Ελευθερία + Νίκος = Music Love

H ιδέα είναι ότι φέτος είναι ντουέτο. Συνεχώς μαζί στη σκηνή. Μια κοινή τους επιθυμία που πραγματοποιείται για πρώτη φόρα σε μια ζωντανή συνάντηση. Με τραγούδια από τη μουσική τους ιστορία. Με τα νέα κομμάτια του Νίκου Πορτοκάλογλου και υλικό από το νέο δίσκο της Ελευθερίας Αρβανιτάκη «9+1 Ιστορίες», όπου ο Νίκος υπογράφει τη λαϊκή ιστορία του δίσκου με τίτλο «Καταστροφή κι ελπίδα». Ένα τραγούδι που αποτέλεσε μία από τις αφορμές της συνάντησής τους που ξεκινά στις 27 Νοεμβρίου στο Βοτανικός Live Stage. Αλλά και μια ευκαιρία να μας μιλήσουν για όλα σε μια χορταστική κοινή συνέντευξη.


Δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργαστήκατε δισκογραφικά. Πώς διαμορφώνεται η συναυλιακή σας σύμπραξη όσο είστε στις πρόβες; 

ΝΙΚΟΣ ΠΟΡΤΟΚΑΛΟΓΛΟΥ Όντως είναι το τρίτο τραγούδι που ηχογραφούμε μαζί κι ελπίζω να έχουμε κι άλλα μπροστά μας. Σου θυμίζω πως ξεκινήσαμε σχεδόν ταυτόχρονα, εγώ από μια ροκ μπάντα κι η Ελευθερία από μια ρεμπέτικη κομπανία, αλλά οι διαδρομές και των δυο μας ήταν γεμάτες στροφές, περιπέτειες κι αναζητήσεις. Νομίζω πως αυτό ακριβώς μας συνδέει: ένα πνεύμα ανήσυχο και μια δίψα για εξερεύνηση. Οι πρόβες για μένα είναι ένα απολαυστικό παιχνίδι όπου συνθέτουμε με τα τραγούδια μας ένα μεγάλο πάζλ! 

EΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ Με τον Νίκο πάντοτε αισθανόμουν οικειότητα, χωρίς να κάνουμε παρέα. Ίσως είναι ότι ξεκινήσαμε την ίδια χρονιά, ίσως ότι ερχόμαστε και οι δύο από γκρουπ, ίσως γιατί ανακαλύπτουμε ότι αγαπάμε αρκετά ίδια πράγματα. Η συνομιλία έχει αρμονία και προσέχει ο ένας τον άλλο. Φτιάχτηκε μία δυνατή παρέα και με τη Λήδα Ρουμάνη και τον Αλέξανδρο Κτιστάκη, και η αρμονία δυνάμωσε.

Τελικά γίνεται να βάζεις μαζί δύο διαφορετικές μουσικές γλώσσες, όπως το λαϊκό με το ροκ; 

Ν.Π. Μα νομίζω το ερώτημα αυτό έχει απαντηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 με «αεροπλάνα και βαπόρια». Από τη δικιά μου πλευρά, αυτό ακριβώς κάνω από τον πρώτο δίσκο των Φατμέ μέχρι σήμερα, άλλοτε με μεγάλη επιτυχία και άλλοτε με παταγώδη αποτυχία. 

Ε.Α. Η γενιά μας μεγάλωσε με το ροκ και ταυτόχρονα αγκάλιασε το λαϊκό τραγούδι, το ρεμπέτικο, την παράδοσή μας γενικότερα. Καλλιτέχνες το εξέφρασαν αυτό δημιουργώντας. Ο Σαββόπουλος και ο Παπάζογλου είναι οι πρώτοι που μου έρχονται στο μυαλό. Πάντα υπάρχει ο τρόπος.

