Yasmin Levy

Μιλήσαμε μέσω Skype αυτή τη φορά. Στην προηγούμενη εμφάνισή της στην Αθήνα είχα ήδη καταλάβει ότι είναι μια αληθινή ερμηνεύτρια και εύθραυστη γυναίκα, μεγαλωμένη με έναν απαιτητικό πατέρα με βαθιές μουσικές γνώσεις. Η γεννημένη στην Ιερουσαλήμ Yasmin Levy, μία από τις σπουδαιότερες ερμηνεύτριες των Ladino και Σεφαραδίτικων τραγουδιών, είναι ταυτόχρονα η πιο σεμνή καλλιτέχνις που έχω μιλήσει. Η γέννηση του παιδιού της και η ροπή της προς τη μελαγχολία τη φέρνουν σε μια ακόμη πιο αποκαλυπτική στιγμή για την ίδια στην Αθήνα.

Τι καινούργιο φέρνει το «Libertad» στη μουσική σου ζωή;

Eνα όνειρο που γίνεται πραγματικότητα. Οι ρίζες μου είναι από την Ισπανία και την Τουρκία, οπότε έχω μεγαλώσει με τις μουσικές τους παραδόσεις. Νομίζω ότι κλείνει ένας κύκλος με αυτό το άλμπουμ. Οπότε είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο για μένα, με προσωπικά τραγούδια, και το πιο δύσκολο για να ολοκληρώσω. Σκέψου ότι μετά την ηχογράφηση ήρθα στο στούντιο τρεις μήνες αργότερα και τα έσβησα όλα. Δεν ήταν εύκολη απόφαση, αλλά δεν μου άρεσε ο εαυτός μου.

Τι καινούργιο έφερε ο γιος σας στη ζωή σας;

Μου έλεγαν όλοι ότι θα τραγουδούσα πιο χαρούμενα τραγούδια. Ακόμη το περιμένω να συμβεί. Έτσι είναι ο χαρακτήρας μου, με γοητεύει η μελαγχολία. Libertad σημαίνει ελευθερία. Και δεν έχω νιώσει ελεύθερη εδώ και 36 χρόνια. Εννοώ στην ψυχή μου. Είναι προσωπικό μου ζήτημα. Έχω τους δαίμονές μου, τις φοβίες μου. Όλοι έχουμε, αλλά στους καλλιτέχνες είναι πιο έντονο, με συχνά σκαμπανεβάσματα. Το πρώτο τραγούδι του άλμπουμ λέγεται «La ultima Cancion», που σημαίνει «Το τελευταίο τραγούδι». Το έγραψα όταν σκεπτόμουν να σταματήσω να τραγουδάω λόγω της φοβίας που είχα στη ζωή μου. Όταν γεννήθηκε ο γιος μου συνειδητοποίησα ότι αξίζει μια δυνατή μητέρα. Αν όχι για μένα, για εκείνον.

Πόσο έντονη είναι η επίδραση του πατέρα σας στη μουσική;

Μου ήταν πολύ δύσκολο να τραγουδήσω λόγω του πατέρα μου. Γιατί φοβόμουν. Μεγάλωσα στη σκιά του και για όλους ήμουν πάντα η κόρη του… Ακόμη και τώρα κάθε φορά που ηχογραφώ τον σκέφτομαι, γιατί ξέρω πόσο αυστηρός θα ήταν μαζί μου, όπως ήταν και με τον εαυτό του. Τον έχω πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου, ό,τι και να κάνω με συμβουλεύει.

