Συνέντευξη με τον Δημήτρη Σκύλλα, τον πρώτο Έλληνα συνθέτη που γράφει μουσική για την ορχήστρα του BBC, την πρεμιέρα στη σκηνή του Barbican
Κάτι σαν ψαλμωδίαέρχεται από μακριά. Μαζί του κουβαλά τη μυρωδιά της ζέστης και του θυμιατού. Είναι 11 Αυγούστου του 2017 και το σούρουπο βρίσκεται καθισμένο στη μεγαλοπρεπή πολυθρόνα του. Ο κόσμος έχει αδειάσει επιδεικτικά τους δρόμους του Βόλου ενώ στην εκκλησία επικρατεί η απόλυτη κατάνυξη. Σε ένα από τα στασίδια, ένα παιδί γύρω στα 28 χαμογελάει ικανοποιημένο, σχεδόν εκστασιασμένο. «Εκείνο το απόγευμα όντας πολύ ερωτευμένος και ταυτόχρονα βουτηγμένος σε όλο αυτό το αίσθημα της έκστασης από τη λειτουργία σκέφτηκα δυο λέξεις: “Κύριε Ελέησον”». Ή, μάλλον, «Kyrie Eleison».
Ο Δημήτρης Σκύλλας, αλλιώς ο πρώτος Έλληνας συνθέτης στην ιστορία που κλήθηκε να γράψει για τη θρυλική ορχήστρα του BBC, με περίμενε έξω από τη Μητρόπολη. Θέλησε να κάνουμε το ραντεβού μας εκεί υποσχόμενος ότι «κάτι έχει υπόψη του ως μέρος» για να γίνει η συνέντευξή μας. Δώσαμε τα χέρια και μου είπε: «Μπαίνουμε;» Και μπήκαμε. Πιάσαμε από ένα ξύλινο καρεκλάκι και ξεκινήσαμε να μιλάμε. Χαμηλόφωνα.
Δημήτρης Σκύλλας: Πίστη σε Ρε Ματζόρε
«Με ενδιαφέρει πάρα πολύ η πίστη και το πώς θα μπορέσω να ενώσω τους νέους ανθρώπους με το ιερό, αλλά με μια ευρεία έννοια, στο έργο μου. Το έργο έχει στοιχεία από αρχαία τραγωδία, βυζαντινή μουσική και ηπειρώτικο μοιρολόι. Όλα έχουν μέσα τους την τελετή και τον θρήνο. Θέλω να δημιουργήσω μια πλατφόρμα ιερής μουσικής η οποία δεν είναι απαραίτητα χριστιανική ή οτιδήποτε απλά έχει βάσεις σε αυτήν». Μια κυρία μας πλησιάζει και ζητά να καθίσει δίπλα μας. Ο Δημήτρης χαμηλώνει ακόμη περισσότερο τη φωνή του.
«Θεωρώ ότι η σεξουαλικότητα είναι πιο παλιά από τη θρησκεία. Το μεγαλύτερο γυναικείο icon είναι η κυρία εκεί (σ.σ. μου δείχνει την Παναγία). Εξού και το γεγονός ότι η μεγαλύτερη γυναίκα ποπ σταρ πήρε το όνομά της. Αυτό είναι ένα branding. Είναι πολύ περίεργο, όταν το βλέπεις από αυτή τη σκοπιά».
«Το δικό μου έργο έχει να κάνει τόσο με την πίστη όσο και με τη λατρεία που θα είχες για το σεξ με τη ή τον σύντροφό σου, για οτιδήποτε θεωρείς ιερό. Το να μπορούμε να είμαστε σε χώρο εκκλησίας και σε στιγμές να συντονιζόμαστε όλοι μαζί σε μια ενέργεια είναι ακριβώς το ίδιο με τον παθητικό θεατή στη σκηνή του θεάτρου». Η κυρία δίπλα μας έχει ήδη χαθεί στην άλλη διάσταση που λαμβάνει χώρα ακριβώς δύο μέτρα μακριά μας, όπου ο πάτερ μιλά στα παιδιά του σχολείου που θέλησε να επισκεφθεί τη Μητρόπολη.
«Με γοητεύει το να έχω σε μια πρεμιέρα συναυλίας 4, 10, 800 ανθρώπους που θα είναι στραμμένοι προς ένα συγκεκριμένο σημείο και να υπάρχει μια δισδιάστατη επικοινωνία μεταξύ σκηνής και κοινού. Αυτό είναι εκκλησία». Ασυναίσθητα και οι δύο κοιτάμε τον χώρο γύρω μας.