Είσαι ακόμη μετρίως μέτριος; Eπιτρέπεται στις μέρες μας; 

Ν.Π. Φαίνεται πως στο τραγούδι αυτό απέτυχα να είμαι σαφής. Το έγραψα στα 25 μου σε μια εποχή που με έπνιγε αυτή η πίεση να διαλέξεις «στρατόπεδο» για να είσαι ασφαλής. Στην πολιτική, στη μουσική, ακόμα και στο ντύσιμο και στη συμπεριφορά. Νόμιζα πως τραγουδώντας «είμαι μετρίως μέτριος και πάντα μετρημένος γι’ αυτό και είμαι ο πιο τρελός απ’ όλους σας κρυμμένος», ο σαρκασμός ήταν ολοφάνερος. Σαρκασμός γι’ αυτούς που αν δεν ασπαζόσουν την απόλυτη αλήθεια τους ήσουν ξενέρωτος. Κι όμως οι κακόβουλοι επιμένουν να το παίρνουν κυριολεκτικά και να μου καταλογίζουν μετριότητα ή χλιαρότητα. Δηλαδή έλλειψη «αγωνιστικότητας» και «λεβεντιάς». Ευτυχώς υπάρχουν και όλοι οι υπόλοιποι που βλέπουν σε μένα κάποιον που υπερασπίστηκε από την αρχή με πάθος την ανεξαρτησία του από οποιοδήποτε κόμμα, συντεχνία ή «παρέα» και πήγε ουκ ολίγες φορές κόντρα στο ρεύμα. Όπως και στο χυδαίο λαϊκισμό των τελευταίων χρόνων. 

Πώς αποφεύγει ένας δημιουργός το δηλητηριώδες σημερινό σκηνικό; 

Ε.Α. Πρέπει να βρεθεί ξανά ένας ρυθμός… Το δηλητηριώδες, όπως λες, σκηνικό είναι βαρύ και δεν φαίνεται να ελαφραίνει σύντομα. Από την άλλη, λέω πόσο τυχεροί είμαστε όσοι μπορούμε να μοιραζόμαστε δυνατές στιγμές μέσα από τη μουσική.

Ν.Π. Τα προηγούμενα χρόνια το δηλητήριο ήταν ο διχασμός και το μίσος που καλλιεργήθηκε όχι μόνο από τους πολιτικούς αλλά και από δημοσιογράφους και διανοούμενους και καλλιτέχνες. Τώρα, μετά από όλες τις διαψεύσεις, το δηλητήριο είναι αυτό που λέγαμε πριν: η κούραση, η παραίτηση, ο κυνισμός. Με αυτούς τους δαίμονες αισθάνομαι πως παλεύουν όλοι οι δημιουργικοί άνθρωποι σήμερα. Όχι μόνο οι καλλιτέχνες.

Συμμερίζεσαι την αισιοδοξία του τριαντάρη Νίκου που τραγουδούσε «βγαίνουμε από το τούνελ»; Πότε προβλέπεις τη νέα ημερομηνία εξόδου; 

Ν.Π. Τα τελευταία 6 χρόνια η εκάστοτε αντιπολίτευση πουλούσε ανενδοίαστα τζάμπα μαγκιά και ελπίδα. Νομίζω πως σήμερα για πρώτη φορά από την αρχή της κρίσης λείπει από την κοινωνία κάθε προσδοκία για μια μαγική λύση. Αισθάνομαι πως κυριαρχεί ένα αίσθημα εξάντλησης και παραίτησης. Πού θα βγάλει αυτό; Μακάρι να ’ξερα! Πάντως το «βγαίνουμε από το τούνελ» μόνο σαν ευχή μπορώ να το τραγουδήσω σήμερα... 

