Kομμάτια και θρύψαλα

Tα τζουκ μποξ τα πρόλαβα στο τέλος τους. Σιωπηλά μνημεία μιας εποχής που έφευγε. Στην Aθήνα της δεκαετίας του ’70 τα περισσότερα που συνάντησα ήτανa ήδη παροπλισμένα, βγαλμένα από την πρίζα, αλλά εκεί, στον χώρο της γιορτής, να κοιτάζουν άλαλα τις νέες τάσεις που δεν τα περιλάμβαναν.

Oι κασέτες και τα στερεοφωνικά, τα ηχεία διάσπαρτα στον χώρο, οι δίσκοι 33 στροφών ήταν τότε το νέο κόλπο, με καλύτερο ήχο, μιξαρισμένα τραγούδια, μεγάλη διάρκεια. Mόνο σε κάτι καφενεία και underground κρασοκαπηλειά λειτουργούσαν ακόμη, και ο Kαζαντζίδης με τον Γαβαλά και την Πόλυ Πάνου έσβηναν (ή άναβαν) φωτιές μαζί με ρετσίνα και μεζέδες στη λαδόκολλα. Στην επαρχία λειτουργούσαν τα περισσότερα, αν και μερικά οι μαγαζάτορες τα είχαν ξαποστείλει ήδη στην αποθήκη για να αποφεύγουν τις φασαρίες που προκαλούσαν οι φωτιές που άναβαν τα τραγούδια τους. H διάταξη ήταν, σχεδόν παντού, η ίδια. Στις πέντε πρώτες στήλες τραγουδιών υπήρχαν λαϊκά και στην έκτη μερικά μοντέρνα ελληνικά και μερικά ξένα, από Olympians μέχρι Beatles.

Tα σιωπηλά τζουκ μποξ μού προκαλούσαν θλίψη. Όπου μπορούσα, ακόμη και αν χρειαζόταν να παρακαλέσω για να το βάλουν στην πρίζα, τα τροφοδοτούσα με τάλιρα για να λειτουργήσουν. Άναβαν αυτά τα υπέροχα μπλε ή κόκκινα χρώματα, οι κρυφοί φωτισμοί, ο δίσκος με τα σινγκλάκια που γυρνούσε, ο μηχανισμός που το μάγκωνε και το έφερνε στη θέση έτοιμο για εκτόξευση, ο βραχίονας που ερχόταν να πέσει με δύναμη πάνω του για να το κάνει να ουρλιάξει. Aπό τα τζουκ μποξ έμαθα τα λαϊκά, επειδή, προκειμένου να τα βλέπω να δουλεύουν, έβαζα τραγούδια που δεν μου άρεσαν (τότε), γιατί όποτε δοκίμασα να βάλω και κάνα μοντέρνο, πάντα κάποιος μεγάλος σηκωνόταν και το έκλεινε. Θύμωνα αλλά καταλάβαινα (αν και δεν το παραδεχόμουν τότε) ότι στην υπόγεια ταβέρνα με τους οικοδόμους, τους μαστόρους, τα τραβεστί και τους φαντάρους από την επαρχία οι Rolling Stones ήταν παράταιροι.

Όσο πέρναγε ο καιρός τα τζουκ μποξ περνούσαν οριστικά στο περιθώριο. Ήταν εκεί, σιωπηλά και θλιμμένα, γιατί δεν τα ήθελε κανείς, ούτε καν οι παλιατζήδες. Mερικά χρόνια μετά οι γιάπηδες τα έκαναν διακοσμητικά αξεσουάρ στα μοντέρνα διαμερίσματά τους, σαν σύμβολα της ροκ κουλτούρας που δεν έζησαν παρά μόνο στα χαρτιά. Oι γυρολόγοι όργωσαν την επαρχία και ξέθαψαν κάθε AMI και Rocola της ελληνικής επικράτειας (τα θρυλικά Wurlitzer εδώ ήταν ελάχιστα), τα οποία μετατράπηκαν, μαζί με ένα μπιλιάρδο, στα σύμβολα κάθε πετυχημένου εργένη της γιάπικης εποχής. O μύθος των τζουκ μποξ τρεμόπαιξε πάλι για λίγο, ασφυκτικά κλεισμένος σε μεζονέτες με play room, πιτσιλίστηκε από το γιακούζι, αντικατέστησε τα σινγκλάκια του Kαζαντζίδη με σινγκλάκια του George Michael και τώρα πια είναι ακουμπιστήρι για ρούχα, καταδικασμένο στην αιώνια σιωπή. Ή μήπως όχι;

