Η Κρίστη Στασινοπούλου είχε πάντα µία αναχωρητικότητα από τότε που, µικρό ξωτικό, σύχναζε στο Pop11 των αδερφών Φαληρέα στη Σκουφά και τραγουδούσε αεράτα ποπ-ροκ. Τελικά γνώρισε τον Στάθη Καλυβιώτη και οι δυo τους ανοίχτηκαν σε δρόµους και θάλασσες, άρχισαν να κάνουν µουσική και τραγούδια που ταξιδεύουν σε όλο τον πλανήτη. Η µουσική τους είναι πάντα σε πρώτη ζήτηση σε αυτή την global περιπλάνηση. Τους αγαπούν παντού. Νοµίζω πως οι ήχοι και τα λόγια τους κρύβουν µυστικά που επιδρούν επάνω σου µε ένα µαγικό τρόπο. Υπάρχει κάποιο µυστικό που λειτουργεί θεσπέσια επάνω στο κοινό. Το ίδιο συµβαίνει και τώρα, µε το νέο τους άλµπουµ «ΝΥΝ». Το ανιχνεύσαµε µαζί τους.
Περιγράψτε µου µε λίγες λέξεις το νέο άλµπουµ «Νυν».
ΚΡΙΣΤΗ Είναι το έκτο κοινό άλµπουµ µας και περιλαµβάνει δεκατρία καινούργια τραγούδια, σε µουσική του Στάθη και στίχους δικούς µου. Όπως και οι προηγούµενοι δίσκοι µας, περιλαµβάνει στοιχεία από τα διαφορετικά µουσικά είδη και ακούσµατα που µας έχουν επηρεάσει και σηµαδέψει. Στο φόντο, σαµπλαρισµένοι ήχοι, απ’ αυτούς που ηχογραφούµε όπου και αν βρισκόµαστε, κουδούνια κατσικιών, τζιτζίκια, φωνές πλανόδιων Ινδών πωλητών, πανηγύρια, ορχήστρες γκαµελάν κ.λπ.
Οι στίχοι έχουν να κάνουν µε αναζητήσεις, ερωτήµατα και συµπεράσµατα πολύχρονων περιπλανήσεών µας στα µονοπάτια της δυτικής και της ανατολικής φιλοσοφίας, του εσωτερισµού, του διαλογισµού και, γενικότερα, της προσπάθειας του ανθρώπου να καλυτερεύσει τον εαυτό του και να τη βγάλει σε αυτόν το δύσκολο κόσµο.
Ethnic, ψυχεδέλεια, punk. Τεχνικά αλλά και θεωρητικά πώς και πόσο υπάρχουν αυτά τα στοιχεία στο καινούργιο άλµπουµ;
ΚΡΙΣΤΗ Θα πρόσθετα και την electronica, που είναι επίσης κυρίαρχο µουσικό στοιχείο όλων των δίσκων µας µετά τον «Υφαντόκοσµο». Kαι δεν θα χρησιµοποιούσα τον όρο ethnic, που είναι κάπως πιο ειδικός όρος, αλλά τον γενικότερο όρο world music, όπου µας έχουν κατατάξει, εφόσον αναγνωρίζουν στη µουσική µας στοιχεία από την παραδοσιακή µουσική της χώρας µας και των γειτόνων µας, µια µουσική που την αγαπάµε και τη µελετάµε εδώ και χρόνια.
ΣΤΑΘΗΣ Πειράζουµε τον ήχο µας µε ενισχυτές, πετάλια εφέ, τεχνικές live looping και άλλα. Δεν προσπαθούµε να µοιάσουµε σε κάτι άλλο, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι επιδιώκουµε να κάνουµε σώνει και καλά κάτι πρωτοπόρο. Δεν υπάρχει παρθενογένεση, τα στοιχεία που µας έχουν επηρεάσει διακρίνονται καθαρά.
