Λέοναρντ Κόεν: Η ποιητική γραφή του μεγάλου τραγουδοποιού
Ξεκίνησε για πεζογράφος, αλλά, διαβάζοντας τους «Υπέροχους απόκληρους» (εκδ. Κέδρος, μετ. Αλέξης Καλοφωλιάς), καταλαβαίνεις ότι πιθανότατα δεν το έχει. Ίσως να ήταν πολύ νωρίς για μεγάλη φόρμα. Η ποίηση του Leonard Cohen έδειχνε από την πρώτη στιγμή ενδιαφέρουσα, αλλά την ποίηση τη διαβάζουν λίγοι, ενώ με το τραγούδι μπορείς να μοιραστείς όσα νιώθεις με πολύ περισσότερους ανθρώπους. Άσε που, αν ψάξεις τραγουδοποιούς με σοβαρή ποιητική φλέβα, θα βρεις λιγότερους από δέκα.
Το πρώτο τραγούδι του Leonard Cohen που άκουσα ποτέ, ήταν το «Famous Blue Raincoat», όταν τον Σεπτέμβρη του 1982 το είχε διαλέξει ο Nick Cave ως ένα από τα τραγούδια που τον είχαν επηρεάσει, σε συνέντευξη που είχε δώσει στο «Ροκ Κλαμπ» του Γιάννη Πετρίδη. Κι αν η πρώτη φορά του Cave με τους Birthday Party, στο Σπόρτινγκ, έφερε περισσότερο punk παρά ποιητική διάθεση, η σχέση του Cave με την ποιητική γραφή του Cohen φάνηκε αργότερα. Η διασκευή του «Avalanche» ήρθε μόλις στο πρώτο solo album του Cave, «From Her To Eternity» όμως ακολούθησαν πολλές αναφορές σε στίχους αλλά και διασκευές, ανάμεσα στις οποίες ήταν το «Suzanne» και το «I’m Your Man». Ο Cave είχε πει για τον Cohen: «Ανακάλυψα τον Leonard Cohen με το “Songs of Love and Hate”. Άκουγα αυτόν τον δίσκο για ώρες στο σπίτι ενός φίλου. Ήμουν πολύ νέος και πιστεύω ότι αυτός ήταν ο πρώτος δίσκος που με επηρέασε πραγματικά. Στο παρελθόν, άκουγα μόνο τους δίσκους του αδελφού μου. Μου άρεσε ό,τι του άρεσε, τον ακολουθούσα σαν πρόβατο. Ο Leonard Cohen ήταν ο πρώτος που ανακάλυψα μόνoς μου. Είναι το σύμβολο της μουσικής μου ανεξαρτησίας. Θυμάμαι αυτά τα άλλα παιδιά που ήρθαν στο σπίτι του φίλου μου και θεωρούσαν ότι το “Songs of Love and Hate” ήταν πολύ καταθλιπτικό. Συνειδητοποίησα ότι αυτή η θεωρία περί “κατάθλιψης” ήταν γελοία».
Η σχέση που ανέπτυξε ο Nick Cave με τον Leonard Cohen –μια σχέση θαυμασμού του νεότερου ποιητή προς τον μεγαλύτερο, όπως θα το έθετε ενδεχομένως ο Harold Bloom στην «Αγωνία της επίδρασης» (εκδ. Άγρα, μετ. Δημήτρης Δημηρούλης)– είναι απόλυτα αντίστοιχη με τη σχέση που είχε αναπτύξει ο Cohen με τον Federico Garcia Lorca. Ίσως η κορυφαία στιγμή που ο Cohen αποδίδει στον Lorca όσα του οφείλει να είναι το «Take This Waltz». Οι στίχοι αποτελούν ελεύθερη μετάφραση του ποιήματος του Lorca «Pequeño vals vienés» (Μικρό βιεννέζικο βαλς) και θα μπορούσαν να έχουν γραφτεί από τον Cohen. Τόσο πολύ ταιριάζουν στη γραφή που έχει αναπτύξει μέχρι το 1986, που το τραγούδι συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή «Poets In New York».
Το «Βιβλίο του πόθου» (εκδ. Ιανός, μετ. Ιωάννα Αβραμίδου) πρωτοεκδόθηκε το 2006 και περιλαμβάνει 167 ποιήματα του Cohen, τα οποία γράφτηκαν σε ένα διάστημα 20 περίπου ετών. Προσωπικά, ακόμη κι αν ο Philip Glass δεν είχε μελοποιήσει 22 από αυτά, μου αρκεί αυτό το απόσπασμα: «Ένας άλλος ποιητής θα πρέπει να σου πει / πόσο πολύ σε αγαπώ / είμαι πολύ απασχολημένος τώρα / με τη θάλασσα της Αραβίας / και τις διεστραμμένες της επαναλήψεις / του άσπρου και του γκρι. Να, παραιτήθηκα από πολλά / τα τελευταία λίγα λεπτά / και από τη μεγάλη τιμή να λέω σ’ αγαπώ / αδυνάτισα κι ομόρφυνα ξανά / ξύρισα το μούσι του παππού / τα ρούχα μου φαρδαίνουν / και δεν έχω πια προγούλι».
Κι όσον αφορά τα τραγούδια, ίσως να αρκεί εκείνος ο στίχος που υπάρχει στο «Chelsea Hotel #2» – τραγούδι γραμμένο για την Janis Joplin. Εκείνο το «We are ugly, but we have the music». Ή ο άλλος, στο «Take This Longing»: «And everything depends upon how near you sleep to me». Ή ολόκληρο το «Hallelujah». Ή… ή… ή…
Θα μπορούσαν να γραφτούν –κι έχουν ήδη γραφτεί– πολλά για την ποίηση του Leonard Cohen. Αυτό εδώ το σύντομο κείμενο δεν είχε σκοπό να εξαντλήσει ένα τέτοιο τεράστιο θέμα. Ο μόνος στόχος του ήταν να κάνει τον ακροατή του Cohen, πέρα από την εξαιρετική φωνή αλλά και τη μουσική των τραγουδιών του, να διαβάσει λίγο πιο προσεκτικά τους στίχους του. Άλλωστε δεν ξέρω κανέναν τραγουδοποιό που θα τολμούσε, σ’ ένα από τα τελευταία τραγούδια του, εκείνο το συγκλονιστικό «I’m ready, my Lord».
21°
