Νίκος Πορτοκάλογλου: Όλα αυτά θα περάσουν όταν θα το θελήσουμε πραγματικά εμείς

Ο Νίκος Πορτοκάλογλου και οι Ευγενείς Αλήτες κλείνουν τον μεγάλο κύκλο του Restart που ξεκίνησαν πριν από ένα χρόνο με μια συναυλία στο Κηποθέατρο Παπάγου. Με υλικό από την πρόσφατη δισκογραφική του δουλειά «Eισιτήριο» και αναδρομή στη συνολική ιστορία του από το ξεκίνημα με τους Φατμέ. Λίγο πριν ανοίξει το νέο του κεφάλαιο κάνουμε έναν απολογισμό με ιστορίες πίσω από τα τραγούδια, τις συναυλίες και την ελληνική νοοτροπία στο κενό μεταξύ ανατολικού συρμού και δυτικής αποβάθρας…

Ποια στοιχεία και ποιες θεματικές διαμόρφωσαν το «Εισιτήριο»; Πάντα οι δουλειές μου είναι ένα μείγμα από πρόσφατα και παλιότερα τραγούδια. Κάποια από αυτά μου χτυπάνε ξαφνικά την πόρτα και τα ξαναθυμάμαι από το πουθενά. Παράδειγμα το «Μην τα παρατάς», που το έγραψα πριν χρόνια για το γιο μου που έμπαινε στην εφηβεία και, πηγαίνοντας κόντρα στον τίτλο, το παράτησα. Το ρεφρέν λέει: Και κάθε μέρα λίγο λίγο ν’ αλλάζεις/ να μεγαλώνεις, να με ξαφνιάζεις/ κι όλο σε σένα πιο πολύ να μοιάζεις/ κι ας φοβάσαι, κι ας τρομάζεις/ μη σταματάς/ πίσω μην κοιτάς/ μην τα παρατάς. Τότε αισθάνθηκα πως είναι πολύ ειδικό και δεν ενδιαφέρει κανέναν, τώρα μου φάνηκε πως ίσως μας αφορά όλους. Το ξαναδούλεψα, άλλαξα κάποιους στίχους, το ξανατραγούδησα και μπήκε στο δίσκο. Το ίδιο και «Η πρώτη μας πατρίδα», που το ξαναθυμήθηκα όταν πήγα με το φίλο μου τον Τάσο Βρεττό σε φωτογράφιση σε μια Αιθιοπική εκκλησία. Δεν έχω ποτέ στο μυαλό μου μια προκαθορισμένη κεντρική ιδέα όταν ξεκινάω ένα δίσκο. Όταν τέλειωσα τη δουλειά και την άκουσα μια μέρα στο αμάξι, ένιωσα πως τα τραγούδια συνδέονται με ένα νήμα που έχει να κάνει με το χρόνο, τη φθορά, το φόβο για το άγνωστο που μας φέρνει το αύριο. Όπως επίσης και με τη δυσκολία να βγεις από το μικρόκοσμό σου, από το πρόβλημά σου και να δεις τον άλλον. Να τον ρωτήσεις, να τον ακούσεις... 

Από την εποχή των Φατμέ μέχρι σήμερα παραμένεις ένας παρατηρητής της ελληνικής πραγματικότητας που αναζητάει την ταυτότητά της μεταξύ ανατολής και δύσης, πρώτη και τελευταία. Πόσο ίδια και πόσο διαφορετική είναι η πραγματικότητα αυτή μέσα στις δεκαετίες; Κοίτα, δεν νομίζω ότι κάνω κάτι ιδιαίτερο, ούτε βέβαια κάτι πρωτοποριακό. Υπάρχουν ένα σωρό κείμενα του 19ου αιώνα για τη νοοτροπία του Έλληνα που νομίζεις πως γράφτηκαν σήμερα. Πάρε παράδειγμα κορυφαίο τον Ροΐδη. Για να γράψεις καλά χρονογραφήματα, όπως και για να γράψεις καλά τραγούδια, δεν φτάνει να παρατηρείς το έξω, πρέπει να παρατηρείς και το μέσα. Γιατί το βασικό σου εργαλείο είναι τα βαθύτερα, τα ανομολόγητα συναισθήματά σου για την πραγματικότητα που παρατηρείς. Και το να διατηρείς την επαφή σου με αυτά τα συναισθήματα μεγαλώνοντας δεν είναι το πιο εύκολο. Όταν συνάντησα τον Χατζιδάκι για τις εμφανίσεις μας με τους Φατμέ στον Σείριο, με ρώτησε πόσων χρονών ήμουνα. Του είπα 30. Εγώ είμαι 62, μου είπε. Και κάνω παρέα πια μόνο με νεότερους. Οι συνομήλικοί μου, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, είναι ομιλούσες κεφαλές! Τότε δεν το έπιασα. Τώρα που πλησιάζω στην ηλικία του καταλαβαίνω τι εννοούσε.

