Η Sissi Rada αναζητάει τη μουσική στο σύμπαν

Στις 18 Μαρτίου 2017 η Sissi Rada έδωσε στο TEDx University of the Aegean στη Σύρο μία ομιλία με τίτλο «Η μουσική υπήρχε πριν από μας» και θέμα τις ρίζες της μουσικής, τη σχέση της θεωρίας της με τους πλανήτες μέσα από το πρίσμα των Πυθαγορείων αλλά και των αισθητικών φιλοσοφων. Μία παραλλαγή της ομιλίας έδωσε για δημοσίευση στην Athens Voice:

«Όλες τις καθημερινές σου ανάγκες, εκτός των βασικών της επιβίωσης, τις καλύπτεις πλέον έχοντας αυτή την τετράγωνη οθόνη στο χέρι. Αυτή που βγαίνει σε διάφορα μεγέθη. Αυτή που έχει γίνει παλάμη και δάχτυλά σου. Το έχεις σκεφτεί; Πότε ήταν η τελευταία φορά που άκουσες μουσική χωρίς το λάπτοπ; Πόσες φορές στις διακοπές σου άκουσαν στο μπαρ οι διπλανοί ένα κομμάτι από το κινητό τους; Τώρα πλέον και τα ακουστικά βγήκαν από το παιχνίδι. Και ενώ οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση της τέχνης που δεν περιλαμβάνει την τετράγωνη αυτή οθόνη τείνει να θεωρηθεί ρετρό, ακόμη πιο αναχρονιστική είναι η θεωρία της μουσικής που βγαίνει από το απλικέισόν σου. Πόσο αναχρονιστική; Περίπου 2.500 χρόνια πριν. Όσο μοντέρνο κι αν σε κάνει να νιώθεις η πλέιλιστ που βρήκες στο spotify, είσαι και είμαι πιο ρετρό απ’ όσο νομίζουμε.

» Ας πάμε λίγο πίσω, πολύ πίσω, σε έναν τρομερό άντρα που ανακάλυψε γιατί το κομμάτι που άκουσες πριν λίγο στο ράδιο έχει τις συγκεκριμένες νότες. Ο φοβερός φιλόσοφος και επιστήμονας Πυθαγόρας γεννήθηκε στη Σάμο κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. Ο Πυθαγόρας λέγεται ότι είναι ο πρώτος που είπε τη λέξη “κόσμος”. Εννοούσε στολίδι, κόσμημα. Το αντίθετο του χάους. Και θα πει κι άλλα πολλά καινοτόμα πράγματα για την εποχή του, που θα αφήσουν ιστορία.

» Κατ’ αρχάς λέγεται ότι μαζί με τους Πυθαγορίους ανακάλυψε τους αριθμούς. Δηλαδή οι Βαβυλώνιοι τούς είχαν βρει πρώτα, ένας πολύ ανεπτυγμένος πολιτισμός, τον οποίο είχε επισκεφτεί ο Πυθαγόρας και είχε ζήσει εκεί αρκετά χρόνια. Όταν όμως γύρισε πίσω στην Ελλάδα με τους αριθμούς, έκανε κάτι τρομερό με αυτούς. Εξήγησε τον κόσμο. Πώς; Βρήκε πως το σύμπαν είναι μουσική και ότι η μουσική είναι τα μαθηματικά που διέπουν τα πάντα. Μάλιστα λέγεται πως ο πρώτος φυσικός νόμος που διατυπώθηκε ποτέ έγινε από τον Πυθαγόρα, καθώς εκείνος παρατηρούσε τη χορδή μιας άρπας.

» Πήρε, λοιπόν, μία χορδή. Την πίεσε στη μέση, την χτύπησε και άκουσε την οκτάβα της. Τη σχέση αυτή ονόμασε 1/2. Μετά την χώρισε στα τρία, την χτύπησε και άκουσε μια πέμπτη πιο ψηλά. Τη σχέση αυτή ονόμασε 2/3. Στη συνέχεια την χώρισε στα τέσσερα, άκουσε μια τέταρτη πιο ψηλά και ονόμασε τη σχέση αυτή 3/4. Ο πρώτος μαθηματικός κανόνας λοιπόν έγινε από αυτή την παρατήρηση. Και ο κανόνας αυτός είναι μία πρώιμη μορφή της λεγόμενης θεωρίας των αρμονικών. Στην οποία βασίζεται η τονική αρμονία. Η βάση σχεδόν όλης της μουσικής, από την εποχή του Πυθαγόρα μέχρι σήμερα. Δεν ήταν λοιπόν επιλογή κάποιων μουσικών το ποιες νότες ταιριάζουν με ποιες. Η θεωρία και η αρμονία υπήρχε από τη φύση. Και την χρησιμοποίησαν ίδια από τον Μπετόβεν μέχρι την Μπιγιονσέ.

