης Πλατανιάς: Η όπερα στην εποχή του κορωνοϊού

Κανονικά, σε μια συνέντευξη με τον «διεθνή» μας βαρύτονο, θα μιλούσαμε για την καριέρα του και τους ρόλους που τον σημάδεψαν, για τις μετακλήσεις του στα μεγάλα λυρικά θέατρα της Ευρώπης, για τις μελλοντικές εμφανίσεις του. Μόνο που το καλοκαίρι αυτό τίποτα δεν είναι κανονικό. Στη σύντομη κουβέντα μας, με αφορμή την επιστροφή του επί σκηνής, έπειτα από μήνες αναγκαστικής… αφωνίας, ο Δημήτρης Πλατανιάς μιλά για τις ανατροπές, για την αβεβαιότητα που έφερε η πανδημία, επιχειρεί να φανταστεί το νέο τοπίο που διαμορφώνεται για τον κόσμο της όπερας στη μετά Covid-19 εποχή και συνιστά ψυχραιμία και υπομονή.

Το γκαλά όπερας στο Ηρώδειο είναι η πρώτη ζωντανή εμφάνισή σας στο κοινό έπειτα από αρκετούς μήνες. Πώς αισθάνεστε; Ανυπομονείτε;
Ομολογώ ότι υπάρχουν ανάμεικτα συναισθήματα χαράς και αβεβαιότητας, όμως σίγουρα νομίζω πως είναι καιρός να πάρουμε μπρος ξανά έστω και με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή με συναυλίες στη θέση ολόκληρων παραγωγών όπερας.

Έχετε προετοιμαστεί για τη στιγμή που θα βγείτε στη σκηνή και για πρώτη μάλλον φορά θα αντικρίσετε ένα «μισοάδειο» –λόγω μέτρων προστασίας– Ηρώδειο;
Δεν νομίζω ότι τίθεται θέμα ιδιαίτερης προετοιμασίας ψυχολογικής για το μισοάδειο θέατρο, πρέπει κι εμείς να συνηθίσουμε σε αυτές τις συνθήκες όσο γίνεται πιο σύντομα, αφού είναι μάλλον κάτι που θα συμβαίνει για αρκετό καιρό ακόμα, για να μπορέσουμε να μεταδώσουμε στο κοινό την αίσθηση της επιστροφής στο κανονικό, απλώς με μερικές «απουσίες».

Οι προγραμματισμένες εμφανίσεις σας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, για παράδειγμα στο Covent Garden, ακυρώθηκαν λόγω πανδημίας και πιθανότατα κάποιες από τις μελλοντικές συνεργασίες σας έχουν αναβληθεί επ’ αόριστον. Υπάρχει ανάμεσά τους μια παραγωγή ή ένας ρόλος που η ματαίωσή του σας λύπησε περισσότερο;
Δεν υπάρχει κάποιος ρόλος συγκεκριμένος για τον οποίο με λύπησε περισσότερο η ακύρωση της συγκεκριμένης παραγωγής, η ακύρωση αυτή καθαυτή των διαφόρων παραγωγών είναι λυπηρή, οι συνεργασίες με σπουδαίους τραγουδιστές, μαέστρους, σκηνοθέτες και φυσικά το υλικό θέμα των μη αμοιβών.

Πώς θα περιγράφατε την καθημερινότητά σας στη διάρκεια του lockdown; Η αναγκαστική αργία ήταν για εσάς μια ευκαιρία για ξεκούραση, για περισυλλογή και ανασύνταξη ή προσπαθήσατε να κρατήσετε τους συνήθεις ρυθμούς σας μελετώντας ρόλους;
Ξεκούραση σίγουρα, από κάποιο σημείο και πέρα υπερβολική αν μπορώ να το πω έτσι, όσο για μελέτη ρόλων δεν θα το έλεγα, όταν δεν υπάρχει κάτι στον ορίζοντα δύσκολα ξεκινάει η διαδικασία μελέτης – για μένα τουλάχιστον. Το ελάχιστο δυνατόν για να μη «σκουριάσουν» εντελώς το σώμα και η φωνή.

