Σαν σήμερα: Nickelodeon, ο πρόγονος της κινηματογραφικής αίθουσας

Σαν σήμερα 19 Ιουνίου 1905 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του πρώτου κινηματογράφου τύπου Nickelodeon στο Πίτσμπεργκ της Πενσυλβάνια των Ηνωμένων Πολιτειών με περίπου 450 άτομα να περιμένουν στην ουρά.

Nickelodeon: Η γενέτειρα του κινηματογράφου ως χώρος μαζικής ψυχαγωγίας

Η ιδέα αναπτύχθηκε από τον διάσημο σόουμαν της εποχής, Βοντβίλ Χάρι Ντέιβις. Αν και δεν ήταν τεχνικά η πρώτη αίθουσα προβολής κινούμενων εικόνων της χώρας, η μεγάλη επιτυχία του το έκανε, κατά την άποψη πολλών ιστορικών, τη γενέτειρα του κινηματογράφου ως χώρος μαζικής ψυχαγωγίας.

Το Nickelodeon του Πίτσμπουργκ, μια αίθουσα 96 θέσεων και με έξτρα χώρο για 100 περίπου όρθιους πελάτες, χρέωνε πέντε σεντς για να παρακολουθήσει κανείς ταινίες μικρού μήκους 15-20 λεπτών, όπως «The Baffled Burglar» και «The Great Train Robbery». Στην ακμή του, χιλιάδες συνέρρεαν στο Nickelodeon καθημερινά, με προβολές ταινιών από το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα. Μέχρι το 1907, περίπου 2 εκατομμύρια Αμερικανοί είχαν επισκεφτεί ένα Νickelodeon παραμένοντας η μόνη επιλογή για ταινίες μέχρι που αντικαταστάθηκαν γύρω στο 1910 από τις μεγάλες σύγχρονες κινηματογραφικές αίθουσες.

Η λέξη Nickelodeon προέρχεται από τον συνδυασμό odeon (από το ελληνικό ωδείο) και nickel (η αξία των 5 σεντς που κόστιζε το εισιτήριο).

Η δημιουργία του πρώτου Nickelodeon

Το Νickelodeon ξεκίνησε ως το επόμενο βήμα ενός σόουμαν στην αναζήτηση δόξας και χρημάτων. Ο Χάρι Ντέιβις, γεννημένος στην Αγγλία το 1870, μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες σε ηλικία εννέα ετών και δύο χρόνια αργότερα μπήκε στη show business ως μέλος περιπλανώμενου τσίρκου. Έμαθε γρήγορα τα μυστικά της δουλειάς και πώς να προσελκύει τα πλήθη, ανακαλύπτοντας το ταλέντο του. Όταν ήρθαν στο προσκήνιο εφευρέσεις όπως το κινετοσκόπιο του Έντισον ή το αμερικάνικο vitascope, ο Ντέιβις ήταν ήδη ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας κα ιδιοκτήτης πολλών χώρων διασκέδασης σε διάφορες τοποθεσίες.

Η ψυχαγωγική αξία των κινούμενων εικόνων έγινε εμφανής στον Ντέιβις όταν άρχισε να τις προβάλει σε αυτές τις αίθουσες ως ένα πρόσθετο «αξιοπερίεργο» θέαμα. Ήταν φανερό ότι σε όλους άρεζαν οι ταινίες και κάποιοι ήταν τόσο ενθουσιασμένοι από τις ρεαλιστικές εικόνες που προβάλλονταν στην οθόνη που ένας άνδρας φέρεται να τράβηξε το πιστόλι του και πυροβόλησε την εικόνα ενός ληστή κατά τη διάρκεια μιας ταινίας. Ο Ντέιβις σύντομα συνειδητοποίησε ότι οι ταινίες ήταν το μέλλον στον κόσμο της ψυχαγωγίας και έτσι αποφάσισε να τις προβάλλει χωριστά από τις άλλες επιχειρήσεις του. Συνεργάστηκε με τον κουνιάδο του Τζον Π. Χάρις από το Πίτσμπουργκ για να ανοίξει το πρώτο Νickelodeon στην οδό Smithfield στο Πίτσμπουργκ στις 19 Ιουνίου 1905.

Το Nickelodeon είχε τεράστια επιτυχία στην εργατική τάξη

Το Νickelodeon του Πίτσμπουργκ γέμιζε κάθε βράδυ με θαμώνες οι οποίοι συνωστίζονταν πίσω από ένα μπαρ σε μια υπερυψωμένη πλατφόρμα στο πίσω μέρος του θεάτρου όλες τις εποχές, υπομένοντας κάθε ταλαιπωρία που ήταν απαραίτητη για να παρακολουθήσουν μια ταινία δεκαπέντε λεπτών που απεικονίζει, για παράδειγμα, ένα κορίτσι να σκαρφαλώνει σε ένα δέντρο ή κάποιον να τρώει ένα μήλο.

Πολλοί από αυτούς τους θαμώνες ήταν εργάτες που δούλευαν στα χαλυβουργεία του Πίτσμπουργκ, αλλά τα μεροκάματά τους δεν ήταν αρκετά για τα εισιτήρια των δύο δολαρίων στα περισσότερα θέατρα. Το αποτέλεσμα ήταν τα Νickelodeons να γίνουν γρήγορα η κύρια ψυχαγωγία της εργατικής τάξης. Ωστόσο, ούτε η ανώτερη τάξη μπορούσε να αντισταθεί - οι κινούμενες εικόνες ήταν ένα θέαμα που δεν έπρεπε να χάσει κανείς.

