Ο Τζέιμς Ερλ Τζόουνς ήταν πολλά περισσότερα από τη φωνή του Νταρθ Βέιντερ, απλώς η μυθολογία του Star Wars τον λάτρεψε μέχρι τέλους
Ο άνθρωπος που δάνεισε τη φωνή του στον Νταρθ Βέιντερ, στη σειρά ταινιών «Star Wars», αλλά και στον Μουφάσα, στην ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney, «Ο Βασιλιάς των Λιονταριών», Τζέιμς Ερλ Τζόουνς, έφυγε πριν από λίγες μέρες από τη ζωή σε ηλικία 93 ετών, έχοντας χαράξει μια αξιοζήλευτη πορεία. Με σημαντικούς ρόλους, τόσο στο σινεμά και την τηλεόραση, όσο και στο θέατρο, ο Αφροαμερικανός ηθοποιός υπήρξε ένας από τους λίγους που κέρδισε Βραβεία Emmy, Grammy, Oscar και Tony, για τους ρόλους που υποδύθηκε. Παρ’ όλα αυτά, το κοινό θα τον θυμάται πάντα ως τον αρχετυπικό «πατέρα», με την βαθιά, μπάσα φωνή που προκαλούσε τρόμο, όσο και ζεστασιά.
Γεννημένος στη μικρή κοινότητα της Αρκαμπούτλα του Μισισίπι το 1931, με μητέρα του την Ρουθ Κόνολι και πατέρα του τον ηθοποιό Ρόμπερτ Ερλ Τζόουνς, ο Τζέιμς είχε αφροαμερικανικές, ιρλανδικές και ινδιάνικες ρίζες. Ο πατέρας του, Ρόμπερτ, εγκατέλειψε την οικογένεια λίγο καιρό αφότου γεννήθηκε ο Τζέιμς και έτσι εκείνος μεγάλωσε με τους γονείς της μητέρας του, που ζούσαν σε μια φάρμα στο Μίσιγκαν. Η αλλαγή περιβάλλοντος αυτή, που συνέβη όταν ο Τζέιμς ήταν πέντε χρονών, του δημιούργησε προβλήματα προσαρμογής και γρήγορα άρχισε να τραυλίζει και να κλείνεται ολοένα και περισσότερο στον εαυτό του. Όπως είπε και ο ίδιος αργότερα, αυτό συνέχισε μέχρι και το γυμνάσιο, ώσπου ένας καθηγητής του ανακάλυψε πως είχε ταλέντο στην ποίηση και τον παρότρυνε στο να γράφει και να απαγγέλει ποιήματά του μέσα στην τάξη.
Αυτό ήταν το πρώτο βήμα που ώθησε τον Τζόουνς στο να κάνει καριέρα ως ηθοποιός. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, αλλάη κατάταξή του στο σώμα του στρατού, την εποχή που εκτυλισσόταν ο Πόλεμος της Κορέας, επέφερε μια προσωρινή παύση, μέχρι το 1953 που η θητεία του έφτασε στο τέλος της. Η καριέρα του Τζόουνς ξεκίνησε στο Ramsdell Theatre του Μίσιγκαν, όπου ενσάρκωσε για πρώτη φορά τον Οθέλλο του Σαίξπηρ. Την ίδια περίοδο έκανε και το ντεμπούτο του στο ραδιόφωνο, σε μία σειρά ανθολογίας του σταθμού ABC.
Η κινηματογραφική καριέρα του Τζόουνς ξεκίνησε με ένα μικρό ρόλο στην εμβληματική πολεμική σάτιρα του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, «S.O.S Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» (1964). Ανάμεσα από πολλούς πρωταγωνιστικούς ρόλους στο θέατρο, συμπεριλαμβανομένου ενός στην εκτός Μπρόντγουεϊ παραγωγή του έργου «Οι νέγροι» του Ζαν Ζενέ, το 1961, ο Τζόουνς έπαιξε σε ταινίες δίπλα σε σταρ του σινεμά, όπως τον Ρίτσαρντ Μπέρτον, την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Άλεκ Γκίνες. Το 1969 υπήρξε ο πρώτος «gueststar» στην δημοφιλέστατηεκπαιδευτική σειρά για παιδιά, «SesameStreet», αν και το επεισόδιο στο οποίο εμφανίζεται μεταδόθηκε μετά το επεισόδιο στο οποίο συμμετέχει η Κάρολ Μπρουνέτ.