Οκτώ μήνες μετά τη σκέψη του BBC να ζητήσει από τον Δημήτρη Σκύλλα να γράψει μουσική για την ορχήστρα του, έπεσαν οι υπογραφές. Στην εντελώς ρητορική ερώτηση «πώς ένιωσες» ο Δημήτρης έσκασε ένα τεράστιο χαμόγελο με μια πνιχτή κραυγή που ακούστηκε σε όλο το ιερό μαζί με το χαρακτηριστικό echo του χώρου.
«Μου πήρε μια ζωή για να γράψω αυτό το έργο. Το έργο μου, ουσιαστικά, είναι ένα ημερολόγιο. Μπορείς να με ρωτήσεις για την κάθε μία από τις 49 σελίδες και να σου πω τι σημαίνει για μένα αυτή και πού την έγραψα. Εντός βρίσκονται αγαπημένες μου στιγμές από όλα αυτά που έχω κάνει από το 2008, που ξεκίνησα με τη σύνθεση. Γενικά, πιστεύω ότι το έργο μου είναι ένα. Κάποιες φορές έχει 90 όργανα όπως τώρα, κάποιες μόνο ένα».
Το καλοκαίρι του 2017 το πέρασε με «μια απίστευτη συνθήκη στον Βόλο μόνος μου με ήλιο να γράφω και να βλέπω ισπανικές ταινίες στο Netflix». Επειδή το έργο έχει πολλά ελληνικά στοιχεία, «έχει στοιχεία από την αρχαία τραγωδία, τη βυζαντινή μουσική και το ηπειρώτικο μοιρολόι», ο Δημήτρης θέλησε στην παραγωγή να μπει ένας Έλληνας, όπως είναι η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, με την οποία συνεργάζεται για τέταρτη φορά και είναι ιδιαίτερα χαρούμενος γι’ αυτό. Κάπως έτσι, η συμφωνική ορχήστρα του BBC, το Barbican Center με την επιβλητική σκηνή του, η ελληνική κρατική ορχήστρα και η Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση θα έχουν να μοιραστούν κάτι κοινό. Τo «Kyrie Eleison» θα κάνει την παγκόσμια πρώτη του πρεμιέρα στην πρώτη σκηνή στις 29 Ιανουαρίου, ενώ λίγο καιρό αργότερα, στις 19 Μαρτίου, θα βρεθεί στην Ελλάδα να χειροκροτηθεί και να ακολουθηθεί από τους πιστούς του.
Στη φυλακή για 7 χρόνια. «Δεν μπαίνω με τίποτα. Θεωρώ ότι η αίσθηση της ελευθερίας είναι πιο δυνατή από την αίσθηση της αγάπης. Για μένα η αγάπη είναι το παν, αλλά ταυτόχρονα είναι και μια τεράστια φυλακή.
Ο 30χρονος που πήδηξε από το αερόστατο και εμφανίστηκε
Ο μπαμπάς του είναι από τα Άγραφα και η μητέρα του έχει ρίζες από Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος μεγάλωσε στον Βόλο. «Είναι πολύ ωραίο να μεγαλώνεις σε επαρχία γιατί εκεί υπάρχει μια συλλογικότητα». Το κινητό του είναι μια από τις πρώτες συσκευές που πιάσαμε στα χέρια μας. Social media έχει αλλά «στο σπίτι», όπως θα εξηγήσει.
Είμαι ο απροσάρμοστος που εμπνέεται στις εκκλησίες, γράφει “Kyrie Eleison” και χορεύει Μαντόνα μέχρι το πρωί στο Σόχο
«Ξύπνησα από μια καλλιτεχνική χειμερία νάρκη. Νιώθω ότι ο σκοπός μου σαν καλλιτέχνης, άσχετα αν πετύχει ή αποτύχει παταγωδώς, είναι να προσφέρω κάτι θεμελειώδες έξω από κάθε μόδα. Είμαι το μεγαλύτερο inside outsider αυτή τη στιγμή στην ελληνική τέχνη. Μεγάλωσα σε μια επαρχιακή πόλη με πολύ νέους γονείς και πολλούς ενήλικες και πολύ έντονη κοσμική ζωή. Με βλέπουν να παρτάρω και δεν το πιστεύουν επειδή γράφω αυτά που γράφω. Είμαι ο απροσάρμοστος που εμπνέεται στις εκκλησίες, γράφει “Kyrie Eleison” και χορεύει Μαντόνα μέχρι το πρωί στο Σόχο».