Aπό την άλλη οι στίχοι «στα καράβια μου καίω» είναι επίκαιροι, δεν είναι; 

Ε.Α. Είναι το τραγούδι που μου ήρθε στο μυαλό μόλις ξεκίνησε η κρίση και άρχισα να το τραγουδάω στις συναυλίες μου μέχρι και φέτος το καλοκαίρι. Δηλαδή, εδώ και πέντε χρόνια. Παρόλο που γράφτηκε σε άλλους καιρούς, απ’ ό,τι μου είπε ο Νίκος, είναι μία δήλωση δυνατή για ό,τι ζούμε σήμερα.

Ν.Π. Αυτό το έγραψα πριν 25 χρόνια σε μια εποχή προσωπικής κρίσης και απογοήτευσης. Γινόταν μέσα μου μια μάχη. Να τα παρατήσω ή να το παλέψω; Σε εκείνη τη φάση με έσωσε το πείσμα μου και μια πίστη σε κάτι που ειλικρινά δεν ξέρω τι ακριβώς ήταν. Πάντως το τραγούδι ξεχύθηκε από μέσα μου σαν μια κραυγή επιβίωσης. I will survive! Μακάρι να συμβεί και τώρα το ίδιο αλλά σε συλλογικό επίπεδο. 

Πείσμα και τρέλα. Μήπως είναι τα ιδανικά στοιχεία για να αντέξουμε, εδώ που ανήκουμε; 

Ν.Π. Θα σου απαντήσω με ένα άλλο τραγούδι: «Ίσως…» 

Ε.Α. Περιγραφή του πάθους και της αισιοδοξίας. Ψηφίζω ναι.

Kοιτώντας πίσω, θα λέγατε ότι οι λεγόμενοι ποιοτικοί έχουν κερδίσει το στοίχημα σε σχέση τη λαϊκoπόπ πληγή που κάποτε φαινόταν αήττητη; 

Ν.Π. Συγγνώμη, αλλά για μένα πληγές δεν υπάρχουν μόνο στη λαϊκoπόπ σκηνή αλλά και στην «έντεχνη»! Μπορεί η πρώτη να υποφέρει από αφόρητη φτήνια και ελαφρότητα αλλά και η δεύτερη σε πολλές περιπτώσεις από αφόρητο στόμφο και σοβαροφάνεια. Το ζητούμενο είναι πάντα ένα τραγούδι που θα σε εκπλήξει και θα σε συγκινήσει από όπου κι αν προέρχεται. Και ευτυχώς συμβαίνει ακόμα!  

Ε.Α. Δεν ξέρω. Κάτι σημαίνει όμως να υπάρχουν 4 μουσικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί που παίζουν «έντεχνο» τραγούδι και 11 ή και παραπάνω που παίζουν λαϊκοπόπ στην Αττική. Επίσης, και οι δύο πλευρές μάς έχουν οδηγήσει συχνά στα πιο βαθιά χασμουρητά...

Πώς αντιμετωπίζετε τις κριτικές;

E.A. Είχα πάρει τόσο κακές κριτικές για τα τραγούδια για τους μήνες και για τα κορμιά και τα μαχαίρια, που από τότε είμαι πολύ επιφυλακτική στις κριτικές. Αν εξαιρέσουμε το επιθετικό στιλ που θεωρείται «must», υπάρχουν καίριες παρατηρήσεις που με έχουν βοηθήσει.


Ν.Π. Εξαρτάται ποιος κάνει την κριτική. Και δεν εννοώ μόνο αν είναι καλοπροαίρετος ή κακοπροαίρετος αλλά και αν είναι ευφυής και εύστοχος. Έχει τύχει να ακούσω εντελώς άστοχα σχόλια από καλοπροαίρετους φίλους και πολύ οδυνηρά εύστοχα από κακοπροαίρετους. 
 

