Χαΐνηδες: Δεν συναλλαχτήκαμε με την εξουσία

Τελικά, οι Χαΐνηδες, παρά τα δημοσιεύματα που μιλούσαν για διάλυση, είναι εδώ και συνεχίζουν;

Όπως έχω πει οι Χαΐνηδες δεν είναι συνονθύλευμα προσώπων. Οι Χαΐνηδες είναι ένα παιδικό σκίτσο και αυτή η ζωγραφιά δεν σκίζεται. Όλοι οι άνθρωποι που έχουν περάσει από το σχήμα, που παίζουν στο σχήμα ή που θα παίξουν στο σχήμα, όλοι αυτοί έχουν μία σχέση ιερής συνάφειας. Οι Χαΐνηδες διαλύονται πολλές φορές, όπως ακριβώς και ένας ζωντανός οργανισμός. Εκατομμύρια σκέψεις πεθαίνουν, άλλες τόσες γεννιούνται, με τα όνειρα το ίδιο.

Ποιες είναι οι πρώτες αναμνήσεις από τη δημιουργία του συγκροτήματος;

Οι Χαΐνηδες «φύτρωσαν» στο γόνιμο μέρος του νεόδμητου τότε πανεπιστημίου Κρήτης που είχε την τύχη να έχει αυτή την εποχή πολλούς φωτισμένους δασκάλους, όλων των ειδών. Πολλές ιδέες να κυκλοφορούνε. Πολλές ουτοπίες να ανεμίζουν στον αέρα. Και η περιρρέουσα συνθήκη ήταν μία συνθήκη δημιουργικής ανησυχίας. Αυτές λοιπόν οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες ευνόησαν τη γέννηση του συγκροτήματος.

Η κοινή μουσική επιρροή σας θα λέγατε ότι είναι η κρητική μουσική παράδοση;

H μητρική μου γλώσσα είναι η κρητική. Όμως, ακούστε κάτι παράδοξο: όταν εμείς μεγαλώναμε στα χωριά δεν ξέραμε τι είναι η κρητική μουσική. Ό,τι αγαπούσαμε ήταν δικό μας. Εάν τραγουδούσαμε, δηλαδή, το «όσο βαρούν τα σίδερα», δικό μας το λέγαμε. Δεν έχει σημασία αν ήταν από τα βόρεια, αστικά παράλια της Κρήτης. Όταν τραγουδούσαμε ένα συρτό χανιώτικο, δικό μας το λέγαμε. Όταν τραγουδούσαμε το «αποβραδίς ξεκίνησα μ’ ένα παλιό μου φίλο» του Μπαγιαντέρα, αν δεν απατώμαι, δικό μας το λέγαμε. Όταν τραγουδούσαμε το «Εν Ιορδάνει βαπτιζομένου Σου Κύριε» το ίδιο. Το σωστό είναι «ψάλλαμε», αλλά εμείς το τραγουδούσαμε. Ξέρετε, όταν μια κοινωνία παρακμάζει πολιτισμικά αρχίζει και κοιτάζει το παρελθόν. Κάνει ανασκόπηση και βάζει ό,τι έχει και δεν έχει σε ντουλαπάκια. Αυτή είναι βέβαια μία διαδικασία κατάταξης για να τονωθεί ένα συλλογικό «εγώ». Από την άλλη όμως, έχεις, σ’ αυτή τη διαδικασία κατάταξης, πολλές φορές νοητική στρέβλωση, γιατί χάνεις την ενέργεια αλληλεπίδρασης των μερών. Δεν βλέπεις τα πράγματα ολιστικά.

