Wim Mertens: Αναζητώντας διαρκώς το ασυνήθιστο

Διαθέτει μια «βαριά» κλασική μουσική παιδεία που συνδύασε με σπουδές πολιτικών και κοινωνικών επιστημών αλλά και μουσικολογίας. Με αμέτρητες συναυλίες και ένα ασταμάτητο δισκογραφικό έργο που ξεπερνά τις 70 κυκλοφορίες από τις αρχές του ’80, ο Wim Mertens είναι μια μοναδική περίπτωση συνθέτη που ασχολήθηκε με τη μινιμαλιστική μουσική αναζητώντας διαρκώς το ασυνήθιστο. Γράφει για συμφωνική ορχήστρα, συνθέσεις σόλο πιάνο, μουσική για θεατρικά και ταινίες.

Συστήθηκε το 1982 με το περίφημο «Struggle for Pleasure» στην εκλεκτική Crépuscule και έγινε ευρύτερα γνωστός μέσα από το θέμα της ταινίας του Πίτερ Γκρίναγουεϊ, «Η κοιλιά του αρχιτέκτονα». Έχει ένα μοναδικό τρόπο να συνδυάζει τις μινιμαλιστικές εμμονές με άμεσο συναίσθημα. Ο ήχος αποτελεί επιρροή για μια νέα γενιά  συνθετών του modern classical ήχου. Τίποτε δεν είναι προβλέψιμο σε κάθε επόμενο βήμα. Χρησιμοποιεί ασυνήθιστα μουσικά όργανα, τραγουδά σε δική του αυτοσχέδια γλώσσα, διευρύνει χωρίς όρια την παλέτα του παίζοντας στο πιάνο του ή διευθύνοντας μεγάλες ορχήστρες πάντα με υποδόριο χιούμορ και παιγνιώδη διάθεση που κοντράρει τα στερεότυπα του κλασικού παίρνοντας το ρίσκο έξω από τα συνηθισμένα.

Πώς αποφασίζετε το επόμενο βήμα;
H διαδικασία δεν είναι ποτέ  ξεκάθαρη. Kάθε νέο βήμα είναι σύνθετο, συναρπαστικό αλλά και τρομακτικό. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση για τίποτε. Δημιουργούμε κάτι από το μηδέν. Παίζοντας κάθε φορά με το τυχαίο. Παίρνοντας ρίσκο. Βασισμένοι στις κοινωνικές συνθήκες, την εκπαίδευση, τη δεξιότητα. Πρέπει να φέρνεις τον εαυτό σου με κάποιο τρόπο σε μια κατάσταση που αναζητάς αυτό το ρίσκο χωρίς να μπορείς να το προβλέψεις. Σχηματίζοντας κάτι που θα εκπλήξει εκ πρώτης τον ίδιο σου τον εαυτό και εν συνεχεία το κοινό. Στη μουσική τα πράγματα δεν είναι ορατά, όπως στη λογοτεχνία και τη ζωγραφική. Κατά  κάποιο τρόπο θα λέγαμε ότι η  μουσική είναι από τη μια πιο αφηρημένη και από την άλλη πιο απτή, πιο «συγκεκριμένη». 

Τι χρώμα έχει η μουσική σας;
Δεν ξέρω. Αν κρίνω από τα 70 εξώφυλλα των άλμπουμ μου παρατηρεί κανείς ότι δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο concept. Συχνά υπάρχουν συγκεκριμένα σχέδια από φυτά, ζώα, αντικείμενα, συχνά αφηρημένα όπου το χρώμα δεν είναι κυρίαρχο. Νομίζω ότι έχω μια πρωτόγονη σχέση με τις εικόνες παρότι έχω γράψει εκτεταμένα μουσική για θεατρικά έργα, χορό και τον κινηματόγραφο.

Πώς θα περιγράφατε τη μουσική σας;
Θα προτιμούσα τον όρο Non Standards. Είναι πολύ σημαντικό ως συνθέτες και μουσικοί να μαθαίνουμε να ζούμε και να δημιουργούμε με ένα εντελώς διαφορετικό οπλοστάσιο κατηγοριών, κανόνων και του τρόπου της ζωντανής παρουσίασης. 