Πώς ήταν η καλοκαιρινή περιοδεία; Ποια τραγούδια βρήκαν την πιο ζεστή υποδοχή από το κοινό;

Ήταν για μένα μια ένεση αισιοδοξίας. Μετά από ένα δύσκολο και σκοτεινό χειμώνα ένιωσα σαν να ξαναβρήκα έναν κόσμο που είχα χάσει. Δεν ξέρω γιατί και πώς. Πάντως είδα πρόσωπα συγκινημένα λες και συναντούσαν ένα παλιό αγαπημένο φίλο, πρόσωπα ευγενικά, αλλά και πεισμωμένα. Αποφασισμένα να μην τα παρατήσουν. Τώρα για τα τραγούδια… να, το τραγούδι που έχει σίγουρα τη μεγαλύτερη φόρτιση τα τελευταία χρόνια είναι «Τα καράβια μου καίω» που γράφτηκε προ 25ετίας. Με αυτό το «από πείσμα και τρέλα θα ζω σε τούτη τη χώρα» ας πούμε, συμβαίνει μια έκρηξη που ούτε κατά διάνοια δεν συνέβαινε παλιότερα. Όσο για τα καινούργια, στο «Αν μια φορά ρωτούσες» και το «Μαζί», βλέπω όλο και περισσότερα χαμογελαστά πρόσωπα να τραγουδάνε...

Πώς έχει διαμορφωθεί η ροή των συναυλιών; Βλέπω τη συναυλία σαν ένα μεγάλο τραγούδι. Εισαγωγή, κουπλέ, ρεφρέν, μουσική γέφυρα, σόλο κ.λπ. Η αγωνία μου είναι να υπάρχει ρυθμός, καλή ροή και εναλλαγή έντασης και ηρεμίας. Οπότε αν φτιάξω μια καλή σειρά, μετά από πολλές δοκιμές και αλλαγές, την κρατάω σταθερή. Στου Παπάγου, όπου θα κλείσουμε τον κύκλο του Restart που ξεκινήσαμε πριν ένα χρόνο με τη νέα μου μπάντα, τους Ευγενείς Αλήτες, θα παίξουμε μια πλήρη αναδρομή από Φατμέ μέχρι σήμερα.

Πώς είναι η συνεργασία επί σκηνής με τους Ευγενείς Αλήτες; Απολαμβάνω την ενέργεια, την όρεξη, το πάθος των νέων συνεργατών μου. Γιατί μοιραζόμαστε τον ίδιο ενθουσιασμό, την ίδια αγάπη για τη μουσική. Κι αυτό μου δίνει έμπνευση για να μεταμορφώσουμε μαζί τα παλιά τραγούδια. Να τους δώσουμε νέα πνοή. Έχει πολλή πλάκα, είναι τρελό, αν σκεφτείς ότι κάποια από αυτά γράφτηκαν πριν καν γεννηθούν.

Ξεκίνησα παίζοντας μουσική με τους συμμαθητές μου και τα τελευταία χρόνια παίζω με τη γενιά των παιδιών μου. Είναι μαγικό. Όταν γνωριστήκαμε μου μιλούσαν στον πληθυντικό αλλά μετά την πρώτη πρόβα όλα αλλάξανε. Η μουσική μάς κάνει συνομήλικους!