φωτογραφία : Λίνα Μπέμπη
Το «Νυν» βρίσκεται ήδη για τον Σεπτέµβριο στην 4η θέση στα World Music Charts Europe. Τι είναι αυτό το ιδιαίτερο που γοητεύει ένα µη ελληνόφωνo ακροατή στα τραγούδια σας;
ΣΤΑΘΗΣ Ποτέ δεν γράψαµε τραγούδια έχοντας στόχο το µη ελληνόφωνο ακροατή. Ειδικά το «Νυν», όπως και τα «Μυστικά των βράχων» παλαιότερα, θεωρούσαµε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να ενδιαφέρουν κάποιον που δεν καταλαβαίνει ελληνικά. Όµως διαψευστήκαµε. Τα «Μυστικά των βράχων» πήγαν νούµερο 1 στα ευρωπαϊκά ραδιόφωνα, και το «Νυν», που µόλις κυκλοφόρησε, έχει πάει στην τρίτη και την τέταρτη θέση στα ευρωπαϊκά και στα διεθνή ραδιόφωνα. Πολλές από τις µουσικές που ακούω είναι σε γλώσσες που δεν καταλαβαίνω. Όταν δεν καταλαβαίνω τη γλώσσα, η φωνή αποκτά µια άλλου είδους ηχητική δυναµική πέρα από το νόηµα των λέξεων. Φαντάζοµαι ότι κάτι αντίστοιχο θα συµβαίνει και µε τους µη ελληνόφωνους ακροατές των τραγουδιών µας.
ΚΡΙΣΤΗ Ωστόσο, ένα µεγάλο µέρος του κοινού της παγκόσµιας world music σκηνής αναζητά και προσέχει το τι λέει ο στίχος σε οποιαδήποτε γλώσσα κι αν είναι το τραγούδι. Σε όλους µας τους δίσκους υπάρχει ένθετο µε µετάφραση των στίχων. Στις συναυλίες µιλάω συχνά ανάµεσα στα τραγούδια, έξω το κάνω αυτό στα αγγλικά ή σε κάνα δυο άλλες γλώσσες ανάλογα το µέρος, ώστε οι ακροατές να µπαίνουν πιο εύκολα στο νόηµα και την ατµόσφαιρα του κάθε κοµµατιού, να µπορούν να νιώσουν τι λέει το τραγούδι. Παίρνω συχνά email από όλες τις άκρες του κόσµου µε ερωτήσεις, απορίες, παρατηρήσεις, κ.λπ., πάνω στην προφορά, σε φράσεις, λέξεις, νοήµατα των ελληνικών στίχων των τραγουδιών µας. Πολλοί απ’ αυτούς έχουν µελετήσει αρχαία και νέα ελληνικά. Όλο αυτό έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον.
Η µουσική σας έχει µέσα στη φύση της ένα ιαµατικό χαρακτηριστικό, σαν αρχαίο γιατροσόφι για να θεραπεύεται η ψυχή και ο πόνος. Λειτουργεί και αντίστροφα αυτό; Σας θεραπεύει εσάς αυτή η δηµιουργία ή σας «ξοδεύει»;
ΚΡΙΣΤΗ Φυσικά και είναι θεραπευτικό για µας το να φτιάχνουµε, να ηχογραφούµε και να παίζουµε τα τραγούδια µας. Αλλιώς δεν θα άξιζε τον κόπο. Η ενέργεια και το κουράγιο που απαιτεί όλο αυτό που κάνουµε είναι τεράστια, αλλά επ’ ουδενί δεν αισθανόµαστε ότι «ξοδευόµαστε».
ΣΤΑΘΗΣ Είναι σαν να µπαίνουµε σε ένα τρενάκι του λούνα παρκ, ένα «ρόλερ κόστερ» συναισθηµάτων. Αυτό στο τέλος επιδρά θεραπευτικά και χαίροµαι όταν η µουσική µας επιδρά θεραπευτικά και σε άλλους.
φωτογραφία: Marino Pascal
Στα τραγούδια σας υπάρχει πάντα κρυµµένο ένα µυστικό, ένα ξόρκι, µία σκοτεινή στιγµή. Πείτε µου µια ιστορία για κάποιο ή κάποια από τα τραγούδια σας µε «µαγική στιγµή».
ΚΡΙΣΤΗ Ήµασταν σε τουρ στην Αυστρία και κείνο το βράδυ παίζαµε στο σηµαντικό κλαµπ Jazzit του Σάλτσµπουργκ, καταχείµωνο και όλα γύρω χιονισµένα. Το κλαµπ τίγκα στον κόσµο, µε ένα πάρα πολύ θερµό κοινό, ένιωθα σαν να κρέµονταν κυριολεκτικά από τα χείλια µου, καθώς παίζαµε «Τα µυστικά των βράχων», ένα κοµµάτι που όσες φορές και αν το έχω πει, συνεχίζει να µου φέρνει πάντα µεγάλη συγκίνηση την ώρα που το λέω. Ένιωσα τότε µέσα από το στοµάχι µου να ξεχύνονται σαν κύµατα της θάλασσας τα συναισθήµατα προς τον κόσµο και να επιστρέφουν µέσα από τα µάτια τους στην καρδιά µου σαν ένα τσουνάµι από βάλσαµο. Είναι στιγµές στα λάιβ που δεν περιγράφονται µε λόγια.