Οι Χαΐνηδες παίρνουν στοιχεία από το παρελθόν και με ένα γόνιμο τρόπο τα φέρνουν στο σήμερα;

Δεν υπάρχει παρθενογένεση. Δεν θα υπήρχε ο Μπαχ αν δεν υπήρχε ο Παλεστρίνα. Δεν θα υπήρχε ο Ξυλούρης αν δεν υπήρχε ο Χαρίλαος, δεν θα υπήρχε η τζαζ αν δεν υπήρχαν τα blues, τα blues δεν θα υπήρχαν αν δεν υπήρχαν τα αφρικάνικα…

«Η ζωή μας δε θα γίνει καλύτερη αν εμείς εξασκούμε με συνέπεια την τέχνη μας. Ο κόσμος θα αλλάξει πραγματικά αν, όλοι και όλες, μάθουμε να κάνουμε τη ζωή μας τέχνη». Με ποιο τρόπο μπορεί ο καθένας να το κάνει αυτό; Πειραματιζόμενος και ακολουθώντας το δρόμο των θεών και των ηρώων του.

Έχει ιδιαίτερο «φορτίο» αυτή η συναυλία για σας;

Είμαστε εναντίον των συμβατικών, επετειακών γιορτών. Δεν κάνουμε μνημόσυνα. Σας θυμίζω τη ρήση του κυνικού Διογένη που είπε: «Ουκ ανδρός σοφού πάσα ημέρα εορτή ει», δεν είναι δηλαδή για τον κάθε σοφό άνδρα κάθε μέρα γιορτή; Έπειτα, αυτό που επιδιώκουμε με την κάθε συναυλία είναι να συνεξελίξουμε μία τελετή. Από το αρχαιοελληνικό απαρέμφατο «τελευτάω» που σημαίνει να αποθνήσκεις, να πεθαίνεις. Δεν ήρθαμε να μοιράσουμε δώρα διασκέδασης ή δώρα ευχαρίστησης. Αυτά τα δώρα ανήκουν στην κατηγορία της ρήσης: «Φοβού του Δαναούς και δώρα φέροντες». Είναι επικίνδυνα δώρα. Εμείς για το μόνο λόγο που κάνουμε τέχνη, είναι να μπορούμε να συνεξελίξουμε μαζί με όλα τα τυχαία έμβια και άβια όντα μια τελετή. Που αυτή θα είναι θάνατος του παλιού εαυτού μας μέσα από την καταβύθιση στη συλλογική συνειδητότητα. Αυτός είναι και ο σκοπός της τελετής εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Ένα πολύ καλό παράδειγμα είναι η γιορτή του αρχηγού, του Μαζεστίξ, στον Αστερίξ: Εκπλήσσεται κάθε χρόνο που του κάνουν δώρο τις ίδιες ασπίδες, τα ίδια ψάρια, τα ίδια μενίρ. Κι όμως γίνεται τρομερή γιορτή. Γιατί, τελικά, αν δείτε σε παραλληλισμό τις τελετές του Χριστού, τις τελετές του Όσιρη, του Διόνυσου, του Ταμούζ, του Θορ, του Άδωνη, της Ίσιδος… όλες αυτές οι τελετές ήταν τελετές θεοφαγείας και θεογονίας. Όλες ήταν ίδιες τελετές, με τον ίδιο τρόπο, κι όμως όλες αναγεννούσαν ένα καινούριο εαυτό. Κάθε φορά βέβαια, είναι διαφορετικές, γιατί η φύση δεν είναι ντετερμινιστική. Αλλά, η διαφορετικότητα έγκειται ότι κάθε φορά είμαστε όλοι διαφορετικοί. Τα έργα τέχνης είναι λυγερόκορμες κοπελιές που η κάθε ερμηνεία δίνει και ένα διαφορετικό μενταγιόν, ένα διαφορετικό στολίδι. Οπότε και οι άνθρωποι εξελίσσονται στην πορεία του χρόνου και τα έργα τέχνης. Βασικά, αυτό ισχυρίστηκε και μία θεωρία που άλλαξε τον πλανήτη μας όσο καμιά άλλη. Η κβαντομηχανική που λέει ότι ο παρατηρητής και το παρατηρούμενο είναι εξαρτημένα, επηρεάζει το ένα τ’ άλλο.