Τα μεγάλα λυρικά θέατρα του κόσμου –και η Λυρική– έδειξαν γρήγορα αντανακλαστικά και σχεδόν ταυτόχρονα με την έναρξη του lockdown, πρόσφεραν δωρεάν σπουδαίες παραγωγές όπερας online, μια πρωτοβουλία που ενθουσίασε πολλούς, δέχτηκε όμως και κριτική γιατί η οθόνη της τηλεόρασης ή, ακόμα χειρότερα, του υπολογιστή δίνει μια παραπλανητική εικόνα σε ένα κοινό που δεν είναι εξοικειωμένο με το είδος, αφού είναι αδύνατον να μεταδώσει τη συγκίνηση, τη μαγεία μιας ζωντανής παράστασης. Εσείς τι γνώμη έχετε;
Νομίζω πως όντως οποιαδήποτε μαγεία και συγκίνηση και οτιδήποτε προκαλεί η όπερα στον καθένα, μεταδίδεται αυτούσια μόνο με τη φυσική ύπαρξη όλων στο θέατρο. Από την άλλη, οι πρωτοβουλίες για διαδικτυακές μεταδόσεις παραγωγών όπερας, συναυλιών κ.λπ. έδωσαν στο πλατύ κοινό την ευκαιρία και την επιλογή να ψυχαγωγηθεί και με αυτό το είδος μουσικής/θεάματος, ίσως ακόμα και σε κάποιους που δεν θα πήγαιναν, για διάφορους λόγους, σε ένα λυρικό θέατρο ή σε μια αίθουσα συναυλιών. Η δική μου γνώμη είναι ότι αυτό, ενώ λειτούργησε θετικά, ακόμα και ως διαφήμιση για το είδος την περίοδο της υποχρεωτικής παραμονής στο σπίτι, δεν νομίζω ότι πρέπει να γίνει μόνιμη πρακτική, για πολλούς λόγους, ευνόητους ή μη, πρακτικούς ή θεωρητικούς, καλλιτεχνικούς.

Μπορείτε να φανταστείτε μια παραγωγή μεγάλης όπερας στην εποχή του Covid-19, με όλους τους περιορισμούς που επιβάλλονται; Στο θέατρο μπορούν να βρεθούν λιγοπρόσωπα έργα ή μονόλογοι, στο ρεπερτόριο της όπερας όμως τέτοιες επιλογές είναι ελάχιστες. Τι πιστεύετε ότι θα γίνει μέχρι να επανέλθουμε στην «κανονικότητα»;
Δεν έχω ιδέα πώς θα ανεβαίνουν οι παραγωγές όπερας από εδώ και πέρα, είτε καινούργιες είτε επαναλήψεις παλαιών, που είναι και το πιο δύσκολο, νομίζω. Φαντάζομαι, θα πρέπει οι σκηνοθέτες να στύψουν καλά το μυαλό τους για να βρουν τρόπους που να μην προσβάλλουν ούτε το θέαμα, ούτε το μουσικό μέρος της όπερας και, συγχρόνως, να είναι μέσα στο πλαίσιο των περιορισμών. Νομίζω ωστόσο ότι θα βρεθούν επαρκείς λύσεις με καλή συνεργασία όλων πάνω στη σκηνή.

Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της όπερας; Θα καταφέρει να επιβιώσει έπειτα από αυτό το σοβαρό πλήγμα που έχει δεχτεί;
Είμαι σίγουρος ότι η όπερα θα επιβιώσει. Όπως είπα προηγουμένως, η καλή συνεργασία όλων πάνω στη σκηνή και φυσικά των μαέστρων και των ορχηστρών θα κρατήσουν σταθερή την ομορφιά του είδους – και η λίγη περισσότερη υπομονή.

Το γεγονός ότι παντού επικρατεί αβεβαιότητα, ότι τα μελλοντικά σας σχέδια, σε επαγγελματικό τουλάχιστον επίπεδο, μπορούν ανά πάσα στιγμή να ανατραπούν είναι κάτι που σας δημιουργεί ανασφάλεια; Πώς το διαχειρίζεστε;
Δεν νομίζω ότι μπορούμε να κάνουμε πολλά πάνω σ’ αυτό, με ψυχραιμία πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά τη γνώμη μου αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση, σε ένα πλαίσιο συνεχούς ετοιμότητας, αμφισβήτησης ενίοτε, άρα και ανασφάλειας ή τέλος πάντων μη εφησυχασμού που, ούτως ή άλλως, προϋποθέτει αυτό το «επάγγελμα».

Info
Ο Δημήτρης Πλατανιάς συμμετέχει στο Γκαλά Όπερας με τους Κρασσιμίρα Στογιάνοβα και Ρικκάρντο Μάσσι, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στις 26 Ιουλίου, ενώ στις 9 Αυγούστου θα δώσει ένα προσωπικό Ρεσιτάλ στο Αμθιθέατρο Κάστρου Καλαμάτας.