Είσαι αισιόδοξος όταν τραγουδάς «θα περάσει κι αυτό». Θα προλάβουμε να το δούμε να περνάει, λες; Κοίτα, το τραγούδι δεν μιλάει για μια κυβέρνηση μόνο. Αυτό δεν κατάλαβαν κάποιοι θερμοκέφαλοι. Είχαν, βλέπεις, τη μύγα και μυγιάστηκαν. Μιλάει για μια αρρωστημένη κατάσταση που σέρνεται δεκαετίες. Απλώς κρυβόταν καλύτερα πίσω από την ψεύτικη ευμάρεια. Η αθλιότητα του κρατισμού, ας πούμε, ή της αναξιοκρατίας, της αδικίας, του ρουσφετιού, η αθλιότητα της παιδείας, δεν είναι καινούργια φρούτα. Δεν προέκυψαν όλα αυτά λόγω της «κρίσης», ούτε βέβαια λόγω των τρισκατάρατων μνημονίων. Είναι εδώ γιατί τα ανεχόμαστε, μας βολεύουν. Γιατί είναι τελικά η εικόνα του κακού εαυτού μας που δεν θέλει να αλλάξει. Ε, όλα αυτά θα περάσουν όχι όταν θα το πει κάποιο κόμμα, αλλά όταν το θελήσουμε πραγματικά εμείς.

Ποιες είναι οι εξελίξεις με την ΑΕΠΙ; Έχετε πάρει τα δικαιώματά σας; Τι περιμένεις σαν εξέλιξη σε αυτό το τόσο κρίσιμο ζήτημα για συνθέτες και μουσικούς; Υπάρχουν καλά και κακά νέα. Τα καλά είναι πως υπάρχει επιτέλους μια ομοψυχία μεταξύ των δημιουργών και ότι μπαίνουμε στο Εποπτικό Συμβούλιο της εταιρείας, δηλαδή έχουμε ενεργό ρόλο στα του οίκου μας για πρώτη φορά. Το κακό νέο είναι ότι τα ταμεία είναι άδεια. Στα 35 χρόνια που είμαι μέλος είναι η πρώτη φορά που εισπράττουμε το ένα τρίτο των χρημάτων που μας αναλογούν. Σας να λέμε, μας δίνουν το 1/3 του μισθού μας για το τελευταίο εξάμηνο! Σκέψου τι περνάνε τόσοι και τόσοι καλλιτέχνες που δεν έχουν έσοδα από συναυλίες αλλά μόνο από αυτά τα πολύπαθα πνευματικά δικαιώματα...

Έκανες μια νέα ενορχήστρωση στο «Χωρίς αμορτισέρ». Όπως είπαμε και παραπάνω, στους στίχους εδώ και πολλά χρόνια γράφεις για πράγματα που βλέπουμε σήμερα γύρω μας. Προφητικό; Βαρύ επίθετο. Αν εγώ είμαι προφήτης τότε ο Ροΐδης που λέγαμε πριν, τι είναι; Ή ο Σεφέρης, ο Τσαρούχης, ο Σαββόπουλος, ο Παπαγιώργης, ο Αρκάς και τόσοι άλλοι που μίλησαν, ο καθένας με τον τρόπο του,  για την αντιφατική ψυχή μας; Αυτό που ξέρω είναι πως θέλησα να ξαναηχογραφήσω ένα παλιό κομμάτι όπως το βλέπω σήμερα. Ακριβώς 20 χρόνια μετά. Τώρα, αν σε κάποιους φαίνεται προφητικό δεν σου κρύβω ότι το χαίρομαι, αλλά και με προβληματίζει. Γιατί δείχνει πόσο δύσκολο τελικά είναι να αλλάξουμε.   

