Τι εννοείς ο Mark E Smith δεν υπάρχει πια;

Pacifying Joint στα σύννεφα. Πού ήσουν εσύ όταν πέθανε ο Mark E Smith; Όταν τον ακούς, και αξίζει να τον ακούς καθημερινά, συνειδητοποιείς τη χαύνωση των υπολοίπων. 32 δίσκοι σε 60 χρόνια ζωής, όλοι τους να υπενθυμίζουν γιατί αξίζει να είσαι ψυχάκιας σε μια ροκ πιάτσα που σφύζει από καθωσπρεπισμό. Ήμασταν ούτως ή άλλως πωρωμένοι με τους Fall, αλλά ο διακριτικός, σχεδόν ανεπαίσθητος χαμός του δημιουργού και μοναδικού σταθερού μέλους τους εν μέσω μιας τόσο εκκωφαντικής μιντιακά εποχής, τον εντάσσει οριστικά στους ανθρώπους που θα θεωρούμε για πάντα δικούς μας.

Από το πρώτο τσαμπουκαλίδικο, γηπεδικά σκληροπυρηνικό δευτερόλεπτο του «Psycho Mafia» (1978) μέχρι το τελευταίο ακόρντο του «Nine Out of Ten» (2017), η εμπειρία των Fall είναι ολόχρυση, ουσιαστική και δυναμική όσο τίποτε άλλο στη ροκ εν ρολ δισκογραφία. Στοιχειώδες, βρομιάρικο, επαναληπτικό γκαράζ χωρίς περιττά στολίδια, ταυτόχρονα οργίλο, χορευτικό και σέξι. «Η απλότητα δε με ντροπιάζει», έλεγε ο ίδιος. Πώς θα μπορούσε; Ο μουσικός με το πιο αλάνθαστα σωστό groove των εποχών παραήταν καινοτόμος για να είναι πολύπλοκος. Μαζί του χάνεται η καλύτερη βρετανική μπάντα των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.

Σαν πολλά παιδιά της γενιάς του, ο Smith δεν αποτίναξε ποτέ την εμπειρία του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, τα βιώματα της εργατικής τάξης και την πειθαρχημένη επαγγελματική ηθική. Ηχογραφούσε, κυκλοφορούσε δίσκους και περιόδευε τον κόσμο σε ρυθμούς ασύλληπτα γοργούς, πάντοτε φρενήρης, δίχως ποτέ να ομφαλοσκοπεί: «Ποτέ δεν σταματάω για να κοιτάξω τι έχω φτιάξει, και ποτέ δεν σκέφτομαι πιο μακριά από τρεις μήνες μπροστά. Φτιάχνω δίσκους, τους ακούω μια φορά για να δω αν είναι εντάξει, και αυτό είναι. Έχω καιρό να αναπολήσω όλα αυτά τα σκατά όταν φτάσω τα εξήντα». Όλα αυτά από κάποιον που αποφάσισε να στήσει μπάντα όταν είδε για πρώτη φορά τους Buzzcocks το 1976: «Διάβολε! Μπορώ να τα καταφέρω καλύτερα από αυτούς!». Προπάντων, διαπίστωσε ένα κενό μέσα στον ορυμαγδό του πανκ: «Δεν υπήρχαν γκρουπ τα οποία να αντιπροσωπεύουν εμένα και τους κολλητούς μου. Κανείς δε μιλούσε για τους υπαλλήλους και τους λιμενεργάτες. Αν φιλοδοξούσα να κάνω κάτι, ήταν να γίνω η φωνή αυτών των ανθρώπων. Ήθελα οι Fall να γίνουν η μπάντα των ανθρώπων που δεν είχαν μπάντες».

Παράτησε το κολέγιο στα 19, έστησε την πρώτη από τις μυριάδες συνθέσεις των Fall και κυκλοφόρησε το «Bingo-Master’s Break Out!» το ’78, έκτοτε εξαπέλυε τουλάχιστον ένα άλμπουμ στην αγορά κάθε χρόνο, με τους μουσικούς να λειτουργούν σαν απλοί εργάτες μιας μεγάλης κυψέλης που βούιζε από θυελλώδεις καβγάδες και αλύπητα κλωτσομπουνίδια, με τα μέλη που πέρασαν και έφυγαν από το γκρουπ να φτάνουν τα 66. Από όλα του τα διαβόητα αποφθέγματα άλλωστε, το «αν είμαστε εγώ και η γιαγιά σου στα μπόνγκος, είναι οι Fall», παραμένει το πιο κλασικό.