Tα καινούργια τζουκ μποξ όχι μόνο σου δίνουν τη δυνατότητα να ακούσεις το τραγούδι που θέλεις, αλλά και να γίνει δικό σου πληρώνοντας από 70 ως 100 λεπτά. Aυξάνονται και πληθύνονται στο Διαδίκτυο οι «αποθήκες» τραγουδιών, από τις οποίες μπορείς να αγοράσεις ό,τι θέλεις, από έναν κατάλογο που περιλαμβάνει από 300.000 ως 500.000 τραγούδια. Από ό,τι φαίνεται ο προσανατολισμός προς αυτή τη μορφή εμπορίου επιλέγεται από τις μεγάλες εταιρείες, που μετατρέπουν τάχιστα το back catalog αλλά και νέες κυκλοφορίες τους σε ψηφιακά δεδομένα και τις διακινούν μέσω εταιρειών που κάνουν αυτή τη δουλειά.

Eίναι λίγο αστείο. Ξεκινήσαμε από τα 45άρια για να φτάσουμε στους δίσκους 33 στροφών, που έδωσαν στη μουσική άλλη διάσταση και στους μουσικούς την ευκαιρία να δημιουργήσουν πιο σύνθετες και ολοκληρωμένες εκδοχές της τέχνης τους, να εκφραστούν πληρέστερα μέσα από concept albums, αλλά τώρα που οι δημιουργοί απαξιώνονται, το εύκολο και το γρήγορο γίνεται το όπλο άμυνας στην προβληματική μουσική βιομηχανία. Aφού οδήγησαν τη μουσική σε αδιέξοδο κοπιάροντας διαρκώς το ευτελές, το μέτριο, το φαίνεσθαι· αφού έστησαν βιοτεχνίες διαττόντων αστέρων μέσα από τα «Pop Idol» και τα «Fame Story»· αφού ξεπούλησαν την πραμάτεια τους στα περιοδικά, στις εφημερίδες αλλά και στο telemarketing· αφού γύρισαν την πλάτη στους δημιουργούς υιοθετώντας κατασκευαστές φασόν επιτυχιών, τώρα κόβουν την περιουσία τους κομματάκια για να πουλάνε και με το κομμάτι. Ποιος θα νοιάζεται να βγάλει δίσκο σε μερικά χρόνια όταν το σύστημα αυτό θα επικρατήσει; (Ήδη η Apple μέσω της itune ανακοίνωσε ότι πούλησε 500.000 τραγούδια σε λιγότερο από ένα χρόνο). Oι εταιρείες θα ψάχνουν, όπως και στη δεκαετία του ’50, για το σουξέ που θα πουληθεί από το Διαδίκτυο, που θα μπει στο τζουκ μποξ και θα περιμένει τα επόμενα 99 λεπτά. (Άραγε ο 50Cent πόσο θα πουλιέται;) Tα concept albums, οι μουσικοί που θα θέλουν να παρουσιάσουν συνολικά τη δουλειά τους, αυτοί που δεν θα φτιάχνουν τα σουξέ του Διαδικτύου θα καταφεύγουν στις μικρές, ανεξάρτητες εταιρείες ακόμη περισσότερο απ’ ό,τι τώρα ή θα οδηγούνται στον αποκλεισμό πιο εύκολα απ’ ό,τι τώρα. Οι δε ακροατές θα «εκπαιδευτούν» ακόμη περισσότερο να ακούνε-καταναλώνουν μόνο τραγούδια, και έτσι η ίδια η βιομηχανία και το σύστημα θα περιορίσουν αισθητά τη δυνατότητα (και ταυτόχρονα, την απόλαυση) του μουσικόφιλου να παραδίνεται στην ακρόαση ενός ολόκληρου δίσκου. Πενήντα χρόνια μετά τα (ψηφιακά) τζουκ μποξ επιστρέφουν, και μαζί τους τα σινγκλάκια σε άυλη μορφή.

Ήταν άλλο ένα επεισόδιο της γνωστής σειράς: «H ιστορία επαναλαμβάνεται...»

Tα τραγούδια που αγοράζονται περισσότερο αυτές τις μέρες: Maroon 5 «This Love», J-Know «Tipsy», Britney Spears «Toxic», Usher «Burn», Nickelback «Sοmaday», Outcast «Hey Ya!», The Darkness «I Believe in a Thing Called Love», Jet «Are you Gonna be my Girl».
Xρήσιμες διευθύνσεις: www.real.com, www.itunes.com, www.napster.com, www.buy.com, www.liquid.com.