Πώς η διασπορά και η εξορία έχουν καθορίσει τη θεματολογία της μουσικής σας;

Ποτέ δεν με έχει ρωτήσει κάποιος για αυτό. Οι Εβραίοι ζούμε πάντα με το φόβο. Λόγω της ιστορίας μας. Το Ολοκαύτωμα με ακολουθεί σχεδόν κάθε μέρα της ζωής μου. Είμαι τυχερή που γεννήθηκα σε έναν τόπο σαν την Ιερουσαλήμ, όπου ήρθαν άνθρωποι από όλα τα μέρη του κόσμου. Μεγάλωσα ακούγοντας ελληνική μουσική, κλασική μουσική, γαλλικά chansons, όπερα, αραβική μουσική. Αν δεν ήταν το Ολοκαύτωμα, δεν θα υπήρχε η ισραηλινή κοινότητα. Προσπαθώ να γιορτάσω το φόβο μου δημιουργικά. Οι μόνες στιγμές που αισθάνομαι ελεύθερη είναι όταν τραγουδάω.

Το Ολοκαύτωμα χαρακτηρίστηκε σαν το τέλος της ιστορίας, ωστόσο, η ιστορία δεν μαθαίνει από τα λάθη της και η βία είναι παντού. Πώς βλέπεις το μέλλον;

Οι άνθρωποι είναι αδίστακτοι, μπορούν να γίνουν σατανικά κακοί. Μπορεί να σου φανεί αστείο που το λέω τώρα, αλλά πριν από ένα χρόνο έγινα χορτοφάγος επειδή ένιωθα ενοχές για τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε στα ζώα. Αισθάνομαι ελεύθερη τώρα. Δεν βλέπω αλληλοσεβασμό, αλληλεγγύη, αν μπορούσα να ζητήσω κάτι από το θεό θα ήταν να μην υπάρχει η θρησκεία. Πιστεύουμε όλοι στον ίδιο θεό. Αλλά με τη θρησκεία όλοι νομίζουν πως ο δικός τους τρόπος είναι ο σωστός. Δεν σέβονται τον άλλο, αν δεν ξέρεις κάτι το φοβάσαι και όταν φοβάσαι επιτίθεσαι. Γι’ αυτό μιλά και το τραγούδι που λέμε με τη Βιτάλη.

Πώς βιώνετε στο Ισραήλ τη συνεχόμενη ένταση;

Ξέρεις, ο κόσμος στο Ισραήλ συνέχεια παραπονιέται. Αλλά σε μια πρόσφατη έρευνα είδα ότι θεωρούν τη χώρα τους το καλύτερο μέρος για να ζουν. Οι ίδιοι που γκρινιάζουν. Είναι ωραίο μέρος με ελευθέρια έκφρασης. Η κατάσταση με τους Άραβες είναι τεταμένη. Ήμουν αθώα κάποτε. Ήλπιζα στην ειρήνη, αλλά δεν νομίζω πως θα έρθει σύντομα. Το μίσος βαθαίνει ολοένα και περισσότερο και θα χρειαστούν πολλές γενιές για μια αλλαγή.

Η σχέση σου με την ελληνική μουσική;

Η ελληνική μουσική είναι μέρος της ισραηλινής κουλτούρας. Έχω συνεργαστεί με τον Κότσιρα, τη Βιτάλη, θα συνεργαστώ με τον Νταλάρα, συμμετείχα στην ταινία για τη Ρόζα Εσκενάζυ.

Πώς ήταν η εμπειρία αυτή;

Όλοι ήταν καλοί σε αυτή την ταινία εκτός από μένα.

Είσαι πολύ σκληρή με τον εαυτό σου…

Έτσι είναι, νομίζω ότι έπρεπε να επιλεγεί μια πιο παραδοσιακή ladino ερμηνεύτρια. Ο δικός μου τρόπος είναι διαφορετικός. Τη φωνή μου ή τη λατρεύουν ή δεν μπορούν να την ανεχτούν.

Έχεις παίξει σε πολλά μέρη του κόσμου. Ποια συναυλία ξεχωρίζεις;

Σε ένα χωριό στο Ουζμπεκιστάν.