» Οι χορδές όμως που έφτιαξαν τη μουσική, μας θυμίζουν και μια άλλη θεωρία. Τόσο σύγχρονη που ακόμη δεν έχει αποδειχτεί. Και που ενώνει με ένα μαγικό τρόπο το κομμάτι που άκουσες στο κινητό σου με τη δημιουργία του κόσμου. Σύμφωνα με τη λεγόμενη θεωρία των χορδών, όλα γύρω μας αποτελούνται από μικρές χορδές που δεν μπορούμε να τις δούμε με κανένα τρόπο. Άλλες είναι ανοιχτές, άλλες κλειστές. Και όλες πάλλονται μέσα στο χάος. Και μερικές από αυτές ίσως να ταξιδεύουν σε άλλες διαστάσεις. Και ίσως αυτές οι διαστάσεις μια μέρα να ήρθαν σε επαφή και έτσι να δημιουργήθηκε το λεγόμενο big bang. Και εφόσον έγινε ήδη μια φορά, ίσως να ξαναγίνει. Και πώς πήγαμε από μία χορδή στην αρχή και το τέλος όλων; Κάποιοι το λένε κοσμική συμφωνία...

» Και ενώ αυτή η κοσμική συμφωνία παιζόταν αιώνια, πριν από εμάς στο σύμπαν, κάποια στιγμή ήρθε ο δημιουργός άνθρωπος. Και η κομβική στιγμή της Ιδέας που έφτιαξε την πρώτη μουσική. Ακριβώς πώς, πότε και πού έγινε, δεν μπορούμε να ξέρουμε. Έχουμε όμως στα χέρια μας το πρώτο καταγεγραμμένο μουσικό κομμάτι. Πρόκειται για το τραγούδι του Σείκιλου, που μας έχει διασωθεί στην ολότητά του (έχουμε τις νότες, τους στίχους και το ρυθμό) και που γράφτηκε στις Τράλλεις της Μ. Ασίας κάπου μετά το 200 π.Χ. Το οποίο εάν κάνουμε ένα πείραμα και το συγκρίνουμε για παράδειγμα με το «Bad Romance» της Lady Gaga, θα δούμε ότι δεν διαφέρει και πολύ! Άκουσε και τα δύο. Ξεκινάνε με ένα διάστημα πέμπτης και βασίζονται στις τρεις βασικές βαθμίδες (1η, 4η και 5η) της εκάστοτε κλίμακάς τους. Τον κορμό της αρμονίας δηλαδή που πηγάζει από τη θεωρία των αρμονικών που ανακάλυψε ο Πυθαγόρας.

» Τι έγινε όμως μεταξύ του Σείκιλου και της Lady Gaga; Τι μεσολάβησε; ‘Η μάλλον τι ΔΕΝ μεσολάβησε μέσα σ’ αυτά τα 2.200 χρόνια και παίζει ακόμη το mixcloud μιξολύδιους; Σκέφτηκα να χωρίσω την Ιστορία της Μουσικής σε τρεις σημαντικούς σταθμούς. Εν αρχή, η υγιής πάλη μεταξύ κοσμικής και εκκλησιαστικής μουσικής βοήθησε στο να εξελιχτούμε από τη μονοφωνική μουσική, στην πολυφωνία. Ανακαλύφθηκαν έτσι οι συνδυασμοί των νοτών με τους οποίους οι μουσικοί έκαναν πειράματα. Μετά ήρθε το Κονσερβατόριο. Μια αυθεντία την οποία οι μη εκπαιδευμένοι άνθρωποι θεωρούσαν εκπαιδευμένη και η οποία με τα δικά της «εκπαιδευμένα» μέτρα και σταθμά αποφάσιζε τι είναι σωστό και λάθος στη μουσική. Αιώνες μουσικής χειραγωγήθηκαν κάτω από τα μάτια ενός δασκάλου. Η μουσική άρχισε να γίνεται επάγγελμα και η ειδίκευση ήρθε να αντικαταστήσει την ανεκτίμητη αξία του αυθόρμητου.

