Η Μαρία Ηλιού δίνει φως όχι μόνο στα πολιτικά γεγονότα της Αθήνας του Μεσοπολέμου αλλά και στις κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις και εξελίξεις
Η Μαρία Ηλιού επιστρέφει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με ένα ακόμη ντοκιμαντέρ που αφορά την Αθήνα στην εποχή του Μεσοπολέμου. Το νήμα ξεκινά από την Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922 και σταματά με την κήρυξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το ιστορικό «όχι» του Μεταξά. Πώς ήταν η Αθήνα εκείνη την περίοδο; Ποια ήταν τα γεγονότα που καθόρισαν την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ατμόσφαιρα; Όλα αυτά τα ερωτήματα απαντώνται στο ντοκιμαντέρ μέσα από πηγές σε σπάνια αρχεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, που ερεύνησαν με σχολαστικότητα και ακρίβεια η Μαρία Ηλιού και οι συνεργάτες της.
Τουρίστες στην Ακρόπολη, αρχές δεκαετίας 1930. Harvard University, Fine Arts Library
Μαρία Ηλιού: Οι αντιθέσεις της Αθήνας του Μεσοπολέμου, πέρα από τον Εθνικό Διχασμό
Τι το διαφορετικό και το πρωτότυπο έχει να μας προσφέρει το ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού; Μια πιο ολοκληρωμένη ματιά στη συγκεκριμένη εποχή, όπως προέκυψε από τις πηγές που έψαξε για τη συγκεκριμένη περίοδο. Φιλμάκια βωβού κινηματογράφου και φωτογραφίες «μιλούν» από μόνα τους και αποκαλύπτουν αλήθειες που δεν έχουν ξανά μεταφερθεί σε ντοκιμαντέρ ή ταινία για τον Μεσοπόλεμο. Αυτό που έχει εγγραφεί περισσότερο στη συνείδηση του κόσμου είναι ο Εθνικός Διχασμός ανάμεσα στους βενιζελικούς και τους βασιλικούς. Αλλά ο Μεσοπόλεμος ήταν πολλά παραπάνω. Ήταν το προσφυγικό κίνημα και οι τεράστιες αλλαγές που έφερε στην πόλη. Ξαφνικά ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε πάρα πολύ, δημιουργήθηκαν νέες συνοικίες (όπως η Νέα Σμύρνη για παράδειγμα) και άλλαξε η κοινωνική και πολιτιστική ζωή της Αθήνας. Μια νέα αστική τάξη γεννήθηκε -με επιρροές από την Ευρώπη- αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την αντίθεση με την εργατική τάξη, η οποία μάλιστα διαδηλώνει και στους δρόμους. Τότε είναι η περίοδος που έχει ξεκινήσει ο κινηματογράφος -βωβός ακόμη- ενώ η οικονομική ζωή της χώρας γνωρίζει άνθηση καθώς φτιάχνονται οι πρώτες μεγάλες βιομηχανίες ενώ ο Πειραιάς γίνεται το κέντρο συνάντησης της ναυτικής ζωής όλης της χώρας. Μια μικρή χώρα που βρίσκεται τότε μέσα στη δεκάδα των χωρών με την καλύτερη ναυτιλία. Από την άλλη, είναι η περίοδος που οι γυναίκες ξεκινούν να εργάζονται και γεννιούνται επαγγέλματα αμιγώς γυναικεία, όπως η δαχτυλογράφος ή η τηλεφωνήτρια. Παράλληλα, ακολουθώντας τα παραδείγματα των υπόλοιπων ευρωπαικών χωρών, κάνουν για πρώτη φορά μπάνιο δίπλα σε άντρες, φορώντας μόνο το μαγιό τους (τα λεγόμενα bains mixtes).
Η Αθήνα που για πρώτη φορά έχει δημοκρατικό πολίτευμα αλλάζει. Κάτω από την Ακρόπολη γκρεμίζεται η συνοικία Βρυσάκι και αναδύεται η Αρχαία Αγορά, ενώ η Ομόνοια εκσυγχρονίζεται με ηλεκτρικό τρένο. Στην τέχνη, η γενιά του 1930 θα αλλάξει για πάντα την ποίηση, τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική. Ο Βενιζέλος, στη δεύτερη δημιουργική τετραετία του, φέρνει το νερό στην πόλη, χτίζει σχολεία, εγκαινιάζει το πρώτο αεροδρόμιο. Οι Αθηναίοι τραγουδούν Αττίκ και Γιαννίδη, ενώ στις περιφερειακές συνοικίες κυριαρχούν τα ρεμπέτικα. Μετά το Κραχ του 1929, η επάνοδος της μοναρχίας, η δικτατορία του Μεταξά και η αρχή του Ελληνοϊταλικού Πολέμου φέρνουν το τέλος αυτής της περιόδου.
O Ελευθέριος Βενιζέλος με τη σύζυγο του Έλενα, ο δήμαρχος Αθηνών Σπύρος Μερκούρης με την εγγονή του Μελίνα και ο Αντώνης Μπενάκης ανάμεσα στον κόσμο στις Δελφικές Γιορτές του Άγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ. Ευγενική παραχώρηση, National Archives, Washington DC
Η Μαρία Ηλιού και οι συνεργάτες της διηγούνται την ιστορία του Μεσοπολέμου στην Αθήνα με μια νέα ματιά και άγνωστο οπτικό υλικό που βρέθηκε σε αρχεία της Αμερικής, της Ευρώπης και της Ελλάδας. Οι αφηγήσεις, οι φωτογραφίες, τα φιλμάκια, οι ήχοι της πόλης που σχεδίασε η Αλίκη Παναγή, η ανακατασκευή της μουσικής της εποχής αλλά και η πρωτότυπη μουσική της Κατερίνας Πολέμη αναδημιουργούν την ατμόσφαιρα μιας πολύ δημιουργικής περιόδου, γεμάτης αντιθέσεις.
11°
