Homo Faber: Μια γιορτή της σύγχρονης χειροτεχνίας στην Biennale της Βενετίας

Το Homo Faber 2024 μας ταξιδεύει στη Βενετία για να εξερευνήσουμε το ταξίδι της ανθρώπινης ζωής, μέσα από το πρίσμα της χειροτεχνίας. Στις καθηλωτικές εκθέσεις που διοργανώνονται στους υπέροχους χώρους του Fondazione Giorgio Cini, μπορεί κανείς να ανακαλύψει εκατοντάδες χειροποίητα αντικείμενα φτιαγμένα από ταλαντούχους χειροτέχνες από όλο τον κόσμο. Να απολαύσει εξαιρετική σκηνογραφία, ζωντανές επιδείξεις χειροτεχνίας και ειδικές περιηγήσεις. Οι σύγχρονοι χειροτέχνες έχουν διατηρήσει παραδοσιακές τεχνικές, γνώση που μεταφέρθηκε από γενιά σε γενιά, σε μια πληθώρα κατηγοριών: κοσμηματοποιία, κεραμική, υφαντική και κέντημα, ξυλογλυπτική, γυαλί, χειροποίητα αξεσουάρ, ρούχα. Οι διοργανωτές μιλούν για ένα ταξίδι μέσα από δέκα βήματα: γέννηση, παιδική ηλικία, εορτασμός, κληρονομιά, αγάπη, ταξίδια, φύση, όνειρα, διάλογοι, μετά θάνατον ζωή.

Παρατηρώ τα εκθέματα και η σκέψη που επικρατεί είναι το πώς θα μπορέσουμε να φέρουμε ξανά τον άνθρωπο στο κέντρο του σύμπαντος που ζούμε; Η τεχνολογία έχει αλλάξει ολοκληρωτικά τον τρόπο που σκεφτόμαστε, που ονειρευόμαστε, εάν έχουμε τον χρόνο να το κάνουμε. Ο τρόπος ζωής μας, στον βωμό της ταχύτητας, της άμεσης πληροφόρησης έχει χάσει καίρια χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά είναι η αυθεντικότητα. Κάτι είναι αυθεντικό εάν είναι αληθινό, γνήσιο, εάν μπορεί να συνδεθεί με τον τόπο, τον χρόνο, με αξίες καλλιτεχνικές, ιστορικές, πολιτισμικές.  

Τα εκθέματα που παρουσιάζονται στην έκθεση, χαρακτηρίζονται από την ικανότητα των δημιουργών τους να εφευρίσκουν νέες ιδέες, είναι άλλωστε αυτό που διακρίνει έναν αρχιτεχνίτη από έναν τεχνίτη, ένα αριστούργημα από ένα απλό αντικείμενο. Η λεπτή χειροτεχνία είναι ένα μείγμα προσωπικού οράματος, πάθους, δεξιοτεχνίας, είναι η δυνατότητα εξισορρόπησης λειτουργικών και υλικών περιορισμών μέσα από την εφεύρεση. 

Στους καταπληκτικούς χώρους της έκθεσης η χαρά μου ήταν μεγάλη όταν είδα τα έργα ενός Έλληνα, ενός Γιαννιώτη χειροτέχνη, του Φαίδωνα Ηλία. Δυο υπέροχα συρματερά καράβια εκτίθενται στη θεματική «Ταξίδι». Τον συνάντησα και μιλήσαμε για το σύμπαν που δημιουργούν άνθρωποι με διαφορετικό ορίζοντα. 

Θέλετε να μας συστήσετε το Homo Faber; Τι γίνεται ακριβώς στη Βενετία;
Το Homo Faber συστάθηκε από το ίδρυμα Michaelangelo Foundation∗ για την ανάδειξη της δημιουργικότητας και της χειροτεχνίας. Eίναι ένας παγκόσμιος οδηγός, ο οποίος περιλαμβάνει διάφορους χειροτέχνες-καλλιτέχνες. Ο οδηγός αυτός κάθε δυο χρόνια επιλέγει καλλιτέχνες για να εκθέσουν τα έργα τους στην Biennale της Βενετίας. Τα έργα που φέρουν την υπογραφή του, αφορούν εκπαιδευτικά προγράμματα για τις επόμενες γενιές. Φέτος, στη Βενετία παρουσιάζεται το HOMO FABER 2024, ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ  σε Καλλιτεχνική Διεύθυνση των Luca Guadagnino και Nicolò Rosmarini, με διάρκεια ενός ολόκληρου μήνα από την πρώτη μέχρι τις τριάντα του Σεπτέμβρη. 