Μια υπερδύναμη. «Οι φίλοι μου λένε ότι αν ήμουν υπερήρωας θα είχα την υπερδύναμη του να μετατρέπω τις καθημερινές σε Σαββατοκύριακα».
Η κλασική μουσική δεν είναι κουλ, αλλά ο Δημήτρης θα την κάνει
«Η μουσική που κάνουμε εμείς, η “οικογένεια Μπετόβεν”, έχει κάτι το άχρονο και απομακρυσμένο από τα πράγματα. Εν μέρει πιστεύω ότι για όλο ευθύνεται το γεγονός ότι η κλασική μουσική δεν είναι κουλ. Όμως για αυτό είμαι εγώ εδώ, για να το αλλάξω».
Μια κυρία τον διακόπτει για να μας πει ότι δεν επιτρέπεται εντός του ναού να καθόμαστε σταυροπόδι. Της χαμογελά ευγενικά αλλά δεν μετακινεί τα πόδια του. «Αυτό σημαίνει ότι πολλές φορές μπορεί να πρέπει να βλέπεις το πρόσωπό μου παντού και όχι μόνο το δικό μου, γιατί μόνος δεν μπορώ να πετύχω κάτι, αλλά και άλλων δέκα ακόμη συνθετών, έτσι ώστε να αρχίσει ο κόσμος να μπαίνει στο νόημα. Με λένε μεγαλομανή και αλαζόνα, αλλά δεν με νοιάζει. Θεωρώ ότι πολλοί καλλιτέχνες στην Ελλάδα με φοβούνται. Γιατί βγαίνω προς τα έξω και δεν φοβάμαι».
«Η παρτιτούρα είναι κάτι πολύ ιερό, είναι ένα κέντημα. Γράφω μια παρτιτούρα και κοιτάω πώς να το κάνω όσο πιο σωστά γίνεται ούτως ώστε εάν μία στο δισεκατομμύριο κάποιος προσπαθήσει να παίξει ένα κομμάτι μου μετά από 200 χρόνια να μπορεί να το κάνει».
Τα μουσικά παράσιτα ενός κόσμου που τρέχει, τρέχει, τρέχει
«Η μουσική στην οποία πατάω είναι μια τελετή αργή. Το να βάλεις σε μια αργή διαδικασία τους νέους ανθρώπους που ζουν στην παράνοια της ταχύτητας με τα social media και τα κινητά να παρακολουθήσουν μια συναυλία των 35 λεπτών, όπου δεν θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε τίποτα, είναι για μένα επιτυχία ακόμα και αν, τελικά, δεν τους αρέσει αυτό που θα δουν. Στις μέρες μας έχουμε ανάγκη το αργό. Σκέψου, μένω στο Λονδίνο όπου τα πράγματα πάνε ακόμα πιο γρήγορα. Εγώ αυτό που μπορώ να δώσω, λοιπόν, είναι το αργό».
Η μουσική που ακούει... Δεν περιορίζεται πουθενά. «Ακούω τα πάντα. Θέλω να αγαπήσω τα ρεμπέτικα και τον Φρανκ Ζάπα που αρέσει στη μαμά μου, δεν τα έχω καταφέρει ακόμα. Προς το παρόν έχω πάθει μια εμμονή το τελευταίο διάστημα με τα ηπειρώτικα μοιρολόγια».
Αθήνα - Λονδίνο σημειώσατε 2, στα δέκα χρόνια παράταση
«Περπατάω στο Σύνταγμα και βλέπω ότι μεταμορφώνεται σιγά-σιγά σε Λονδίνο. Βλέπω hawaiian noodles και στεναχωριέμαι. Ζω σε δύο πραγματικότητες και σε μια τρίτη δική μου, και με φθείρει να παρακολουθώ ότι τα πράγματα που έγιναν στο Λονδίνο πριν δέκα χρόνια τώρα έρχονται εδώ».
Η ψήφος στην τέχνη
Θα ψήφιζε μόνο εάν τα πράγματα έφταναν στην απόλυτα κομβική κατάσταση. «Πιστεύω ότι η τέχνη είναι πάνω από κάθε πολιτική. Θεωρώ όμως ότι η βλακεία του Έλληνα και η ξενομανία του τον πάνε και μας πάνε, αν θέλεις, πίσω. Δεν υπάρχει λάθος στο να χορεύεις ποπ μουσική ή να βλέπεις ανάλαφρες ταινίες, αλλά πρέπει τώρα να στραφούμε αλλού. Δεν θα μπορούσαμε ποτέ να γίνουμε Χιλή ή Χονκ Κονγκ γιατί βλέπουμε GNTM και, δεν ξέρω, Big Brother. Είμαστε ψευτοεπαναστάτες».