Είναι μια μεγάλη μουσική οικογένεια οι Χαΐνηδες;

Είμαστε ναυτικοί της στεριάς. Είμαστε σ’ ένα ποντοπόρο πλοίο που από κάπου έφυγε και δεν ξέρουμε πού πάει. Ο καθένας έχει το ρόλο του. Άλλος είναι στο κατάρτι βιγλάτορας, άλλος είναι ο τιμονιέρης, άλλος ο καπετάνιος, άλλος ο μαραγκός. Όλοι 25 χρόνια παίρνουμε τα ίδια χρήματα και το θεωρώ επαναστατικό. Σ’ αυτό το ποντοπόρο πλοίο εκτός του ότι κι ο τιμονιέρης κι ο μαραγκός παίρνουν τα ίδια χρήματα, το πλοίο δεν μπήκε ποτέ στην υπηρεσία κανενός βασιλιά, κανενός σουλτάνου, κανενός χάνου, κανενός δεσπότη, κανενός εφοπλιστή… δεν συναλλάχτηκε με καμία εξουσία. Επίσης, έχεις την ευκαιρία, επειδή περνούμε μέρες και νύχτες μαζί στη θάλασσα των συναισθημάτων, να γνωρίσεις τον άλλον, να γνωρίσεις την πατρίδα του, τη γειτονιά του, τα παιδικά του χρόνια, την κοσμοαντίληψή του, να δεις ανθρώπους που μπαρκάρουν, ανθρώπους που ξεμπάρκαραν γιατί δεν αντέξανε τη σκληρή ζωή της θάλασσας, ανθρώπους που σ’ αφήσανε μια βαθιά μελωδική πληγή όταν ένας συνεργάτης φεύγει για το μακρινό τον τόπο που δεν έχει γυρισμό. Και όλα αυτά χαράξανε τη μνήμη μας και καταστήσανε οικογένειά μας το τσούρμο του καραβιού και πατρίδα μας αυτό το παλιοκάραβο.

Η γνώμη σας για την στρατευμένη τέχνη;

Η στρατευμένη τέχνη είναι παρηκμασμένη και εγκαταλελειμμένη από καιρό. Η στρατευμένη τέχνη, με σπάνιες εξαιρέσεις, ήταν χοντροκομμένη και γκροτέσκο. Ποια είναι όμως η απάντηση: όταν δεν χωρίζεις τον εαυτό σου σε ερωτικό εαυτό, σε πολιτικό εαυτό, σε κοινωνικό εαυτό, τότε από το έργο σου θα βγούνε όλα τα βέλη. Θα βγούνε τόσο τα βέλη του έρωτα, όσο και τα βέλη της πολιτικής σου στάσης και της οραματικής σου κατεύθυνσης. Δεν χρειάζεται δηλαδή εσύ να κάνεις κάτι μηχανιστικό γιατί αυτό στηρίζεται στην κατάτμηση, στη διάσπαση, ενώ η πραγματική, αληθινή τέχνη είναι η ένωση.

Τι θα ψηφίσετε στις εκλογές;

Δεν πιστεύω στην πολιτική της ανάθεσης. Ψηφίζω κάθε δευτερόλεπτο. Δεν περιμένω να ψηφίσω όποτε μου πουν οι άλλοι, δεν συμμετέχω στην κοινοβουλευτική γιουροβίζιον. Πιστεύω ότι τα κοινοβούλια έχουν καταληφθεί από τις αγορές. Το πολιτικόν έγινε αγοραίον. Η ουτοπία αποδήμησε σαν πουλί τόσο από τα κοινοβούλια, όσο και από τους ναούς των εκκλησιών. Η ουτοπία βρίσκει καταφύγιο αυτή την εποχή μόνο σε μια ισχνή μειοψηφία ανθρώπων και συλλογικοτήτων που με αυταπάρνηση κάνουν τέχνη. Οπότε, λοιπόν, θεωρώ τώρα ότι το πολιτικόν εδράζεται στην αυταπάρνηση των μειοψηφιών που βρίσκονται πάνω στη σκηνή. Η πολιτική με την καθιερωμένη έννοια της αντιπροσώπευσης είναι πια μια στείρα μεγαλοκοπέλα, η οποία δεν μπορεί να κάνει απολύτως τίποτα, οπότε οτιδήποτε έρθει στο μέλλον, θα έρθει από τις ουτοπίες που ζυμώνονται μέσα από τις αυταπαρνήσεις του βασικού κοινωνικού ιστού. Ούτως ή άλλως η ανθρωπότητα κυοφορεί έναν καινούριο ανθρωπολογικό τύπο αιώνες τώρα. Ξέρουμε πολύ καλά ότι η πλανητική διαχείριση των αγαθών από οποιοδήποτε πολιτικό σύστημα μέχρι τώρα οδήγησε σε απογοήτευση και επίσης απειλεί με οικολογική καταστροφή τον πλανήτη που θα συντελεστεί τόσο βίαιη που ο άνθρωπος θα χρειαστεί να μεταναστεύσει…