Πόσοι καλλιτέχνες σαν εσάς συμμετέχουν στην έκθεση; 
Στην έκθεση συμμετέχουν πάνω από 400 καλλιτέχνες, που προέρχονται από 70 χώρες, εκτίθενται πάνω από 800 αντικείμενα διαφόρων κατηγοριών, από χειροποίητες μάσκες, υφαντά, κοσμήματα, γλυπτά, κεραμικά, και πάσης φύσεως ειδών χειροτεχνίας. Τα αντικείμενα τα οποία επιλέχθηκαν από τη συλλογή του Εργαστηρίου, είναι δύο Συρματερά Καράβια για την ενότητα Journeys – Ταξίδια. 

Ασχολείστε με την κατασκευή συρματερών ειδών, filigree. Θέλετε να μας μιλήσετε για αυτή την τεχνική και τι ακριβώς είναι; Τι αντικείμενα κατασκευάζετε;
Η αργυροτεχνία είναι μία τέχνη βαθιά συνδεδεμένη με την ιστορία του τόπου και, έχοντας ρίζες από τα χρόνια του Βυζαντίου, έμελλε να προσδιορίσει την πολιτισμική ταυτότητα της πόλης των Ιωαννίνων. Οι κανόνες της Συρματερής Τεχνικής (filigree) είναι αυστηροί. Απαιτούν προσήλωση στο αντικείμενο και υπομονή για το τελικό αποτέλεσμα. Μπακλαβάδες, σκουλικάκια, γράνες και πάνω από όλα ο «τσίφτης» (μικρό τσιμπίδι) αποτελούν έννοιες και όρους που τη χαρακτηρίζουν. Κάνοντας χρήση των παραδοσιακών τεχνικών, κατασκευάζονται αντικείμενα υψηλής αισθητικής. Η διαδικασία παραμένει 100 % χειροποίητη, από το λιώσιμο του ασημιού και τη μετατροπή του σε σύρμα έως το τελικό αποτέλεσμα. Με έναν τσίφτη και ένα ψαλιδάκι κατασκευάζονται συρματερά έργα, τα οποία τα διακρίνει το μεράκι και η αγάπη για τη «χειροτεχνία», μιας και ο χρόνος  κατασκευής τους μπορεί να διαρκέσει μήνες. 

Πώς βλέπετε το μέλλον της τέχνης σας;
Είναι μία τέχνη που συνήθως μεταλαμπαδεύεται από πατέρα σε γιο, απαιτεί πειθαρχία, κόπο και πολλά χρόνια σκληρής μαθητείας για να κατακτήσει κανείς τον τίτλο του «μάστορα». Όσο περισσότερο θα εξελίσσεται η τεχνολογία και θα κατακτά την καθημερινότητά μας, τόσο οι άνθρωποι θα αναζητούν τις ρίζες και την παράδοση του τόπου τους. Έτσι θεωρώ πως η  αργυροτεχνία, η οποία πάντα θα αποτελεί άρρηκτο μέσο σύνδεσης με την ιστορία της πόλης των Ιωαννίνων, θα έχει ένα λαμπρό μέλλον.

Homo Faber 2024: The Journey of Life

Καλλιτεχνική διεύθυνση: Luca Guadagnino και Nicolò Rosmarini
1 – 30 Σεπτεμβρίου 2024
Fondazione Giorgio Cini, Βενετία

∗Το Michelangelo Foundation for Creativity and Craftsmanship είναι ένας διεθνής μη κερδοσκοπικός οργανισμός που γιορτάζει και διατηρεί τη δεξιοτεχνία και ενισχύει τη σύνδεσή του με τους κόσμους του σχεδίου, της φιλοξενίας και των ευρύτερων τεχνών. Στόχος είναι να βοηθήσουν τους ανθρώπους να ανακαλύψουν ξανά την ικανότητα του ανθρώπινου χεριού να δημιουργεί και να υποστηρίξουν αυτούς που το κάνουν καλύτερα: τους εξαιρετικούς σύγχρονους τεχνίτες που χρησιμοποιούν μακροχρόνιες παραδόσεις, δεξιότητες και γνώσεις για να κατασκευάσουν όμορφα αντικείμενα διαρκούς αξίας. Βάφτισαν το ίδρυμα με το όνομα ενός φάρου σε αυτόν τον τομέα, τον Michelangelo, έναν οραματιστή καλλιτέχνη και δεξιοτέχνη που ενσάρκωσε τόσο τη δημιουργικότητα όσο και τη δεξιοτεχνία στο υψηλότερο επίπεδο αριστείας.