Ποια είναι η πιο έντονη ανάμνησή σας από τη συνεργασία με τον Γκρίναγουεϊ στην ταινία «Η κοιλιά του αρχιτέκτονα»;
Βρισκόμαστε στο 1986, η πρώτη μας συνεργασία. Είχα δουλέψει στο θέατρο αλλά δεν είχα εμπειρία από την κινηματογραφική μουσική γλώσσα. Είχαμε πρωτοσυναντηθεί σε μία τηλεοπτική εκπομπή. Πήγα στο Λονδίνο για να του παρουσιάσω τη μουσική που μου είχε ζητήσει για την ταινία του. Συμφωνήσαμε αμέσως για το κεντρικό θέμα της ταινίας. Μου άνοιξε την όρεξη για επόμενες κινηματογραφικές μουσικές, χωρίς ποτέ όμως να γίνει η κύρια ασχολία μου.

Ο Μichael Nyman το ’68 συνδύασε τις λέξεις Minimal και Μusic σε αυτό που αποκαλούμε σήμερα Mimimalism. Eχετε γράψει βιβλίο για τη μινιμαλιστική μουσική. Τι θα λέγατε για το είδος αυτό;
Το βιβλίο μου έχει μια αρχαιολογική προσέγγιση στο είδος. Διερευνώντας τις ρίζες του μέσα από το έργο, δημιουργών όπως ο Ξενάκης και ο Στοκχάουζεν. Το έχουμε συζητήσει πολλές φορές τη δεκαετία του ’70 με τον Νyman με τον οποίο μας ένωνε μια στενή φιλία.
   
Προσθέσατε φωνητικά για πρώτη φορά στη μουσική σε μια συναυλία στην Ιαπωνία και δισκογραφικά το ’84 στο «Maximizing The Audience». Πώς λειτουργεί η φωνή στο έργο σας;
Δεν βλέπω τη φωνή σαν ένα μουσικό όργανο. Αλλά στενά συνδεδεμένη με το σώμα. Αυτός είναι ο λόγος που δεν χρησιμοποιώ μια κανονική γλώσσα συνδυάζοντας ίσως ασυνείδητα τις διαφορετικές διαλέκτους που ακούγονται στο Βέλγιο. Σε μια μη αναγνωρίσιμη νέα γλώσσα. Σαν τους παράξενους ήχους  της όρκας.

Τι κρύβεται πίσω από τον τίτλο του τελευταίου σας άλμπουμ «That Which Is Not»;
Το «όχι» και το «δεν» είναι παρόντα στην τριαντάχρονη πορεία μου. Oπότε θα πρέπει να επανεξετάσουμε την καίρια σημασία των εννοιών τους στην εποχή μας. Ποτέ δεν αισθάνθηκα το όχι και το δεν με το κλασικό κλισέ που συχνά παραπέμπει στο αρνητικό, στη μη παρουσία. Το βλέπω περισσότερο σαν ένα παράθυρο δυνατοτήτων μιας πολλά υποσχόμενης οπτικής.  Σαν ένα δυνητικό εργαλείο για τις πρακτικές μας στη σύνθεση και το γράψιμο. Αναζητώντας πιθανότητες και παίρνοντας το ρίσκο. 

Τι να περιμένουμε από τις εμφανίσεις σας στην Ελλάδα;
Ο τρόπος που παίζουμε είναι κάθε φορά ανοιχτός σε εναλλακτικές πορείες μιας κεντρικής μουσικής ιδέας. Το κοινό καθορίζει κάθε φορά την έκβαση μιας συναυλίας. Ειδικά το ελληνικό κοινό με το οποίο διατηρώ μια μακρόχρονη σχέση από τις αρχές των 90s θα είναι αυτό που στην ουσία θα ολοκληρώσει τη διαδικασία, πάντα όμως την τελευταία στιγμή. Την ώρα που είμαστε στη σκηνή αποκωδικοποιούμε την ενέργεια και την ανταπόκρισή του καθορίζοντας κάθε φορά τη συνέχεια... 

INFO

Αθήνα
Δείτε πληροφορίες για τη συναυλία του Wim Mertens στο Παλλάς στο Guide της Athens Voice