Είναι κατάλληλη η εποχή για να δημιουργηθεί μια νέα σχέση με την ελληνική παράδοση και είδη όπως το λαϊκό, το ρεμπέτικο ή το σμυρναίικο; 

Ε.Α. Πότε τέλειωσε αυτή η σχέση; Τα πανηγύρια στο νησί μου στην Ικαρία άλλα λένε… Απλά ατόνησε τα τελευταία χρόνια και τώρα επανέρχεται και παίζεται ξανά από νέα παιδιά στις πλατείες, στις ταβέρνες ή διασκευάζονται με νεανικότητα και φως. Εγώ ξεκίνησα με ένα τέτοιο γκρουπ, την Οπισθοδρομική Κομπανία, που ο τρόπος που πλησιάσαμε την παράδοση δήλωνε μια «ανατροπή» και μια πρόταση να βγούμε από τον καθωσπρεπισμό. Δεν ξέρω αν αυτό συμβαίνει και σήμερα, αλλά το εύχομαι...


Ν.Π. Αυτή η σχέση ποτέ δεν χάθηκε. Όπως κάθε σχέση, όμως, βαλτώνει ή ξαναγεννιέται ανάλογα με τη φάση που βρισκόμαστε: αν κοιτάμε δηλαδή πίσω ή μπροστά. Αν είσαι σε φάση παραίτησης και νοσταλγίας του στιλ τι ωραία που ήταν η ζωή μας άλλοτε, η σχέση γερνάει και πεθαίνει. Αν όμως κοιτάς μπροστά και κάνεις νέα σχέδια και όνειρα –ασχέτως ηλικίας– τότε ξαναγεννιέται.     

Ελευθερία, το νέο σου άλμπουμ «9+1 Ιστορίες» ξεκίνησε μαζί με την κρίση. Ποιο είναι κεντρικό του μήνυμα ή το «μάθημα» που πήρες μετά από τη μικρή αυτή οδύσσεια; 

Ε.Α. Ότι ο δρόμος για την Ιθάκη είναι διαρκής. Δεν είναι η μοναδική Οδύσσεια που έχω περάσει...

Βλέπετε κάποια ελπίδα (μαζί με την καταστροφή), κάποια διέξοδο; Τι θα μπορούσε να γίνει κατά τη γνώμη σας; 


Ε.Α. Επιτέλους, ψυχραιμία. Μετά από χρόνια πάθους και αντιθέσεων και εμφυλιακού κλίματος, υπάρχει νηνεμία, σκέψη, επανατοποθέτηση.

Ν.Π. Όπως λέει και το ρεφρέν, κάποιες φορές η σωτηρία δεν έρχεται με τον όμορφο και ανώδυνο τρόπο που ευχόμαστε αλλά με μια καταιγίδα.

Ποια είναι η πιο δυνατή στιγμή από τις συναυλίες και την επαφή σας με το κοινό;

Ν.Π. Νιώθω τυχερός και ευλογημένος για άπειρες δυνατές στιγμές που μοιράστηκα με τον κόσμο στις συναυλίες μου. Και πολλά θερμά και συγκινητικά λόγια μετά το φινάλε στα καμαρίνια. Όμως τώρα μού ήρθε στη μνήμη κάτι πολύ ξεχωριστό: σε μία από τις πιο δύσκολες φάσεις της διαδρομής μου, το ’90-’91 έπαιζα στο Μετρό, στου Γκύζη. Η απόλυτη εμπορική αποτυχία. Κόβαμε 30 εισιτήρια τη βραδιά. Απελπισία. Δεν βγαίναν τα λεφτά ούτε για να πληρωθούν οι μουσικοί. Ένα βράδυ, λοιπόν, μετά το τέλος της παράστασης φτάνοντας αποκαμωμένος στο αμάξι μου βρίσκω στους υαλοκαθαριστήρες ένα φάκελο. Ήταν ένα γράμμα από μια κοπέλα. Και δεν ήταν ερωτικό ραβασάκι! Όχι πως κάτι τέτοιο δεν θα ήταν μια παρηγοριά, αλλά αυτό ήταν το κάτι άλλο. Ένα κορίτσι είχε κάτσει και είχε γράψει ένα ανώνυμο, χειμαρρώδες γράμμα για να με εμψυχώσει περιγράφοντας πόσο σημαντικά ήταν τα τραγούδια μου γι’ αυτήν. Όπου και να ’ναι την ευχαριστώ, έστω και με μια μικρή καθυστέρηση.   