Ως προς τις µαγικές στιγµές της δηµιουργίας ενός τραγουδιού, κάποια από τα τραγούδια µας ο Στάθης τα έχει ονειρευτεί στον ύπνο του. Ξυπνάει καµιά φορά και µου λέει, «είδα ένα γκρουπ να παίζει ένα πολύ ωραίο κοµµάτι», και µουρµουρίζοντας τη µελωδία και τα ριφ, σηκώνεται και τα ηχογραφεί. Εγώ πάλι, ακριβώς όπως το περιγράφω στο τραγούδι «Στρατί στρατί», είναι φορές που εκεί που περπατώ ή σκαρφαλώνω σε κάποιο µονοπάτι, κολλάει στο µυαλό µου µια λέξη ή µια φράση και σιγά-σιγά, ακολουθώντας το ρυθµό των βηµάτων µου, παίρνει ένα ρυθµό και ένα νόηµα, και γεννιέται από το πουθενά ένα ακόµα τραγούδι.
ΣΤΑΘΗΣ Σε ένα γλωσσολογικό πείραµα σε πανεπιστήµιο του Καναδά είχαν βάλει τους φοιτητές να ακούσουν τραγούδια µας, χωρίς να τους πουν ούτε σε ποια γλώσσα είναι αυτά, ούτε σε τι αναφέρονται. Ήταν εντυπωσιακό ότι σχεδόν όλοι περιέγραψαν αυτό που έλεγε το κάθε τραγούδι. Ανάµεσα σε πολλά άλλα, κάποιος φοιτητής είχε γράψει, «τώρα καταλαβαίνω σε τι γλώσσα τραγουδούσαν στον Οδυσσέα οι Σειρήνες».
Η Ελλάδα της κρίσης επιβαρύνει µε έναν ιδιαίτερο τρόπο τη δηµιουργία σας; Νιώθετε πιο υπεύθυνοι στο να πείτε κάτι, να µεταφέρετε ένα µήνυµα;
ΣΤΑΘΗΣ Ζούµε µια πολύ δύσκολη εποχή, όλα πάνε κι έρχονται, όµως η πείρα µου έχει δείξει ότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα σε λίγα χρόνια να θυµόµαστε τη σηµερινή εποχή της κρίσης µε νοσταλγία. Καλύτερα να δηµιουργούµε ωραίες µελλοντικές νοσταλγίες από το να νοσταλγούµε κάτι από το παρελθόν. Αυτό είναι και το µήνυµα.
ΚΡΙΣΤΗ Και τώρα, αλλά και πριν από την κρίση, νιώθουµε υπεύθυνοι για το τι λέµε και τι επικοινωνούµε µε τα τραγούδια µας.
Τι σχέση έχετε µε το γενικότερο χώρο του λεγόµενου «έντεχνου ελληνικού» τραγουδιού; Τι σας αρέσει και τι όχι σε αυτό;
ΣΤΑΘΗΣ Η µουσική που κάνουµε είναι κατά κάποιο τρόπο συνέχεια του ελληνικού ηλεκτρικού ροκ-φολκ τραγουδιού και της ποπ-ροκ που έκαναν ο Σαββόπουλος µε τα Μπουρµπούλια και τη Λαιστρυγόνα, ο Ηρακλής και η Λερναία Ύδρα, τα Ανάκαρα, οι Νοστράδαµος, τα «Αστρόνειρα» του Τουρνά, ο «Ακρίτας» του Σταύρου Λογαρίδη. Δεν παρακολουθώ το έντεχνο ελληνικό τραγούδι, αλλά σέβοµαι και εκτιµώ τους καλλιτέχνες που ανήκουν σε όλους τους µουσικούς χώρους.
ΚΡΙΣΤΗ Είναι πολύ θετικό και σηµαντικό το ότι έχει επιβιώσει και υπάρχει ακόµα στη χώρα µας τοπική ελληνική τραγουδοποιία. Είτε είναι είτε δεν είναι του γούστου µου όλα της τα τραγούδια. Και στο έντεχνο και στο λαϊκό, στη ροκ και στην παραδοσιακή κ.λπ. υπάρχουν ωραία και υπάρχουν και βαρετά δείγµατα. Είναι θέµα γούστου. Γενικά πάντως, σέβοµαι και εκτιµώ τους καλλιτέχνες και τους δηµιουργούς όλων των µουσικών ειδών, που έχουν το θάρρος να βγαίνουν και να λένε αυτό που θέλουν να πουν και να εκτίθενται, κάνοντας ο καθένας ό,τι µπορεί καλύτερο.