Η δεκαετία του 1970 ήταν εκείνηκατά την οποία η καριέρα του Τζόουνς εκτοξεύτηκε. Στο Μπρόντγουεϊανέλαβε κεντρικούς ρόλους σε έργα του Σαίξπηρ, του Ευγένιου Ο’Νηλ και του Τζον Στάινμπεκ,ενώ η συμμετοχή του στη ρομαντική κωμωδία «Claudine» (1974) απέσπασε πολύ καλές κριτικές και του χάρισε μία υποψηφιότητα για Χρυσή Σφαίρα. Η διεθνής αναγνώριση ήρθε, βέβαια, με τον ρόλο του ως Νταρθ Βέιντερ, έναν Τζεντάι που έχει περάσει στην Σκοτεινή Πλευρά, στην ταινία «Ο Πόλεμος των Άστρων» (1977), του Τζορτζ Λούκας. Ο Τζόουνς είχε πει το 2008 πως, αρχικά, θεώρησε τη συμβολή του στην ταινία σαν ένα «ειδικό εφέ», όπως ήταν η φωνή του διαβόλου στον «Εξορκιστή» (1973) την οποία είχε δανείσει στον χαρακτήρα που υποδυόταν η Λίντα Μπλερ, η Μερσέντες ΜακΚέμπριτζ. Τελικά, η επιλογή να προστεθεί το όνομά του στους τίτλους της ταινίας αποδείχτηκε καθοριστική για την μετέπειτα καριέρα του.
Μέσα στην επόμενη δεκαετία, ο Τζόουνς έπαιξε σε πολλές ταινίες, που εδραίωσαν ακόμα περισσότερο την «πατρική» του φιγούρα, η οποίαείχε πλέον γίνει σήμα κατατεθέν του στο Χόλυγουντ. Ο ρόλος του στην κωμωδία «Coming to America» (1988), με τον Έντι Μέρφι, ως βασιλιάς της Ζαμούντα και πατέρας του κεντρικού χαρακτήρα είναι ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα. Παράλληλα, ο Τζόουνς κέρδισε το Βραβείο Tony το 1987, για τον ρόλο του ως Τρόι Μάξον, στο θεατρικό έργο «Fences», του Όγκουστ Γουίλσον, που πραγματεύεται την εμπειρία των Αφροαμερικανών και τις φυλετικές σχέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Την ίδια δεκαετία, ο ηθοποιός έπαιξε και τον κεντρικό ανταγωνιστή στην ταινία που πυροδότησε την υποκριτική καριέρα του Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ, «Κόναν ο Βάρβαρος» (1982).
Το 1994, ο Τζόουνς δάνεισε τη χαρακτηριστική φωνή του σε άλλον έναν χαρακτήρα που άφησε εποχή, εκείνον του Μουφάσα, στην ταινία «Ο Βασιλιάς των Λιονταριών», της WaltDisney. Πατέρας του κεντρικού χαρακτήρα της ταινίας, Σίμπα, ο Μουφάσα πεθαίνει στην αρχή της ιστορίας, προδομένος από τον κακό αδερφό του Σκαρ και εμφανίζεται αργότερα ως πνεύμα στον ενήλικο πια γιο του για να τον προειδοποιήσει. Η πλοκή της ταινίας θυμίζει τον «Άμλετ» του Σαίξπηρ και ταιριάζει απόλυτα στην μακρά πορεία του Τζόουνς στο θέατρο, όπου είχε ενσαρκώσει δεκάδες χαρακτήρες του Βρετανού θεατρικού συγγραφέα. Παρότι η καριέρα του Τζόουνς συνέχισε για τουλάχιστον δύο ακόμα δεκαετίες, ο ρόλος αυτός υπήρξε ο τελευταίος του που πέρασε στην αθανασία.
Το 2011 η Ακαδημία των Όσκαρ απένειμε ένα Τιμητικό Βραβείο στον Τζόουνς για την μακρά παρουσία του στον κινηματογράφο και όλους εκείνους τους ρόλους του που επηρέασαν γενιές και γενιές νέων ηθοποιών. Η επίσης βραβευμένη με Όσκαρ Αφροαμερικανή ηθοποιός Βαϊόλα Ντέιβις είπε πως η καριέρα του Τζόουνς ενσαρκώνει την «αφροαμερικανική αριστεία».Το Cort Theatre, στο Μπρόντγουεϊ, μετονομάστηκεσεJamesEarlJonesTheatreτο 2022, ως φόρος τιμής στον ηθοποιόκαι τη συνεισφορά του στο αμερικανικό θέατρο. Όταν πέθανε, στις 9 Σεπτεμβρίου 2024, ο Τζόουνς είχε συμπληρώσει σχεδόν 70 χρόνια καριέρας
Το φεστιβάλ της Αθήνας, που επιμελείται εδώ και 37 χρόνια ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης, συνεχίζει να αποτελεί πόλο έλξης για όλους τους κινηματογραφόφιλους
«Είναι δύσκολο να ζεις με εμφύσημα. Δυσκολεύομαι ακόμα και να πάω από τη μία άκρη του δωματίου στην άλλη. Είναι λες και περπατάς με μια πλαστική σακούλα γύρω από το κεφάλι σου»
20°