Ε.Α. Η υποδοχή του κοινού στο Carnegie Hall, η συναυλία με τον Aρα και τον Aρτο στο Θέατρο Bράχων, αλλά και η Κατερίνα με τις χειροποίητες κούκλες και τα κολλάζ στο Ηράκλειο, η Νένα στη Θεσσαλονίκη, ο αγαπημένος Βασίλης μετανάστης στη Γερμανία που έρχεται πάντα σε όλα μου τα προγράμματα για να με δει, ο Λάμπρος στη Δράμα, ο δάσκαλος Ανδρέας στην Ήπειρο…


Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θα λέγατε στους εαυτούς σας σε μια φανταστική συνάντηση την περίοδο που ξεκινούσατε; 

Ν.Π. Μάλλον θα το έπαιζα Πυθία και θα του έλεγα κάποιον αινιγματικό χρησμό όπως: Κράτα πάντα τα αυτιά σου ανοιχτά, άκου τις σειρήνες αλλά μην ξεχάσεις να δεθείς στο κατάρτι!

Ε.Α. Βλέπω το εαυτό μου τότε που ξεκίναγε. Τα ίδια που είπα και τότε. Μείνε αλλά μόνο με τους όρους σου.
 


Ποιο είναι το προσωπικό σας καταφύγιο;

Ν.Π. Αυτά που ήταν πάντα: οι άνθρωποί μου, οι φίλοι, οι μουσικές, οι ταινίες, τα βιβλία. Και βέβαια ένα σωρό απλά πράγματα όπως μια βόλτα στην πόλη, μια βουτιά στη θάλασσα, μια παρτίδα μπιλιάρδο, διάφορα επιτραπέζια με παρέα και άλλα που δεν μου έρχονται τώρα. Α, και κάτι που ξεχνάω να το πω χρόνια τώρα: ανεκτίμητη πηγή γέλιου, έμπνευσης και παρηγοριάς είναι πάντα ο Αρκάς. Να ’ναι καλά ο άνθρωπος!

Ε.Α. Φεύγω συχνά και με βοηθά να βλέπω από μακριά κι εμένα και τις επιλογές μου και την πραγματικότητα. Βλέπω φίλους και μοιράζομαι. Βιβλία, σινεμά, μουσική.


Ποιο είναι η τελευταίο πράγμα που πραγματικά σας συγκίνησε; 

Ε.Α. Αυτές τις μέρες το μόνο που έχω στο μυαλό μου είναι τα γεγονότα στο Παρίσι. Η φρίκη μπροστά μας. Και πάλι ένα εφιαλτικό άγνωστο στην καθημερινότητά μας. Και σε όλο του το μεγαλείο, ό,τι μισώ περισσότερο. Ο φανατισμός.

Ν.Π. Θα μπορούσα να μιλήσω για βιβλία, ταινίες ή τραγούδια, αλλά αυτή τη στιγμή τα επισκιάζει όλα η φρίκη της επίθεσης στο Παρίσι. Τι να πεις γι’ αυτό το τερατώδες μίσος, γι’ αυτό το μαύρο σύννεφο που πλανάται πάνω από την Ευρώπη και τον κόσμο όλο; Θυμίζει, σε μια νέα παραλλαγή, τα σκοτάδια της δεκαετίας του ’30. Και ελπίζω να μην έχει παρόμοια κατάληξη. 

Ποιο είναι το πιο δυνατό σημείο του άλλου;

Ε.Α. Τα τραγούδια του. Οι στίχοι του. Η αγωνία και το ψάξιμο στη μουσική του.