Με ποιον ξένο καλλιτέχνη θα θέλατε να συνεργαστείτε;

Πολλούς ανθρώπους θαυμάζω στον κόσμο. Το αν συνεργαστώ με κάποιον ή όχι δεν το αποφασίζω εγώ. Τα γεγονότα πραγματώνονται μόνα τους και μας καλούν κάθε φορά να συμβάλλουμε στην αυτοπραγμάτωσή τους. Οπότε το μόνο πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να ξεπετρίζεις το χωράφι σου με τη μεγαλύτερη αγάπη και ζήλο και όταν βρέξει ο ουρανός θα δείξει τι λούλουδι θα φυτρώσει. Οι συνεργασίες είναι μέρος όλου αυτού του κύκλου, οπότε προκύπτουν. Όλες οι συνεργασίες που είχαμε προκύψανε από την παρέα.

Δεν είμαι κυνηγός γεγονότων. Είμαι πολεμιστής, αλλά όχι πολεμοχαρής. Ένα γεγονός, ένας πόλεμος πρέπει να μου καταλύσει την μύχια ανάγκη ειρήνης για να μπω σ’ αυτόν. Θεωρώ ιερό τον πόλεμο. Υπάρχει το τραγούδι του πολέμου. Τον προτιμώ από την οποιαδήποτε ειρήνη.

Θεωρείτε ότι είναι δύναμη αλλαγής;

Ό,τι καλό προέκυψε από τον πόλεμο προέκυψε. Ακόμα κι εσείς από τον πόλεμο του μπαμπά σας με τη μαμά σας προκύψατε. Δεν είναι βλάκας ο Νίτσε που έλεγε ότι κανείς δεν είναι τόσο ηλίθιος ώστε να προτιμά την ειρήνη από τον πόλεμο, ούτε είναι τόσο ηλίθιος ο Ηράκλειτος ο θεμελιωτής της παγκόσμιας φιλοσοφίας, της παγκόσμιας διαλεκτικής που έλεγε «πατήρ πάντων πόλεμος». Φυσικά προτιμώ τον πόλεμο, αλλά αυτός ο πόλεμος πρέπει να είναι μύχια ανάγκη. Να είναι πόλεμος καθολικός.

Όλα τα θύματα της ιστορίας δεν είναι θύματα πολέμου, είναι θύματα ειρήνης. Για παράδειγμα, ο Χίτλερ εξόντωσε εκατομμύρια Εβραίους και τσιγγάνους. Δεν τους εξόντωσε ο πόλεμος. Τους εξόντωσε η κοινωνική ειρήνη, η οποία επί αιώνες ανεχόταν το πογκρόμ αυτών των εθνοτήτων χωρίς να βγάλει κιχ. Τεράστια πογκρόμ σε Πολωνία, σε Γαλλία, σε Ισπανία, σε όλη την Ευρώπη. Εδώ στην Ελλάδα όταν θέλαμε να κατηγορήσουμε κάποιον ότι έκανε κάτι κακό λέγαμε: «Είσαι Οβριός, μωρέ;». Οπότε καταλαβαίνετε ότι αυτά ήταν θύματα της ειρήνης. Απλά, ο Χίτλερ και το Γ’ Ράιχ έσπασε το σπυρί και βγήκε το πύον.

