Εκείνη σιγοτραγουδά πολύ απορροφημένη, παρόλο που σίγουρα δεν είναι η πρώτη φορά που το ακούει. Είναι το Roman, το τελευταίο τραγούδι των Mashrou’ Leila, αυτής της γοητευτικής μπάντας από τον Λίβανο που αρχίζει να κατακτά την Αμερική για να ακολουθήσουμε αναπόφευκτα οι υπόλοιποι.
Αιτία αυτής της θερινής μουσικής ανακάλυψης ήταν μία αμερικανοσύρια δημοσιογράφος, γεννημένη στις ΗΠΑ από σύριους μετανάστες γονείς, πετυχημένη συγγραφέας βιβλίων για τη Συρία, την Ευρώπη των προσφύγων και των μεταναστών και άλλα πολιτικά ζητήματα που διατρέχουν τις συνδέσεις του αραβικού με τον δυτικό κόσμο. Ήταν ενθουσιασμένη και ήθελε να ακούσουν όλοι το νέο τραγούδι των Mashrou’ Leila, που μόλις έχει κυκλοφορήσει –δηλώνει άλλωστε μεγάλη θαυμάστρια του γκρουπ- κι όταν αρχίζει η μουσική τα μάτια της λάμπουν και τα δικά μου ακολουθούν κάθε κίνηση εκείνης της χορεύτριας με το χιτζάμπ στο πολύχρωμο βιντεοκλίπ.
Ατελείωτη έρημος στο χρώμα της ώχρας και γυναίκες με χιτζάμπ σε μία από τις σπάνιες φορές που δεν μοιάζουν με καταπιεσμένα ασέξουαλ όντα, ένας ανοιχτά γκέι frontman και μία μπάντα που εξελίσσεται στον Λίβανο και τη Μέση Ανατολή σα να βρίσκεται στη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο ή το Βερολίνο. Ίσως γι’ αυτό οι δυτικοί τους αγάπησαν τόσο, ίσως και περισσότερο από τους δικούς τους. Είναι βέβαια αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο alt-rock συγκρότησα στη Μέση Ανατολή, αλλά κατά καιρούς οι αρχές έχουν ακυρώσει αιφνιδιαστικά τα live τους, όπως συνέβη δύο φορές στην Ιορδανία, γιατί όπως και να ’χει, δεν είναι εύκολο να δηλώνεις καλλιτέχνης σε αραβική χώρα, συγκεκριμένα στον πολυτάραχο Λίβανο. Πόσο μάλλον όταν αυτή η ιδιότητα συνοδεύεται από σάτιρα, πολιτική κριτική και άλλους ωραίους χαρακτηρισμούς όπως ομοφυλόφιλος, φεμινιστής…
Την πρώτη φορά που τους άκουσα –πρόσφατα δηλαδή- ήμουν κάπου στο Upper West Side της Νέας Υόρκης και λίγο αργότερα συνειδητοποίησα ότι ήταν και η πρώτη φορά που άκουγα σύγχρονη αραβική μουσική. Τώρα είμαι στην Αθήνα και τους ακούω κάθε πρωί. Έμαθα ότι είχα οριακά χάσει το live τους στο Brooklyn, οπότε τώρα μου έμεινε μόνο το YouTube, όπου δεν εντοπίζω ελληνικά σχόλια κάτω από τα τραγούδια τους και παρατηρώ ότι κανείς από τους διαδικτυακούς μου φίλους δεν έχει κάνει like στη σελίδα τους στο facebook. Συμπεραίνω μάλλον ότι αυτή την πάντα δεν την ξέρουμε ευρέως ή και καθόλου στην Ελλάδα κι ας είναι ωραίοι τύποι, με υπέροχα βίντεο, ενδιαφέρων στίχο και ασυνήθιστες μελωδίες. Αξίζει πάντως να τους μάθουμε και κατά πάσα πιθανότητα θα γίνει κι αυτό.
Δεν υπάρχει κάτι που πρέπει να ξέρεις πριν τους ακούσεις. Απλά κάντο. Το Roman, το τελευταίο τους τραγούδι και πρώτο για μένα, είναι το αγαπημένο μου. Ίσως να φταίει το μήνυμά του ή το υπέροχο βίντεο σε συνδυασμό με τη μουσική ή όλα μαζί. Πέραν της αισθητικής, της εξαιρετικής φωτογραφίας, της ηχητικής και τεχνικής αρτιότητας, το τραγούδι αυτό υπηρετεί έναν πολύ συγκεκριμένο και αξιόλογο σκοπό. Υπερτονίζοντας τις εθνικές τους καταβολές, γυναίκες από μουσουλμανικές και αραβικές χώρες εκφράζονται φορώντας παραδοσιακές ενδυμασίες με τις οποίες συνήθως ο δυτικός πολιτισμός επιλέγει να υπερτονίσει την καταπίεση που υφίστανται.