φωτογραφία : Λίνα Μπέμπη
Περιοδεύετε όλο τον κόσµο. Νιώθετε πολίτες global ή Αθηναίοι; Και πώς το βιώνετε το καθένα;
ΚΡΙΣΤΗ Νιώθω Αθηναία, που όµως, όπου κι αν πάω στον κόσµο, η Αθήνα µε πληγώνει…
ΣΤΑΘΗΣ Υπάρχουν στιγµές που νιώθω ξένος στον τόπο µου και στιγµές που νιώθω την οικειότητα που βιώνεις µόνο στον τόπο σου.
Πείτε µου µία αθηναϊκή σας ιστορία. Πώς αυτή η πόλη σας έχει επηρεάσει;
ΣΤΑΘΗΣ Έχω µάθει σχεδόν όλο το λεκανοπέδιο της Αθήνας και σε όλες τις οικιστικές του φάσεις, παίζοντας από το 1980 σε προβάδικα, σινεµά, κλαµπάκια, γήπεδα, θέατρα, πανεπιστήµια, πάρκα και πλατείες. Χαρακτηριστικό της Αθήνας είναι ότι αλλάζει συνεχώς, απρόβλεπτα και µε ακραίο τρόπο. Ένα από τα θετικά που µε έχει επηρεάσει είναι ότι αφού βρίσκω άκρη στο αθηναϊκό συγκοινωνιακό δίκτυο, δεν αντιµετωπίζω πρόβληµα σε καµία άλλη πόλη του κόσµου.
ΚΡΙΣΤΗ Γεννήθηκα και µεγάλωσα στα Εξάρχεια. Από έφηβη µού άρεσε να τριγυρνώ στο λόφο του Στρέφη και στα γύρω στενά, στα Αναφιώτικα που τη δεκαετία του ’70 ήταν ακόµα κατειληµµένα από τα κοινόβια των ελάχιστων εγχώριων χίπις, στην οδό Σκουφά µε το Pop 11 που διαµόρφωσε τα µουσικά µου γούστα, στα καφενεία των διανοούµενων της εποχής, αλλά και στις παραλίες του Σαρωνικού που ήταν ακόµα σχεδόν σαν των Κυκλάδων. Όµως βγήκαµε από το νυν, ας έρθουµε στο σήµερα. Η Αθήνα έχει γίνει πια µια πιο δύσκολη, πιο σκληρή πόλη. Υπάρχουν όµως πάντα τα όµορφα σηµεία της που σε γοητεύουν και σε παρηγορούν. Από τότε που αρχίσαµε να δουλεύουµε στο εξωτερικό, συχνά φιλοξενούµε στο σπίτι µας ξένους µουσικούς, θαυµαστές της µουσικής µας κ.λπ., που έρχονται να µας δουν και να γνωρίσουν την Ελλάδα. Ξεναγώντας όλους αυτούς τους ξένους φίλους στα διάφορα σηµεία της πόλης µας, ξανα-βλέπουµε την Αθήνα µε άλλα µάτια.
Τι λέει το πρόγραµµά σας για το φθινόπωρο και το χειµώνα; Είσαστε από αυτούς που αναζητούν τον ήλιο µε ένα τροχόσπιτο;
ΚΡΙΣΤΗ Οι χειµωνιάτικες θαλασσινές βουτιές στον Σαρωνικό, κάτω από τον απαλό και όχι δολοφονικό ήλιο του καλοκαιριού είναι οι ωραιότερες. Σε ξυπνούν, σε υγιαίνουν, σε φέρνουν µε τη µία στο νυν. Ένα τεράστιο συν της πόλης όπου ζούµε.
ΣΤΑΘΗΣ Την Πέµπτη 27 Οκτωβρίου θα παίξουµε µε την µπάντα µας «Σχήµα ΝΥΝ» στο κλαµπ «Ιλιον plus», Κοδριγκτώνος 17, στην Αθήνα. Πέρα απ’ αυτό, για το ερχόµενο φθινόπωρο και χειµώνα θα παίξουµε και στην υπόλοιπη Ελλάδα, θα κάνουµε παρουσίαση του «Νυν» στο Λονδίνο, και οργανώνονται περιοδεία και εµφανίσεις στην κεντρική Ευρώπη.
12°