Σπασίκλας ως το τέλος, αρνήθηκε να θάψει το τόμαχοκ και να συνάψει ειρήνη με τους παλιούς συμπαίκτες ακόμη και στην οριστική του συνέντευξη: «Είμαι πολύ ευχαριστημένος με το τωρινό γκρουπ. Αυτοί είναι οι πραγματικοί Fall, δε μετράω τους προηγούμενους». Σύζυγοι, οργανοπαίκτες, μάνατζερ, διοργανωτές συναυλιών, ηχολήπτες, κανείς δεν γλίτωνε από την βιτριολική οργή του. «Είναι σημαντικό να είσαι θυμωμένος, Μαρκ;» Απάντηση: «Αμέ. Ο κόσμος εξακολουθεί να αλλάζει πεζοδρόμιο όταν περνάω. Το ’χω ακόμα. Μπορώ να αδειάσω μια παμπ στο δευτερόλεπτο. Είναι ένα ταλέντο μου».

Το «είναι πάντα διαφορετικοί, είναι πάντα ίδιοι» του πιο αφοσιωμένου ακροατή των Fall, του John Peel, έχει περάσει στη σφαίρα του μύθου. Αξίζει ωστόσο να αναλογιστεί κανείς και μια ακόμη δήλωση του θρυλικού ραδιοπαραγωγού του BBC: «Οι Fall μου έχουν προσφέρει περισσότερη απόλαυση, σε ένα ολοένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, από οποιαδήποτε άλλη μπάντα… είναι απλά οι Fall –η μπάντα μέσα από την οποία όλες οι υπόλοιπες μπάντες κρίνονται στο σπίτι μου». Ποιες μπάντες διαμόρφωσαν τον ίδιο; Άκουγε Velvet Underground και Sonics, Captain Beefheart και Can. Προπάντων, διάβαζε εμμονικά. Η αγαπημένη του λογοτεχνία συμπεριελάμβανε Τζον ΛεΚαρέ και Φίλιπ Κ. Ντικ, Λάβκραφτ και Τσάντλερ, Κερτ Βόνεγκατ, Νόρμαν Μέιλερ και Νίτσε. Και υιοθέτησε τον ρόλο του παραληρηματικού βάρδου με αμίμητη δεινότητα, στους αμέτρητους στίχους και τον απροσπέλαστο όγκο των γραπτών του: «Όλη μου η γ***νη δουλειά στους Fall, ανεξάρτητα από το αν ο κόσμος με άκουγε ή όχι, ήταν το να παρατηρώ τους ανθρώπους και να σχολιάζω. Μπορεί να ηχεί απλοϊκό, αυτός όμως θα έπρεπε να είναι ο ρόλος όλων των στιχουργών, έστω και αν κανείς δεν το κάνει. Οι περισσότεροι άνθρωποι που γράφουν για τον κόσμο δεν βγαίνουν καν στο δρόμο». Όσο για τον ίδιο, η ιδέα ήταν πολύ συγκεκριμένη: «Υπάρχει μια ανάγκη να γράψω που με κυριεύει. Είναι σαν πείνα. Δεν είναι άσκηση αυνανισμού. Νιώθω ότι θα χάσω κάτι αν δεν το καταγράψω». Πώς το έλεγαν οι φίλοι μας στα μπαρ όποτε έπαιζαν Fall; «Ο Μάρκος έχει κάτι να πει». Good times…

Γενναιόδωρος με τις λάγκερ και τα τσιγάρα του, τυχερός με τις γυναίκες του, βρέθηκε μεσήλικας και στο απόγειο του παιχνιδιού του όταν κατέληξε από την Una Baines και την Brix Smith στην Ελένη Πούλου, με την προσθήκη της οποίας στο ρόστερ του, κυκλοφόρησε δίσκους - highlights καριέρας στα ’00s: The Real New Fall LP, Fall Heads Roll, Reformation Post TLC, Imperial Wax Solvent, Sub-Lingual Tablet. Η μεθοδικότητα παροιμιώδης, τo attitude σταθερά πάνκικο: «Αν δεν μπορείς να το παίξεις σαν γκαραζόμπαντα, γά***σε το». Ή: «Αν δεν ηχεί καλά σε ένα μικρό κασετόφωνο, ξέχασέ το».

Τα νέα της ραγδαία επιδεινούμενης υγείας του, οι εμφανίσεις με καροτσάκι και οι ακυρωμένες συναυλίες είχαν προ πολλού θορυβήσει τους φανατικούς ακροατές του. Κανείς όμως δεν περίμενε το χειρότερο και πλέον There’s A Ghost In My House.

Ο λυσσαλέα ασυμβίβαστος άνδρας με το φτηνό κοστούμι και το θολό βλέμμα αφήνει ηρωική σκιά πίσω του, καθώς και έναν κόσμο πιο αδιάφορο και χλιαρό. Καθένας βλέπεις με κάτι τη βρίσκει σε αυτή τη ζωή. Καριέρα, χρήμα, σεξ, καταχρήσεις, πολιτική. Εμείς είχαμε μάθει να αποστάζουμε την ευτυχία με δίσκους των Fall. Ας είναι. Το πένθος δεν ταιριάζει στον Mark E Smith. Θα το περιγελούσε ο ίδιος. Άκουσε τώρα για τιμωρία 600 φορές το «Repetition» και ετοιμάσου για να τα πιούμε το βράδυ!