Μανού Ντιμπάνγκο (1933-2020): Η ιστορία του τραγουδιού «Soul Makossa»

Ένας εκ των θρύλων της Αφρικάνικης soul jazz μουσικής, ο Emmanuel N'Djoké Dibango (aka Manu Dibango), ο Soul Makossa man, γεννημένος το 1933 στο Καμερούν, είναι ίσως από τα πρώτα σπουδαία ονόματα που χάνει ο κόσμος της μουσικής στην τρέχουσα μάχη με τον κορωνοϊό. Είχε διαγνωστεί θετικός στον κορωνοϊό, μερικές μέρες πριν σε νοσοκομείο του Παρισιού. Έφυγε από τη ζωή σήμερα, Τρίτη 24 Μαρτίου 2020, σε ηλικία 86 ετών.

Αν το όνομα δεν σας λέει άμεσα κάτι, φέρτε στο μυαλό σας την μελωδία από το  «Wanna Be Starting Something» του Michael Jackson, ναι, το κομμάτι που ανοίγει το «Thriller» και ξεκινάει με την εθιστική disco μπασο-γραμμή για να καταλήξει στην ίδια μελωδική γραμμή με το περίφημο «mama-say, mama-sa, ma-makossa», αποδίδοντας τα δέοντα και κάνοντας πίσω στα 80s παγκόσμια γνωστό το βασικό κομμάτι αναφοράς «Soul Makossa» του Manu Dibango. 

Στην αμερικάνικη μουσική βιομηχανία 40 χρόνια πριν, μπορεί η mainstream pop να είχε στο επίκεντρο τις δημιουργίες ονομάτων όπως η Madonna ή ο Michael Jackson, αλλά όλοι ήξεραν ότι αυτά το ονόματα όπως και οι παραγωγοί τους (βλέπε Quincy Jones στο Thriller του Jackson) είχαν  εκπαιδεύσει τα αυτιά τους σχεδόν μία δεκαετία πίσω σε θρυλικά clubnights της Νέας Υόρκης όπως το Paradise Garage του dj Larry Levan  ή τα Loft parties του David Mancuso. Αν λοιπόν για κάποιο ανεξήγητο λόγο, ένας Καμερουνέζος soul jazz μουσικός με βάση του την Γαλλία, είδε την μελωδία που ηχογράφησε πίσω στο 1972 να γίνεται μαζική από την χρήση του σε single του Michael Jackson δέκα χρόνια μετά είναι γιατί, μία άλλη dj-επιδραστική φιγούρα όπως ο David Mancusso, είχε φροντίσει να βρει τον δίσκο που περιείχε το «Soul Makossa» σε ένα ινδικό παζάρι δίσκων στο Μπρούκλιν και φρόντιζε να κορυφώνει με αυτό τα περίφημα Loft parties του στα ηδονιστικά νέουρκέζικα 70s. 

Στο Loft του Mancusso, όπως και στο Paradise Garage του Levan, θα σύχναζαν για την μουσική και όχι μόνο, η αφρόκρεμα της δημιουργικής showbiz από την Bianca Jagger και τον Andy Warhol, μέχρι την νεαρή Madonna και τον dj Frankie Knuckles. Βγάζει μόνο νόημα λοιπόν, το γεγονός ότι από το Loft του Mancusso, «τσίμπησε» το κομμάτι «Soul Macossa» (το οποίο αρχικά είχε ηχογραφηθεί σαν b-side του single «Hymne de la 8e Coupe d'Afrique des Nations» που συνόδευε την εθνική ποδοσφαίρου του Καμερούν στο Africa Cup) o ραδιοφωνικός παραγωγός Frankie Crocker από τον σταθμό της μαύρης μουσικής κουλτούρας WBLS στη Νέα Υόρκη και σχεδόν μέσα στην ίδια χρονιά ακολούθησαν 23 διασκευές του κομματιού από αμερικάνικες κυρίως μπάντες που προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν το ακατέργαστο  διαμάντι του Dibango, για να πετύχουν ευκαιριακές πωλήσεις δίσκων βινυλίου. 