Οι Mashrou’ Leila δηλώνουν ξεκάθαρα ότι το τραγούδι αυτό επιδιώκει να διαταράξει την κυρίαρχη παγκόσμια αφήγηση του υπερ-εκκοσμικευμένου φεμινισμού, ο οποίος όλο και περισσότερο τοποθετείται ως ασυμβίβαστος με το Ισλάμ και τον αραβικό κόσμο. Αυτό που θέλουν είναι να γιορτάσουν απλώς τις διάφορες μορφές φεμινισμού στη Μέση Ανατολή. Με γυναικεία σκηνοθετική ματιά, το βίντεο σκοπίμως επιχειρεί να αλλάξει τα δεδομένα της παραδοσιακής αφήγησης και δεν βάζει τους άνδρες του συγκροτήματος να πουν εκείνοι την ιστορία του τραγουδιού. Αντίθετα, υποβάλλονται στο (θηλυκό) βλέμμα της σκηνοθέτιδας και –κυριολεκτικά- (δείτε το βίντεο) τοποθετούνται στο πίσω κάθισμα, με τις γυναίκες να μπαίνουν στο προσκήνιο. Έτσι, ενώ οι στίχοι μιλούν για την προδοσία, τον αγώνα και τη σύγκρουση, με αναφορές στο προσφυγικό, η καταπίεση του ανθρώπου από άνθρωπο εξετάζεται με ποπ μελωδία και μία διαφορετική ματιά. Η καταπίεση, όπως δείχνουν οι Mashrou’ Leila δεν σε κάνει μόνο θύμα, αλλά μπορεί να αποτελέσει το γόνιμο έδαφος που θα θρέψει την αντίσταση.
Δημιουργήθηκαν το 2008 με έναν περίεργο τρόπο και γι’ αυτό Mashrou’ Leila θα πει κάτι σαν «δημιούργημα εν μία νυκτί». Βρέθηκαν ως φοιτητές στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βυρηττού και περνούσαν τα βράδια τους τζαμάροντας μέχρι που τα τραγούδια τους για την κοινωνική καταπίεση της χώρας τους κατάφεραν να τους αναδείξουν στην ανεξάρτητη μουσική σκηνή της Βυρηττού. Αργότερα έγιναν διάσημοι κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, βρίσκοντας ένα περιφερειακό ακροατήριο με τραγούδια για την καθημερινή ζωή, το κουτσομπολιό που έπεφτε στα πεζοδρόμια για τα διερχόμενα ζευγάρια, τους στρατιώτες που χτυπούσαν τους νέους στα σημεία ελέγχου, την κοινωνική πίεση να παντρευτείς κάποιον από τη δική σου «κάστα» κτλ. Σήμερα τους συγκρίνουν πια με τους Arctic Monkeys, τους The Strokes και τους Radiohead – ακόμα και με τη Λιβανέζα Μαρία Κάλλασς, Fairuz.
Συχνά μεγάλες δισκογραφικές τους ζητάνε να αυτολογοκρίνουν τη δουλειά τους και να «μαλακώσουν» τον στίχο τους, ενώ όσο η φήμη τους μεγαλώνει, τόσο περισσότερο αγχώνονται οι αρχές. Σε μία πρόσφατη συνέντευξή τους στο αμερικανικό περιοδικό New Yorker παρομοιάζουν τα club στη Βυρηττό με την Εκκλησία του Δήμου ή την Αγορά στην αρχαία Ελλάδα, σαν καίριο σημείο κοινωνικών ζυμώσεων, εκεί όπου κερδήθηκαν οι μεγαλύτεροι αγώνες για τα δικαιώματα της γκέι κοινότητας και τη φυλετική ισότητα. Κι όσο κι αν παραδέχονται ότι οι αινιγματική και παιχνιδιάρα στιχουργική τους χάνει στη μετάφραση, δεν είναι δύσκολο να εντοπίσεις στη δουλειά τους αναφορές στη λογοτεχνία, την ποίηση και κάθε είδους τέχνη, από Nuwas, Σαπφώ, Allen Ginsberg, Σέξπιρ, μέχρι Σύλβια Πλαθ, της οποίας το ποίημα «Mushroom» θεωρείται από την μπάντα ένα από τα πιο συγκλονιστικά φεμινιστικά κείμενα της ανθρωπότητας.
8°