Χιλιάδες εισιτήρια κόβονταν καθημερινά στο nickelodeon του Πίτσμπουργκ

Δεν υπάρχουν αρχεία από εκείνη την εποχή, αλλά υπολογίζεται ότι περίπου 7.000 άτομα πήγαιναν να δουν κάποια ταινία καθημερινά από τις 8 το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα. Την πρώτη μέρα που άνοιξε το Νickelodeon, 450 άτομα πλήρωσαν εισιτήριο. Μέχρι τη δεύτερη μέρα, περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι περίμεναν στην ουρά. Στην είσοδο τους περίμενε ο Ντέιβις, μαζί με μουσικές μπάντες, δευτεροκλασάτους ηθοποιούς, φωτογράφους και διάφορους άλλους «κράχτες», προσελκύοντας ακόμα περισσότερους πελάτες, ενώ φωτεινές επιγραφές υψώνονταν έως και τρεις ορόφους πάνω από τη βιτρίνα του κτηρίου με το όνομα του κινηματογράφου και τους τίτλους των ταινιών.

Το ίδιο το κτήριο διέθετε επίσης μια ποικιλία αρχιτεκτονικών επεμβάσεων, πολύχρωμους πίνακες, ψηλοτάβανους χώρους και επιχρυσωμένα αγάλματα, προσφέροντας μια πλούσια ατμόσφαιρα «ανώτερης κλάσης» στις μάζες που κανονικά δεν μπορούσαν να την αντέξουν οικονομικά. Αυτό που δεν γνώριζαν οι θαμώνες είναι ότι τα περισσότερα από τα διακοσμητικά στο θέατρο του Χάρις και του Ντέιβις ήταν εξαιρετικά φθηνά. Ο Ντέιβις χρησιμοποίησε τεχνικές που εφαρμόζονταν ήδη στα κανονικά θέατρα. Αν τέτοια χλιδή λειτουργούσε σε αυτά, γιατί όχι σε μια κινηματογραφική αίθουσα; Και το πέτυχε. Οι άνθρωποι συνέρρεαν στο Νickelodeon για μια γεύση «αριστοκρατίας» και για να δουν την πιο πρόσφατη ταινία, όπως πήγαινε η ανώτερη τάξη για να δει το πιο πρόσφατο θεατρικό έργο ή μία όπερα.

Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι το κτίριο για το Νickelodeon στην οδό Smithfield κόστισε στον Ντέιβις περίπου 40.000 δολάρια για αγορά και διακόσμηση, αλλά η ιστορική του αξία είναι πολύ μεγαλύτερη. Αυτό η πρώτη αίθουσα ήταν η αφορμή που ώθησε χιλιάδες επιχειρηματίες να ανοίξουν τα δικά τους Νickelodeons (με διαφορετικά ονόματα) σε όλες τις ΗΠΑ. Μόνο στο Πίτσμπουργκ άνοιξαν πάνω από εκατό Νickelodeons τα επόμενα χρόνια μετά την επιτυχία των Χάρις και Ντέιβις.

Οι πρώτες αντιδράσεις

Πολύ σύντομα όμως ξεκίνησαν οι πρώτες γκρίνιες. Η ανομοιογένεια του κοινού - άνδρες, γυναίκες, νέοι, μεσήλικες, πλούσιοι, φτωχοί - ανησυχούσε τους ανθρώπους της δεκαετίας του 1910 για το τι θα μπορούσε να συμβεί σε ένα σκοτεινό χώρο. Κάποιοι ζήτησαν να συσταθούν επιτροπές κριτικής για να εγκρίνουν το ήθος των ταινιών που προβάλλονταν, ενώ άλλοι ήθελαν οι ταινίες να προβάλλονται με τα φώτα αναμμένα. «Δεν υπήρχαν πολλοί κοινοί χώροι εκείνη την εποχή που επέτρεπαν στα δύο φύλα να αναμιγνύονται στο σκοτάδι για μεγάλο χρονικό διάστημα», σύμφωνα με τον Μάικλ Αρόνσον, επίκουρο καθηγητή κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον. «Η μεσαία τάξη έβλεπε απειλητικά τους μετανάστες και τους ξένους και το σεξ συνδέονταν με αυτό».

Nickelodeon: Ο πρόγονος της κινηματογραφικής αίθουσας

Ο ρόλος του Πίτσμπουργκ στην ιστορία της κινηματογραφικής βιομηχανίας είναι άγνωστος στους περισσότερους, καθώς με την πάροδο του χρόνου οι εταιρείες παραγωγής μεταφέρθηκαν, οι δρόμοι μετονομάστηκαν και τα κτίρια γκρεμίστηκαν. Το μόνο που έχει απομείνει από το αρχικό Νickelodeon είναι μια χάλκινη πλάκα που κρέμεται κοντά στην οδό Smithfield 441 και τοποθετήθηκε για την 50η επέτειο του Νickelodeon, καθώς και διάφορα αναμνηστικά της οικογένειας του Χάρις. Το ίδιο το κτίριο γκρεμίστηκε μετά από μόλις πέντε χρόνια λειτουργίας για να ανοίξει ο χώρος για μεγαλύτερες και πιο πολυτελείς κινηματογραφικές αίθουσες που μοιάζουν με αυτές που γνωρίζουμε σήμερα.

Αλλά, το γεγονός παραμένει ότι το Νickelodeon ξεκίνησε ως μια ιδέα μοναδική στο Πίτσμπουργκ, το πρώτο βήμα για τους σύγχρονους κινηματογράφους του σήμερα.