Ένας στόχος ζωής. «Όσο μεγαλώνω να ανεβαίνει η ανεμελιά μου».
«Η Ελλάδα είναι μια τρελά εμμονική χώρα. Ο Έλληνας είναι παγιδευμένος σε μια τρελή εμμονή του “κάνω καριέρα στο εξωτερικό”. Πού είναι αυτό το εξωτερικό; Στη Σόφια; Στην Αυστραλία; Στην Αγγλία; Δεν έχουμε πάρα πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες που να έχουν γίνει διεθνώς σούπερ σταρ. Έχουμε τη Μαρία Κάλλας. Ο Αγγελόπουλος, που είναι στην ίδια κατηγορία με τον Μπέργκμαν και τον Φελίνι, δεν είναι τόσο διάσημος. Η χώρα μας δεν εξάγει σωστά τον εαυτό της».
Μιλώντας για Έλληνες του εξωτερικού, ο Δημήτρης όταν μπήκε στο Γουέστμινστερ στο Λονδίνο και είδε τη μεγαλειότητα του χώρου να ανοίγει μπροστά του είπε μέσα μου, «γαμώτο, αυτή είναι η ζωή μου. Ένιωθα ότι παίζω σε μια κινηματογραφική ταινία. Αυτά η Ελλάδα δεν μου τα δίνει και τη λατρεύω την Ελλάδα. Με φθείρει όμως συνέχεια τελευταία».
Στην Αθήνα και διοικητική θέση να του ξαναέδιναν δεν θα γυρνούσε. Ήδη έχει αρνηθεί μια φορά. «Μου είχαν κάνει κάποτε μια πρόταση για διοικητική θέση την οποία και απέρριψα τότε κυρίως λόγω των πραγμάτων που ήθελα και είχα μπροστά μου να κάνω. Είναι μεγάλο θέμα το κατά πόσο πρέπει οι καλλιτέχνες να βρίσκονται σε τέτοιες θέσεις. Τι να κάνω, να έχω μια θέση και να μη γράφω;»
Ένα φετίχ. «Η αίσθηση του Πάσχα. Στον έρωτα, είμαι Πάσχα. Οτιδήποτε έχει θρήνο και κατάνυξη, αλλά και μια ψυχοσωματική άνθηση».
Διαπασών, όπως διασημότητα
«Όταν ήμουν μικρός μου έλεγαν η θεία και η γιαγιά μου “όταν γίνεις διάσημος συνθέτης” και εγώ τις σταματούσα και τους έλεγα “μα οι συνθέτες δεν γίνονται διάσημοι”. Κοίτα πόσο πρόβλημα είχα από τότε».
Το ανέμελο της συζήτησης ξεφεύγει από την πορεία του και στη θέση του έρχεται μια αποδοχή: «Πιστεύω ότι έχω μια πολύ ποπ πλευρά μέσα μου με τις αντιφάσεις της και θέλω να είμαι και στα πράγματα με τους δικούς μου όρους. Υπάρχουν καλλιτέχνες οι οποίοι κάνουν μεγάλη διεθνή καριέρα αλλά δεν θέλουν η περσόνα τους να φαίνεται πουθενά. Εγώ το διασκεδάζω πάρα πολύ όλο αυτό που μου συμβαίνει. Λατρεύω τις φωτογραφίσεις».
Στα «θέλω πολύ» του Δημήτρη είναι ψηλά στη λίστα... «Να γράψω μουσική για fashion show τύπου Αλεξάντερ Μακουίν ή Viktoria’s Secret στην Επίδαυρο. Και θέλω και πάρα πολύ να γράψω μουσική για σινεμά». Κάπου εδώ πρότεινα μια συνεργασία με τον Πάολο Σορεντίνο ειδικά τώρα που έχει αρχίσει και εκείνος από μια άλλη δική του –έξοχη– καλλιτεχνική σκοπιά να ανακατεύεται με τα της εκκλησίας και ενθουσιάστηκε, συμπληρώνοντας κάτι στα «θέλω» του. «Θα έγραφα λειτουργία στο Βατικανό για λατρευτικούς σκοπούς».