Ο Δημήτρης Αποστολάκης απαντά σε μερικές ερωτήσεις από το ερωτηματολόγιο του Προυστ:

Τι σας κάνει να σηκώνεστε το πρωί;

Για να μην πιάνομαι.

Ποιο είναι το βασικό γνώρισμα του χαρακτήρα σας;

Δεν μπορώ να αυτοπαρατηρηθώ γιατί αν ακόμα και στον καθρέφτη δω τον εαυτό μου το δεξί είναι αριστερό και το αριστερό δεξί. Δηλαδή καμία απολύτως σχέση!

Η απόλυτη ευτυχία για σας είναι;

Η ποιητική αρμονία μεταξύ σκέψεων, λόγων και πράξεων.

Σε ποια λάθη δείχνετε μεγαλύτερη επιείκεια;

Όλα τα λάθη είναι καλοδεχούμενα. Κάθε λάθος είναι η κοπριά για να ανθήσει το λουλούδι του «σωστού».

Η τελευταία φορά που κλάψατε;

Δεν κλαίω.

Με ποια ιστορική προσωπικότητα ταυτίζεστε περισσότερο;

Με πολλές… Μπορώ να σας πω χαρακτηριστικά που μ΄ άρεσαν. Μ΄ άρεσαν τα χαρακτηριστικά του Χριστού, του Λάο Τσε, του Βούδα, του Ηράκλειτου, του Διογένη, του Παζολίνι, του Ταρκόφσκι, του Ορσον Γουέλς, του Λόρκα, του Σόκρατες που έπαιζε στην Εθνική Βραζίλίας, το «Μεγάλο Ρεμάλι» του κόμικ του Ρέιζερ, και μπορώ να σας πω κι άλλο ένα εκατομμύριο άλλες περιπτώσεις. Από όλους που αγάπησα, προσπάθησα να τσακωθώ με μανία μαζί τους. Στο τέλος του κάθε τσακωμού –που συνεχίζεται μια ζωή– αποκλείεται να μην πάρεις ένα χαρακτηριστικό του αντιπάλου πάνω σου.

Οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;

Οι παραπάνω και πολλοί περισσότεροι…

Ποιοι είναι οι ήρωές σας σήμερα;

Ήρωες για μένα είναι όλοι οι φίλοι μου. Οι συνεργάτες μου. Εάν δεν πραγματώνει έναν ήρωα ή έναν αντιήρωα ο άλλος, δεν έχει ίδιο συχνότητα. Οι ήρωες είναι οι φίλοι μου και άρα τους θαυμάζω. Δεν μπορώ να ανταλλάξω κουβέντα με κάποιον που δεν θαυμάζω. Συνήθως αυτοί που είναι ήρωες δεν είναι μόνο σε ένα περιοδικό ή σε μία ταινία. Είναι για μένα όλοι αυτοί οι οποίοι αφηγούνται. Γιατί, για να αφηγηθείς, πρέπει να περάσεις βουνά και θάλασσες. Να σκοτώσεις, να σε τραυματίσουν, να επιβιώσεις. Αλλιώς, τι θα αφηγηθείς; Οπότε, οι αφηγητές, συνεργάτες και φίλοι μου είναι για μένα οι ήρωες σε ένα χώρο και σε ένα χρόνο που είναι φαντασιακός. Και ίσως αυτή είναι η αισθητική απόλαυση: να απολαμβάνεις τον κόσμο γύρω σου με ηρωικές πραγματώσεις.

Info: Τετάρτη 9 Σεπτεμβρίου, 21.00, Τεχνόπολις, Προπώληση €10, Ταμείο €12, 210 6452420.

Άκουσες, Αρετούσα μου τα υπέροχα μαντάτα; Οι Χαΐνηδες παρέα με τον Ψαραντώνη παρουσιάζουν ξανά, μετά την εξαιρετική παράσταση στο Ηρώδειο, τον «Ερωτόκριτο» στις 13 Σεπτεμβρίου στο Αναγεννησιακό Φεστιβάλ Ρεθύμνου και στις 15 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Δάσους στη Θεσσαλονίκη.