Ο Μουσικός Αύγουστος του ’80 και ’81 «επιστρέφει» στο Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου

Το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου (ΜΕΤΗ) παρουσιάζει ως τις 10 Ιανουαρίου του 2025 το «Πανηγύρι των Αισθήσεων», μια έκθεση αρχειακού υλικού, συνοδευόμενη από ένα λεύκωμα-αφιέρωμα, με άμεση αναφορά στον Μουσικό Αύγουστο του 1980 και 1981 —μια πρωτοβουλία του Μάνου Χατζιδάκι σε συνεργασία με τον Δήμο Ηρακλείου— επιθυμώντας να αφηγηθεί τα γεγονότα της εποχής.

Η έκθεση περιλαμβάνει δημοσιευμένο και αδημοσίευτο υλικό από το αρχείο που βρίσκεται στο ΜΕΤΗ, καθώς και από το φωτογραφικό αρχείο του Γιώργου Τζαμτζή, που είχε τον ρόλο του φωτογράφου των εκδηλώσεων την εποχή εκείνη. Εμπλουτίζεται ακόμα από αρχεία σχετικά με το θέμα που προσέφεραν ο γνωστός σκηνογράφος-ενδυματολόγος Διονύσης Φωτόπουλος και η Λίλη Πεζανού ως βοηθός του τότε, αλλά και ο διευθυντής του προγράμματος του «Μουσικού Αυγούστου», Ευάγγελος Σόρογκας.

Η έκδοση περιέχει πλουσιότατο οπτικό υλικό από τις εκδηλώσεις, μαζί με σχόλια και δοκίμια από τους συμμετέχοντες, τόσο στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, όσο και την διοργάνωση, τα οποία γράφτηκαν ειδικά για αυτό τον σκοπό.

Το καλοκαίρι του 1980, μέσα στο κλίμα πολιτιστικής και διοικητικής αποκέντρωσης, πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης ο πρώτος Μουσικός Αύγουστος, μια διοργάνωση η οποία χαρακτηρίστηκε ως δοκιμαστική για ό,τι ακολούθησε το επόμενο έτος. Ήταν μια πρόταση πολιτιστικού χαρακτήρα που είχε την ένθερμη υποστήριξη του Μανόλη Καρέλλη, δημάρχου Ηρακλείου και του Μάνου Χατζιδάκι, που την περίοδο εκείνη ήταν διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.

Το πλούσιο, ολοήμερο και διακαλλιτεχνικό πρόγραμμα των εκδηλώσεων κατάφερε να ενεργοποιήσει αφενός ολόκληρη την πόλη και αφετέρου να συγκεντρώσει τις κυριότερες πολιτιστικές δυνάμεις της εποχής, με ονόματα όπως της Λένας Πλάτωνος, του Γιώργου Κουρουπού, του Σπύρου Σακκά, της Μαρίας Φαραντούρη, της Σαβίνας Γιαννάτου, του Διονύση Φωτόπουλου, της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, του Βαγγέλη Γερμανού, της Ντόρας Μπακοπούλου, της Στέλλας Γαδέδη, του Μίνωα Αργυράκη, του Διονύση Σαββόπουλου, του Θεόδωρου Αντωνίου, του Νίκου Μαμαγκάκη, του Αλέκου Φασιανού, του Νίκου Νικολάου, του Παύλου Διονυσόπουλου, του Οδυσσέα Ελύτη, του Nicola Piovani, της Gisela May, της Susanna Rinaldi, του Astor Piazzola κ.α.