Ν.Π. Εννοείται πως το πιο δυνατό της σημείο είναι η μαγική φωνή της. Αλλά χωρίς το ένστικτο, τη μουσικότητα και την εργατικότητά της δεν θα έφτανε μέχρι εδώ. Όπως λέει κι ο Μιχάλης Γκανάς, «πάθος είναι η διάρκεια».

Και ποιο το κουσούρι εντός εισαγωγικών;

Ε.Α. Έχει κουσούρια ο Νίκος;

Ν.Π. Θα έκανες αυτή την ερώτηση σε ένα ζευγάρι που είναι στο μήνα του μέλιτος; Έλα στο τέλος της καλοκαιρινής περιοδείας και ξαναρώτα μας.

Τι επίδραση θα θέλατε να έχουν οι εμφανίσεις σας στο κοινό;

Ν.Π. Την επίδραση που έχει πάντα μια καλή παράσταση: την αίσθηση πως είμαστε μόνοι κι όμως είμαστε μαζί. Έστω και για 2-3 ώρες. Δεν είναι και λίγο...

Ε.Α. Όταν έχει αυτή τη μαγεία που σε συνεπαίρνει και σε ανατριχιάζει. Όταν σκηνή και κόσμος βρίσκονται σε απόλυτη συνεννόηση…

Πώς ισορροπείτε με το πετυχημένο παρελθόν και τις απροσδόκητες ή άδικες αποτυχίες, τα χιλιοτραγουδισμένα από τον κόσμο γνωστά τραγούδια σας και τη δίψα σας για να ακουστούν τα τραγούδια του τώρα; 

Ν.Π. Με το παρελθόν οι λογαριασμοί μένουν πάντα ανοιχτοί. Πάντα χαίρεσαι και καμαρώνεις για τα τραγούδια που αγαπήθηκαν, και πάντα προσπαθείς να δώσεις μια ακόμα ευκαιρία σε εκείνα που έμειναν στη σκιά. Όσο για την εμπειρία, ευτυχώς δεν σε σώζει από τις εκπλήξεις. Μετά από τόσα χρόνια συνεχίζω να εκπλήσσομαι με το τι αγγίζει τον κόσμο και τι όχι.

Ε.Α. Το παρελθόν και χωρίς να το θέλεις είναι οδηγός. Η εμπειρία δεν βοηθάει σε τίποτα. Ίσως μόνο να μη θαμπώνεσαι και να μην απογοητεύεσαι εύκολα.

Ποια συνεργασία με ξένους δημιουργούς σού έρχεται πρώτη στο μυαλό;

Ε.Α. Πάντα πρώτος μου έρχεται ο Αρα, γιατί τραγούδια του είναι στην καθημερινότητά μου. Αλλά η συνεργασία με τον Philip Glass είναι μία από τις πιο δυνατές εμπειρίες. Και πάντα στην καρδιά μου, η Σεζάρια Εβόρα.

Ποιος πιστεύετε ότι θα μπορούσε να διευρύνει ή να προστεθεί στο μέλλον στην τριάδα Χατζιδάκις, Θεοδωράκης, Σαββόπουλος της ελληνικής μουσικής ιστορίας; Έχετε κάποια έντονη ανάμνηση από την επαφή σας ή την επιρροή που σας άσκησαν οι τρεις αυτοί συνθέτες;

Ε.Α. Είναι μοναδικοί. Δεν έχουν διαδόχους. Έσπασαν τα καλούπια. Και δεν μ’ αρέσουν οι διάδοχοι γενικώς. Η νεανικότητα, το χιούμορ και η ανατρεπτικότητα του Χατζιδάκι, αν και τον γνώρισα πολύ λίγο, είναι οδηγοί μου.