Στα τέλη του 1972, η Atlantic κυκλοφορεί επίσημα το single με άδεια από την Γαλλική ετικέτα Fiesta και φτάνει στο #35 του Billboard. Με εξαίρεση κάποιες αγγλικές λέξεις,το πρωτότυπο είναι γραμμένο στην διάλεκτο Duala, μία από τις ντόπιες διαλέκτους του Kαμερούν και Makossa σημαίνει χορός. 

Αλλά, ο Dimango δεν ήταν μόνο το «Makossa». Aποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο για την παγκόσμια αναγνώριση και τον σεβασμό της  Αφρικάνικης jazz και συνεργάστηκε με τους θρύλους του ήχου όπως Fela Kuti, Hugh Masekela, Herbie Hancock, Bill Laswell και Sly And Robbie μεταξύ άλλων. Η μουσική του με έντονα τα χαρακτηριστικά έθνικ στοιχεία της καταγωγής του αλλά και την jazz βάση, είχε και έχει αντίκτυπο στους συλλέκτες βινυλίου και djs, κυρίως της disco μουσικής, ενώ τα πνευστά με το δεδομένο ότι το σαξόφωνο ήταν το βασικό του όργανο, οδηγούν τις μελωδίες στις περισσότερες συνθέσεις του.  

Ο αντίκτυπος που είχε η παγκοσμιοποίηση του Αφρικάνικου ήχου του γίνεται ξεκάθαρος από τους σπουδαίους καλλιτέχνες των ημερών μας που έχουν σαμπλάρει την μουσική του, από τους Chemical Brothers που στο Battle Scars σαμπλάρουν το «Ceddo» μέχρι τον Busta Rhymes που στο «Κeepin it Tight» σαμπλάρει το «New Bell». To σημείο αναφοράς όλων βέβαια, συνεχίζει να είναι και θα είναι το «Soul Makossa»,  η γραμμή του οποίου, πέραν του ότι ώθησε τους Jackson και Quincy Jones να δημιουργήσουν το «Wanna Be Startin’ Something», επηρέασε το «Jungle Boogie» των Kool & The Gang, ενώ στη γενιά των millennials, τον θρύλο -έστω και με αρχικά παράνομο τρόπο- σύστησε η Rihanna.

H γραμμή «Mama-say, mama-sa, ma-ma-ko-ssa» οδηγεί το ρεφραιν του «Don’t Stop The Music» της Rihanna αλλά το label και οι παραγωγοί της τελευταίας δεν είχαν είχαν πάρει επίσημα την άδεια απο την εταιρεία δικαιωμάτων του Dibango. Κατα συνέπεια, όταν ο Dibango συμπλήρωσε την μήνυση περί πνευματικών δικαιωμάτων ζήτησε απολαβές μισού εκατομμυρίου δολλαρίων  και την γραμμή να αποχωρήσει απο το κομμάτι της Rihanna. Τελικά βρέθηκε προφανώς η χρυσή λύση και πλέον το όνομα του δημιουργού λαμβάνει παχυλές επιταγές ως ένας εκ των συνδημιουργών του κομματιού της Rihanna.  

Στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ο Ντιμπάνγκο έζησε στην Γαλλία και στο Βέλγιο, απο εκεί βραβεύτηκε με τον τίτλο Grand Témoin de la Francophonie στους Παραολυμπιακούς του Ρίο το 2016, ενώ σαν ένας εκ των σπουδαιότερων εκπροσώπων της Αφρικάνικης μουσικής το 2004 έλαβε τον τίτλο UNESCO Artist For Peace ώντας παράλληλα Πρόεδρος της ένωσης Καμερουνέζων μουσικών. 

Ο κόσμος της έθνικ, jazz, soul, funk και disco μουσικής του αποδίδει τιμές απο νωρίς σημέρα το πρωί στα social media. Η επίδραση του στο να ανοίξουν οι ορίζοντες της αφρικάνικης ρυθμολογίας και σύνθεσης στην παγκόσμια (mainstream και μη) χορευτική και jazz / soul μουσική είναι τεράστια. Rest In Power.