Σήμερα το ΜΕΤΗ, με την προβαλλόμενη έκθεση και με το λεύκωμα που την συνοδεύει επιχειρεί μια προσπάθεια καταγραφής των όσων έζησε η πόλη κατά το διάστημα αυτό, τεκμηριωμένων από τα προγράμματα, τις αφηγήσεις, το φωτογραφικό υλικό, τις δημοσιεύσεις στον τύπο, τα σκίτσα και εν γένει ό,τι μπόρεσε να συλλέξει, ώστε να βοηθήσει τόσο την μνήμη σε όσους έζησαν και συμμετείχαν στο γεγονός, αλλά και τους νεότερους προκειμένου να αντιληφθούν την μεγάλη σπουδαιότητα ενός καλλιτεχνικού πολιτιστικού φεστιβάλ που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο. Παράλληλα, εκθέτει τις απόψεις επιλεγμένων προσωπικοτήτων που βρέθηκαν κοντά στο επίτευγμα και ενυπόγραφα καταθέτουν την γνώμη και τις απόψεις τους, όπως ο Νίκος Κοπιδάκης, ο Γιώργος Κουρουπός, ο Ευάγγελος Σόρογγας και η Ίλια Λιόκη, ως συντονιστές του προγράμματος, ο Διονύσης Φωτόπουλος, ο Νίκος Καρέλλης, ο Γιώργος Τζαμτζής, όπου νεαρός τότε είχε αναλάβει τις φωτογραφίες των παραστάσεων τις οποίες και διέθεσε αφιλοκερδώς για την παρούσα έκθεση και το λεύκωμα που την συνοδεύει και τέλος ο Nicola Piovani, που δήλωσε χαρακτηριστικά σχετικά με τον Μουσικό Αύγουστο: «Δεν ξέρω αν υπάρχουν ακόμα εκδηλώσεις αυτού του επιπέδου, θα ήταν πολύ ωραίο να προσπαθήσουμε να τις επαναλάβουμε… Αν και νομίζω ότι εκείνα τα βράδια είχαν μια μαγεία ανεπανάληπτη».

Διαβάζοντας τις περιγραφές που παρατίθενται, αποδεικνύεται ότι τίποτα δεν ήταν τυχαίο. Καλλιεργήθηκε για πολλά χρόνια μια ειλικρινής σχέση η οποία ένωσε δυνάμεις που πίστευαν κι αγαπούσαν τις τέχνες και τον πολιτισμό και αναζητούσαν τον κατάλληλο άνθρωπο, που θα είχε την ικανότητα να τα προσφέρει στην τελειότατη μορφή. Στην πορεία τους αυτή, βρήκαν κατάλληλο ερμηνευτή των ονείρων που έπλαθαν τον Μάνο Χατζιδάκι και άλλο δεν έμενε να κάνουν παρά να προωθήσουν την συνεργασία του Δήμου Ηρακλείου με το Τρίτο Πρόγραμμα, που τη διεύθυνσή του είχε ο σπουδαίος συνθέτης. Το επιτυχές πολιτιστικό αυτό πρόγραμμα σταμάτησε μέχρις εκεί, παρ’ όλο που είχε σχεδιαστεί και η επανάληψη του το 1982. Όπως σχολίασε και ο Χατζιδάκις, έμελλε να «μείνει ένα όνειρο στον ύπνο των εφήβων».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ευρύτερη σημασία αυτού που κρίθηκε ως το μεγαλύτερο πολιτιστικό γεγονός στην Ελλάδα, αποτελώντας ένα υπαρκτό παράδειγμα πολιτιστικής αποκέντρωσης, με την υποστήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης, την εμπλοκή ολόκληρης της πόλης και την υποδειγματική αξιοποίηση και διαμόρφωση των υποδομών της, σύντομα χάθηκε. Δυστυχώς, ο δημόσιος λόγος δεν επανήλθε ποτέ ώστε το φωτεινό παράδειγμα, που όλοι αναγνώρισαν ότι έφτασε σε τόσο μεγάλο και λαμπρό επίπεδο, να σχολιαστεί, να κριθεί και ενδεχομένως, να αναρωτηθεί κάποιος κατά πόσο θα μπορούσε να επαναληφθεί και με ποιες συνθήκες, με πόσα χρήματα, με πόσες ημέρες, νύχτες ή πρωινά.

Ο ιδρυτής του ΜΕΤΗ και επιμελητής της έκθεσης και της εκδόσεως, Κωστής Σχιζάκης, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Περιορίζομαι να θέσω ως σκοπό και της έκθεσης και της εκδόσεως αφενός την λεπτομερή καταγραφή των ολοήμερων εκδηλώσεων και του ’80 και του ’81, και να επαναφέρω στη μνήμη όλων αυτών που καθ’ οιονδήποτε τρόπο συμμετείχαν είτε ως θεατές, είτε ως εμπλεκόμενοι με το πρόγραμμα, και ακόμα, να αφήσω ευδιάκριτα τα βήματα που έγιναν προκειμένου αν κάποτε θελήσει η πόλη, και δεν αναφέρομαι μόνο στη δική μας, να μελετήσει βαθιά και να τολμήσει  ένα παρόμοιο κατόρθωμα να ξέρει καλά που θα πατήσει».