Ν.Π. Δεν μου αρέσουν καθόλου αυτές οι κατατάξεις και οι λίστες με τους «μεγάλους» και τους «μικρούς». Τι θα ήταν ας πούμε αυτοί οι σπουδαίοι συνθέτες, αν δεν είχαν προηγηθεί ο Βαμβακάρης και ο Τσιτσάνης ή ο Αττίκ και ο Γιαννίδης; Ας αφήσουμε τον καθένα να φτιάξει τη δική του λίστα. Για κάποιο λόγο η πρώτη ανάμνηση που μου έρχεται στο μυαλό είναι από μια συνάντηση με τον Χατζιδάκι, όταν εγώ ήμουν 30 και αυτός 62 χρονών. Μου είχε πει τότε: τα τελευταία χρόνια κάνω πια παρέα με νεότερους ανθρώπους γιατί οι συνομήλικοί μου, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, έχουν καταντήσει ομιλούσες κεφαλές. Τώρα που πλησιάζω την ηλικία του έχω καταλάβει τι εννοούσε... 

Ποιο είναι το πιο αγαπημένο σου άλμπουμ ή τραγούδι του Νίκου; 

Ε.Α. Ο πρώτος δίσκος των Φατμέ, ο ομότιτλος του γκρουπ, που ήταν ο πρώτος πραγματικά ροκ δίσκος με ελληνικό στίχο – και δει, με πολύ ιδιαίτερο στίχο. Αγαπώ πολύ και τα «Παιχνίδια με το διάβολο».


Και της Ελευθερίας;

Ν.Π. Πολλά τραγούδια και πολλά άλμπουμ, αλλά θα διαλέξω δύο: «Τα κορμιά και τα μαχαίρια» σαν ένα πρότυπο ελληνικού έθνικ δίσκου, σε ένα μαγικό συνδυασμό μελωδιών, στίχων, ενορχήστρωσης και ερμηνείας, και το «Γρήγορα η ώρα πέρασε» που για μένα είναι ο «Μεγάλος Ερωτικός» της εποχής μας. 

Πώς ήταν για σας το ’15 και τι ελπίζετε για το ’16;

Ν.Π. Ήταν μια χρονιά άγχους και τρομερής έντασης. Περάσαμε ξυστά από το χάος. Ξεκίνησε με υποσχέσεις για έναν επίγειο αφορολόγητο παράδεισο και τώρα τελειώνει με αβάσταχτους φόρους και κεφάλια σκυφτά. Το 2016 ελπίζω, μετά τη σκληρή εκπαίδευση του ’15, να με βρει πιο δυνατό και πιο ολιγαρκή. Εστιασμένο περισσότερο στα απλά και ουσιώδη της ζωής μας. Και βέβαια ελπίζω να ολοκληρώσω τη νέα μου δουλειά. 

Ε.Α. Με Οδύσσειες, με χαρά, με φόβο για το φανατισμό στην πολιτική και κοινωνική κατ’ επέκταση ζωή μας και τώρα με το νέο φόβο της τρομοκρατίας. Ελπίζω το ’16 να μπορώ να ταξιδεύω... όχι μόνο στην Ανατολή, που λατρεύω και δεν έχω πάει πολύ.

Tι αγαπάτε περισσότερο αυτή τη στιγμή;

Ε.Α. Αυτή την υπέροχη βόλτα μέχρι τον Λουμπαρδιάρη.

Ν.Π. Αυτό το γλυκό φθινοπωρινό φως.  

Aπό πού μπορεί να έρθει το φως σήμερα; 

Ε.Α. Αν καταφέρναμε να απαλλαγούμε από το φανατισμό.

Ν.Π. Από εκεί που έρχεται πάντα. Από τους ανθρώπους που αποφασίζουν να αλλάξουν οι ίδιοι κι όχι να αλλάξουν τον κόσμο.

Info: Βοτανικός Live Stage, Ιερά Οδός 72, 2103473835. Κάθε Παρ. & Σάβ. για περιορισμένο αριθμό εμφανίσεων, από 27/11.