Επίσκεψη στη ζωή του Μάρκου Βαμβακάρη

Για να βρεις τους παλιούς ρεμπέτες ήταν κομμάτι δύσκολο. Σύχναζαν σε μέρη περίεργα, μυστικά, καθόλου προσβάσιμα σε όσους δεν ανήκαν στον κόσμο τους. Για να γνωρίσεις το Μάρκο Βαμβακάρη ήταν σχεδόν αδύνατο. Ακόμη κι αν τον συναντούσες, ήταν σαν στρείδι, δεν ανοιγόταν, οι περισσότεροι που ζητούσαν λεπτομέρειες για τη ζωή του έρχονταν αντιμέτωποι με ένα βλοσυρό βλέμμα. 

Τις ιστορίες που δεν είπε ο Μάρκος, τις διηγούνται τα μπουζούκια του, τα χειρόγραφα του, τα αντικείμενα που συνόδευσαν την διαδρομή του. Βρίσκονται συγκεντρωμένα στην διαρκή έκθεση που φιλοξενείται στον τόπο που τον γέννησε, στον μεσαιωνικό οικισμό της Άνω Σύρου, της «Απάνω Χώρας με τις τις ανηφοριές σου, με τα πολλά σκαλάκια σου και με το ΣαΜπαστιά σου», όπως τραγούδησε ο ίδιος. 

Οι συνθήκες για να ταξιδέψεις μέχρι τη Σύρο είναι δύσκολες λόγω των συγκυριών, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να επισκεφθείς τους χώρους που τιμούν τον «Πατριάρχη του ρεμπέτικου».  Εδώ και οι μέρες έχει ξεκινήσει η διαδικτυακή περιήγηση στο μύθο του Μάρκου. Τα όσα μας είπαν από το γραφείο πολιτισμού της του Δήμου Σύρου-Ερμούπολης είναι εξόχως διαφωτιστικά:

«Όσο απομακρυνόμαστε χρονικά από την ημερομηνία που ο Μάρκος Βαμβακάρης έφυγε από τη ζωή, τόσο βλέπουμε να αυξάνονται οι αναφορές σ' αυτόν και στο έργο του. Πληθαίνουν οι ερευνητές που μελετούν τα γνωστά και λιγότερο γνωστά γεγονότα της ζωής του, όλο και περισσότεροι άνθρωποι μιλούν και γράφουν, διερευνούν και θεωρητικολογούν σχετικά με τον Βαμβακάρη. Το ένα μετά το άλλο εκδίδονται τα βιβλία που φωτίζουν άγνωστες πλευρές της ζωής του συμπληρώνοντας την κλασική πλέον "Αυτοβιογραφία", ενώ δεν λείπουν και πιο ιδιαίτερες προσεγγίσεις.

Το 2009 ένας Γάλλος σχεδιαστής κόμικ, ο David Prudhomme, καινοτομεί και παρουσιάζει τον Μάρκο και το ρεμπέτικο στο γαλλόφωνο κοινό με την εικονογραφημένη ιστορία του "Ρεμπέτικο, το κακό βοτάνι" - Rebetiko, le  mauvais  herbe - προσεγγίζοντας διαφορετικά την προσωπικότητα του "Πατριάρχη του Ρεμπέτικου". Λίγο αργότερα, στις 16 Ιουνίου του 2015 πραγματοποιείται στο Λονδίνο  μεγάλη εκδήλωση - αφιέρωμα στον Βαμβακάρη με τη συμμετοχή του γιού του Στέλιου.

Σήμερα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι τόσο το μπουζούκι όσο και τα ρεμπέτικα τραγούδια, που τότε δεν τα έλεγαν έτσι, προυπήρχαν του Μάρκου στη Σύρο, είχαν φτάσει ως εδώ από το τόξο Κωνσταντινούπολη - Σμύρνη - Αλεξάνδρεια  Αιγύπτου για να διαδοθούν στον ελληνικό χώρο διαγράφοντας  ένα άλλο τόξο: Ερμούπολη - Πειραιάς - Ναύπλιο - Βόλος. Πόλεις - λιμάνια όλες τους, με ετερογενή πληθυσμό και σημαντικούς προσφυγικούς καταυλισμούς: ας μη ξεχνάμε ότι οι Μικρασιάτες  Έλληνες των παραλίων είχαν αστικά ήθη παρόμοια με της Ερμούπολης.

Όποιος ενδιαφέρεται για τη ζωή και το έργο του Μάρκου Βαμβακάρη θα πρέπει να ξεκινήσει την έρευνά του από όσα είναι γνωστά για τα παιδικά του χρόνια στη Σύρο. Τα βιώματα και τα ερεθίσματα που είχε στην πατρίδα του καθόρισαν την προσωπικότητα και τις αντιλήψεις που είχε για τα πάντα και, φυσικά, για τη μουσική. Πρώτα από όλα, ο Μάρκος Βαμβακάρης υπήρξε ένας άνθρωπος με ανεπτυγμένο το θρησκευτικό συναίσθημα. Αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού όπως έλεγε ο ίδιος «όλη η Απάνω Χώρα το Θεό αγαπούσαμε».

Το δεύτερο στοιχείο που επηρέασε τον Μάρκο ήταν η φύση στην ενδοχώρα της Σύρου. Οι ήχοι της θάλασσας και των ανέμων, τα χρώματα της άνοιξης, τα λουλούδια και τα δένδρα, αλλά περισσότερο από όλα τα πουλιά και το κελάηδημά τους είχαν από νωρίς συναρπάσει και επηρεάσει βαθύτατα την αισθητική του: τα πουλιά με μάθανε μουσική συνήθιζε να λέει.
Τελευταία και σημαντικότερα, τα μουσικά ακούσματα που είχε ο Μάρκος στη Σύρο ήταν τόσο ποικίλα που αποτέλεσαν τη βάση για τα μελλοντικά έργα του.

Περπατώντας στους δρόμους της Ερμούπολης είχε τη δυνατότητα να ακούσει κλασική μουσική από τα πολλά διδασκαλεία πιάνου, τανγκό και βάλς που παιάνιζε η Φιλαρμονική στην Πλατεία, λαικούς σκοπούς από τα «οργανάκια», τις λατέρνες δηλαδή, νησιώτικα τραγούδια με συνοδεία τσαμπούνας και τουμπιού, αλλά και δημοφιλείς ανατολίτικους αμανέδες».

Αυτή είναι η αρχή του παραμυθιού. Τα υπόλοιπα στη σελίδα Σύρος-Πολιτισμός στο fb.