Πώς αντέδρασε ο κόσμος;

Δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Έχω παίξει στα πιο μεγάλα θέατρα του κόσμου αλλά δεν είναι τα θέατρα που κάνουν τη στιγμή αλλά οι άνθρωποι. Ήμουν λοιπόν σε εκείνο το φτωχό χωριό που δεν είχε ούτε τουαλέτες. Αλλά μου έδωσαν την καρδιά τους. Ήμουν στη σκηνή και η αντίδρασή τους ήταν τόσο όμορφη. Με καθαρά μάτια. Όταν τελείωσα τη συναυλία ήθελα να πάω τουαλέτα. Μου άνοιξαν δρόμο. Οι μισοί πήγαν δεξιά και οι μισοί αριστερά και με πήγαν με σεβασμό σε κτήματα δίπλα σε πρόβατα. Ήταν τόσο αθώο και ζεστό, απίστευτη εμπειρία. Είναι απλοί άνθρωποι όπως είμαι κι εγώ, όπως είστε κι εσείς. Και εγκάρδιοι. Δεν το λέω επειδή έρχομαι στην Αθήνα και μιλάω τώρα μαζί σου. Το εννοώ. Είμαι 37 χρονών πια, δεν με ενδιαφέρει να εντυπωσιάσω ή να φανώ κάπως. Κάνω πια μόνο ό,τι αγαπώ. Ξέρεις, έμαθα πια να αποδέχομαι τον εαυτό μου. Δεν με ενδιαφέρουν οι μάσκες, δίνω τον εαυτό μου στο κοινό και μοιραζόμαστε την ίδια τρέλα για τη ζωή. Βγάζω την καρδιά μου και τους τη δίνω.

Κλαίνε οι θεατές στις συναυλίες σου;

Έχω μια ωραία ιστορία να σου πω. Περίπου 7 χρόνια πίσω, στη Νέα Ζηλανδία, ήρθε ένα 20χρονο κορίτσι και μου είπε ότι η μητέρα της είχε καρκίνο. Και πως πριν από ένα χρόνο της είχαν δώσει 12 μήνες ζωής. Και το κορίτσι αυτό δεν είχε κλάψει από τότε. Μου είπε πως «επέτρεψε» στον εαυτό της να το κάνει στη συναυλία μου. Αυτή την ιστορία θα την κουβαλάω για πάντα μαζί μου.

Έχουν αλλάξει οι επιρροές σου; Παρακολουθείς την ποπ κουλτούρα;

Όχι, θέλω να υπάρχει ένα νόημα στη μουσική. Ήταν πιο εύκολο να κάνω ποπ ρεπερτόριο ώστε να γίνω επιτυχημένη, αλλά θα ήμουν άρρωστη σωματικά και ψυχικά. Μπορώ να σου αναφέρω τραγούδια που ξέρουμε όλοι μας, που μας κάνουν χαρούμενους για λίγους μήνες και μετά τελειώνουν. Αλλά η μουσική της Χαρούλας, η μουσική της Βιτάλη, μένουν για γενιές. Όπως συμβαίνει και με την Εdith Piaf ή τη Βillie Holiday. H μουσική τους θα μείνει ακόμη και όταν θα έχουμε φύγει. Πρόσφατα ασχολήθηκα με το αργεντίνικο ταγκό. Μου φάνηκε ωραίο αλλά όλα άλλαξαν όταν άρχισα να σκάβω λίγο πιο βαθιά, λίγο πιο πίσω. Με κατέπληξε. Όλοι οι ερμηνευτές είναι και ηθοποιοί. Δραματοποιούν τα τραγούδια με την ερμηνεία τους. Άκου, για παράδειγμα, τον Polaco Goyeneche, 50 χρόνια πίσω. Σε κάθε κομμάτι είναι σαν να πεθαίνει σε κάθε του λέξη. Τον πιστεύεις. Αυτό θέλω κι εγώ στις συναυλίες μου. Να ζω κάθε στιγμή.

Info: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Έναρξη 21.00. Είσοδος € 15 (φοιτητικά, ΑΜΕΑ, ανέργων), € 25, € 30, € 45, €60. Στις 20 Απριλίου. Με τη συμμετοχή του Γιάννη Χαρούλη.