Ποιο είναι το πιο πρόσφατο γεγονός που σε εντυπωσίασε ή σε θύμωσε; Νομίζω, η εκλογή του Μακρόν. Την είδα σαν ένα νέο αισιόδοξο μήνυμα. Η ένα στοίχημα με άγνωστη βέβαια έκβαση. Είμαι από αυτούς που υποστήριξαν το ναι στην Ευρώπη. Και είμαι περήφανος γι’ αυτό. Γιατί πιστεύω πως μέσα σε έναν κόσμο που γέρνει επικίνδυνα προς το μεσαίωνα, με δικτάτορες, τσάρους, σουλτάνους, Isis κ.λπ., η Ευρώπη είναι μια όαση δημοκρατίας και ελευθερίας. Το να εστιάζουμε μόνο στα αρνητικά της μου φαίνεται μικρόψυχο και αδιέξοδο. Υπάρχει κανένα καλύτερο μοντέλο αυτή τη στιγμή στον πλανήτη και δεν το ξέρουμε; Α, να μην το ξεχάσω και το άλλο καταπληκτικό. Είναι ο συνδυασμός δύο ειδήσεων της προηγούμενης εβδομάδας: από τη μία ο υπουργός Παιδείας δηλώνει πως η αριστεία προάγει τον εγωισμό και από την άλλη ο Νίκος Γκάλης παίρνει την ύψιστη διάκριση και μπαίνει στο Hall of Fame! Οι γνωστές δύο Ελλάδες! Ε, δεν πρέπει επιτέλους να αποφασίσουμε ποια από τις δύο θέλουμε; Γιατί αν θέλουμε τελικά την πρώτη, πρέπει τον Γκάλη να τον βάλουμε τιμωρία, τον εγωίσταρο...

Tι συνεχίζει να σε εμπνέει σήμερα μέσα σε αυτό το σκοτάδι που ζούμε; Το φως βέβαια! Το φως μέσα στα βιβλία, τις μουσικές, τις ταινίες, τις ζωγραφιές που ακόμα με εκπλήσσουν και με συγκινούν. Και προπαντός στα πρόσωπα των ανθρώπων που, μέσα σ’ αυτό το σκοτάδι που λες, συνεχίζουν να αγωνίζονται, να δουλεύουν, να δημιουργούν, να αγαπάνε. Που ζούνε στο παρόν και κοιτάνε μπροστά και όχι συνεχώς πίσω σε ένα εξιδανικευμένο και ανύπαρκτο παρελθόν…

Τι συμβουλή θα έδινες στον εαυτό του, αν μπορούσες να ταξιδέψεις στο παρελθόν και στο ξεκίνημα της καριέρας σου; Να μην παίρνω ούτε τον εαυτό μου ούτε και τον κόσμο τόσο σοβαρά.  

Κηποθέατρο Παπάγου, Κορυτσάς, 2106520412.  Έναρξη: 20.30. Eίσοδος € 12, 15 (ταμείο). Προπώληση viva.gr, Δαναός, Μεσογείων 230, Χολαργός, 2106528301 και Γραφείο Φεστιβάλ, Αναστάσεως 90, 2132027186-187. Στις 19/9.

Το νέο άλμπουμ του Nίκου Πορτοκάλογλου «Εισιτήριο» κυκλοφορεί από τη Feelgood ενώ αναμένεται και σε βινύλιο μέσα στο Νοέμβριο. Μέσα στους πρώτους μήνες κυκλοφορίας ο δίσκος έχει αγαπηθεί από τον κόσμο, ενώ αρκετά κομμάτια όπως το ομότιτλο, το «Μαζί» και το «Αν Μια Φορά Ρωτούσες» έχουν ξεχωρίσει στο ραδιόφωνο.

Τους Ευγενείς Αλήτες αποτελούν οι

Αγάπη Διαγγελάκη: φωνή, κρουστά, γιουκαλίλι, λάφτα, μεταλλόφωνο

Δημήτρης Καλονάρος: τύμπανα, φωνητικά

Γιώργος Κουρέλης: πλήκτρα, ακορντεόν, φωνητικά

Ηλίας Λαμπρόπουλος: φωνή, βιολί, τρομπέτα, κλαρίνο, γκάιντα

Βύρων Τσουράπης: φωνή, μπάσο, μαντολίνο, κιθάρα