» Και τέλος, ήρθε το Ίντερνετ. Και έρχεται ακόμη. Μια άλλη αυθεντία την οποία οι εκπαιδευμένοι άνθρωποι θεωρούν μη εκπαιδευμένη, η οποία με τα δικά της “εκπαιδευμένα” μέτρα και σταθμά, που είναι άλλα από τα προηγούμενα, αποφασίζει τι είναι σωστό και τι λάθος στη μουσική. Η αυθεντία αυτή κατάφερε όχι μόνο να πλάθει τη μουσική, αλλά και να την διανέμει. Στο βωμό της άνεσης, θυσίασε συχνά το Ωραίο και την Αίσθησή του. Που πέρασαν από τόσο ενδιαφέροντες σταθμούς στην Ιστορία της ανθρωπότητας. 

» Ποιος θα βάλει πια ένα βινύλιο να ακούσει; Υπάρχει η τετράγωνη οθόνη που θα σου βρει το κομμάτι που θες χωρίς καν να σηκωθείς από τον καναπέ. Ποιος θα μάθει να κάνει αλλαγές και να το ταιριάζει με το επόμενο; Υπάρχει ένα app που το κάνει αυτόματα για σένα. Ποιος θα γράψει ένα κομμάτι παίζοντας ένα όργανο; Υπάρχει midi. Και εδώ που τα λέμε, εάν είναι περίπλοκο το κομμάτι δεν θα πουλήσει, οπότε άσε το Ίντερνετ να σε βοηθήσει. Ξέρει. Θα στο κάνει ίδια με τα άλλα, για να μάθεις. Έτσι κι αλλιώς, ποιος θα σκεφτεί την ποιότητα του ήχου και θα φροντίσει να ακούσει τη λεπτομέρεια; Υπάρχει η τετράγωνη οθόνη που βγαίνει με ενσωματωμένα ηχειάκια. Και μπορούμε να απλωθούμε και σε άλλες Τέχνες. Ποιος θα πάει στο σινεμά; Υπάρχει η σειρά στο σπίτι που δεν τελειώνει ποτέ. Ποιος θα διαβάσει ένα βιβλίο; Η τετράγωνη οθόνη είναι ο εγκέφαλός σου και η καρδιά σου. Και τα έχει όλα.

» Το ρετρό ως εμπειρική διαδικασία, αντίδοτο της αδηφαγίας, ίσως να είναι πιο επείγον από ποτέ. Και ο εκμοντερνισμός ας έρθει αλλού. Όχι στην αρμονία της μουσικής. Αυτή μας την έδωσαν παρακαταθήκη οι πλανήτες και η φύση μας και θα μείνει εκεί. Θέλουμε δε θέλουμε. Η εξέλιξη ας μην έρθει ούτε στον τρόπο που ανακαλύπτουμε τη μουσική. Ήταν ωραίο τότε που είχες λίγα αλλά καλά. Ας έρθει σαν διαδικασία γνώσης. Τι θα έλεγες για τη λεπτομέρεια; Την ησυχία; Τις λέξεις; Τα μάτια των ανθρώπων αντί για τα μέτωπα; Τα στόματα αντί για τα δάχτυλα;»

Η Sissi Rada εμφανίστηκε πέρσι στο μουσικό προσκήνιο της Ελλάδας με ένα άλμπουμ που έκανε εντύπωση για την ιδιαίτερη μουσική του, ηλεκτρονική/ποπ ταυτότητα. Μία κλασική καλλιτέχνιδα που χαρακτηρίζεται από την αυστηρή της προσήλωση στη μουσική παιδεία αλλά και στην ποιητική, πειραματική της διάθεση. Αυτή την περίοδο ετοιμάζει τον δεύτερο προσωπικό της δίσκο με τίτλο «Head», που θα κυκλοφορήσει από την Inner Ear, και τη συνεργασία της με τους Kadebostany, που αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2018. Όσον αφορά στον κλασικό τομέα, εργάζεται επάνω στη μεταγραφή για άρπα του έργου «The seasons, Op.37a» του Τσαϊκόφσκι το οποίο θα παρουσιάσει λάιβ την άνοιξη του 2018 στην Αθήνα και στο Βερολίνο. 

Στις 24 Οκτωβρίου, 15.00 η ώρα,  θα παρουσιάσει ένα ζωντανό  ρεσιτάλ άρπας στο Τρίτο προγραμμα στην εκπομπή "Τρίτη και τρεις".