Η παρτιτούρα των 90s και το τέλος του κόσμου
Από εκείνη τη δεκαετία τού λείπουν: «Η ανεμελιά και η απουσία των κινητών και των social media». Θα ευχόταν να ξυπνήσει και να μην υπάρχει ίντερνετ. Θα ήθελε να μη γίνονται τόσες συνεντεύξεις. «Να βγαίνουν δέκα τον μήνα από ανθρώπους που έχουν κάτι να πουν. Να γίνονται επίσης λιγότερες παραγωγές. Αααα... θα ήθελα όταν ξυπνήσω να μην υπάρχει η ανθρωπότητα». Γελάμε και συνεχίζει. «Δηλαδή, αν μου έλεγαν ότι ο κόσμος θα τελειώσει την Πέμπτη, δεν θα με άγχωνε καθόλου ως γεγονός». Ακολουθεί σύντομος διάλογος μέχρι το τέλος του κόσμου:
- Τι θα ήθελες να προλάβεις να κάνεις αν πράγματι ήξερες ότι έχεις μόνο πέντε μέρες μέχρι τον αφανισμό;
- Σεξ. Να πιω τσίπουρο με μοιρολόγια, να δω ανθρώπους.
Μια σοβαρή ερώτηση:Γιατί σχεδόν σε όλες τις κινηματογραφημένες δολοφονίες από πίσω παίζει κλασική μουσική; Από Στάνλεϊ Κιούμπρικ μέχρι Πάνο Κοκκινόπουλο οι επίτιμοι κύριοι δολοφόνοι, τρελοί και μη, έχουν συνένοχο κάποιον μεγάλο συνθέτη κλασικής μουσικής. Όχι ότι μας χαλάει, αλλά τι στο καλό σημαίνει αυτό; Ο Δημήτρης γελάει. «Έχουμε μια αντίληψη ότι ο καλός δολοφόνος είναι και πολύ έξυπνος και μορφωμένος. Ο μορφωμένος έχει ένα πολύ fine γούστο και αυτό μπορεί να είναι πολύ τρομακτικό ταυτόχρονα. Πολλές φορές βλέπεις ότι η μόρφωση παραμορφώνει».
Αν μπορούσε να κερδίσει τον θαυμασμό ενός και μόνο ανθρώπου τότε αυτός θα ήταν... «Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ή ο Γκαίτε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι οι αγαπημένοι μου». Οι άνθρωποι δε που θαυμάζει ο Δημήτρης είναι εκείνοι που «δεν παίζουν παιχνίδι εξουσίας».
Η παρτιτούρα με τον τίτλο: «Εγώ ακόμα πάω και μιλάω για να φλερτάρω»
«Οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν 12 ετών. Μεγάλωσα με μια μαμά μικρή και ανοιχτή. Ήμασταν κάποτε σε μια παραλία, πρέπει να πήγαινα Λύκειο εγώ τότε, και της άρεσε κάποιος που δεν τον ήξερε. Του πήρε ένα δώρο και πήγαμε να του το δώσει. Δεν έγινε τίποτα μεταξύ τους αλλά εγώ με αυτές τις κινήσεις μεγάλωσα. Το να πάω και να πω σε έναν άνθρωπο ότι “μου αρέσεις πολύ” το έχω κάνει πολλές φορές και το αγαπώ. Αν όλοι οι άνθρωποι ξεκινούσαν να φλερτάρουν...»
Η συνέχεια απαιτεί αυτό που οι ποιητές αποκαλούν ως «άφημα». Είναι η ώρα που οι μουσικοί ξεκινούν τις πρώτες νότες από την πρώτη παρτιτούρα του «Kyrie Eleison» και μας καλούν να μπούμε στη σφαίρα της βραδύτητας και αντί να διαβάσουμε, να ζήσουμε την εικόνα που θα μπορούσε να ολοκληρώσει τη φράση του.
Υ.Γ. 1 Οι φωτογραφίες του Δημήτρη είναι μέσα στα θρυλικά στούντιο του BBC όπου έχουν ηχογραφήσει οι Beetles, ο Μπάουι, ο Χέντριξ. Όπως είπε και ο ίδιος, πέρασε μια τρομερά δύσκολη «πόρτα» μέχρι να καταφέρει να βρεθεί εκεί.
Υ.Γ. 2 Δημήτρη, ευχαριστώ για αυτήν την άχρονη βόλτα εντός και εκτός Μητρόπολης.
Μιλήσαμε με τον τραγουδοποιό, μουσικό παραγωγό και γιατρό, Βασίλη Παπαζώτο, για τις πετυχημένες διασκευές στο project Μουσικό Μπαλκόνι και την αγάπη του για τη μουσική και ιατρική
11°
