Ντούκι Ντρορ: Συνέντευξη με τον Ισραηλινό σκηνοθέτη για το ντοκιμαντέρ «Supernova» και τον πόλεμο Χαμάς-Ισραήλ
Την Πέμπτη 8 Φεβρουαρίου, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ «Supernova» του Ισραηλινού σκηνοθέτη Ντούκι Ντρορ. Με πλάνα και συνεντεύξεις από νέους που ήταν εκεί, τους συγγενείς τους, και αυτούς που έφτασαν πρώτοι στον χώρο, εξιστορεί τη σφαγή της Χαμάς στο μουσικό φεστιβάλ, στις 7 Οκτωβρίου 2023. Έχει ήδη προβληθεί σε πολλές χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία, η Γερμανία, και σε κανάλια όπως το BBC, το Channel 4, το Canal+.
Η προβολή έγινε με παρόντες τον ισραηλινό πρέσβη Νόαμ Κατς αλλά και τον σκηνοθέτη της ταινίας. Θέλησα να έχω μια συνέντευξη του λίγη ώρα πριν την προβολή του ντοκιμαντέρ… Ήταν πολύ ευγενικός αλλά αυτό που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν πως συναισθηματικά ήταν ολοφάνερα πολύ επηρεασμένος από τη διαδικασία δημιουργίας αυτού του ντοκιμαντέρ.
Σκεφτόμουν ότι η πρώτη μου ερώτηση θα πρέπει να είναι η πιο προφανής αλλά και η πιο αναγκαία. Οπότε, γιατί κάνατε αυτό το ντοκιμαντέρ; Ως σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, όπως συμβαίνει και σε έναν δημοσιογράφο όπως είστε εσείς, θέλεις να ακούσεις ιστορίες ανθρώπων και κατόπιν να τις διηγηθείς σε ένα ευρύτερο κοινό. Επιλέγεις ενδιαφέροντες ανθρώπους και καταστάσεις, αλλά μια μέρα η ιστορία έρχεται και σου χτυπάει την πόρτα και σου λέει «είμαι εδώ, πρέπει να βγεις έξω, πρέπει να πας και να απαθανατίσεις αυτή τη στιγμή». Αυτή είναι η δουλειά σου ως σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ ή δημοσιογράφος, ό,τι κι αν είναι αυτό, να βγεις έξω και να το μεταφέρεις. Και εδώ έπρεπε να μεταφέρω αυτή τη φρικτή ιστορία σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Αυτό ήταν που με έβγαλε έξω για να κάνω αυτό το ντοκιμαντέρ μόλις 24 ώρες μετά τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου.
Συνήθως στα ντοκιμαντέρ πρέπει να παίρνεις μια χρονική απόσταση για να έχεις μια πιο καθαρή ματιά. Όμως εδώ νιώσατε ότι ο κατάλληλος χρόνος δεν θα ήταν σε μερικά χρόνια από τώρα, αλλά αυτή τη στιγμή… Σωστά. Συνήθως τα ντοκιμαντέρ είναι μια διαδικασία κατά την οποία παίρνεις μια απόσταση από την κατάσταση και πρέπει να την κοιτάξεις με μια χρονική προοπτική. Εδώ ήταν η πρώτη φορά στην καριέρα μου που έπρεπε να κάνω κάτι αμέσως, και ήταν μεγάλη πρόκληση να διατηρήσω το γεγονός ως ντοκιμαντέρ και να το κάνω όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Όμως η άμεση καταγραφή που ήταν το πλεονέκτημα, ταυτόχρονα πρέπει να ήταν και η τεράστια δυσκολία του… Ήταν πολύ συγκινητικό γιατί ήμασταν και «τραυματισμένοι», επειδή αυτό ήταν κάτι που συνέβη στη χώρα μας, σε ανθρώπους από τους κάποιους τους γνωρίζουμε. Για παράδειγμα, τα παιδιά μου σπουδάζουν σε πανεπιστήμια, το ένα στην Μπερ Σεβά και δύο από τους συμμαθητές τους απήχθησαν, μια συμμαθήτρια και ο φίλος της. Θα μπορούσε να είναι η κόρη μου, ο γιος μου. Σε αγγίζει προσωπικά, αλλά ταυτόχρονα αισθάνεσαι ότι είναι μια πραγματικά ιστορική στιγμή αφού μια τρομοκρατική οργάνωση προχώρησε σε μια τόσο ωμή ενέργεια απέναντι σε αθώους ανθρώπους. Ήταν σαν την 11η Σεπτεμβρίου του Ισραήλ.
Μιας και αναφέρετε την 11η Σεπτεμβρίου, όταν ήμουν στο Ισραήλ, πριν από δύο μήνες, συνειδητοποίησα ότι ο τρόπος που αποκαλεί κάποιος την σφαγή της 7ης Οκτωβρίου εξαρτάται κυρίως από την ηλικία του. Οι ηλικιωμένοι λένε «η 7η Οκτωβρίου», που σημαίνει «11η Σεπτεμβρίου», ή λένε «εκείνο το Σάββατο» ή «το μαύρο Σάββατο». Όμως οι νεότεροι το αποκαλούν «το ολοκαύτωμά μας». Νομίζω ότι η αναφορά τους είναι αυτά που συνέβησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και στο Ολοκαύτωμα γιατί δεν έχουν άλλες αναφορές σε σχέση με αυτό που έζησαν. Την 11η Σεπτεμβρίου δεν την θυμούνται ή δεν ζούσαν και έτσι η 7η Οκτωβρίου τους μεταφέρει πίσω στη μεγαλύτερη κομβική στιγμή της εβραϊκής ιστορίας. Όμως, δεν είναι μόνο οι νέοι, νομίζω ότι και εγώ και άλλοι Ισραηλινοί, άλλοι Εβραίοι, έχουμε αυτό το κουμπί της υπαρξιακής απειλής το οποίο πατήθηκε. Και αισθάνεσαι ότι αυτή η στιγμή σε μεταφέρει σε εκείνη την ιστορική μνήμη, ακόμα κι αν δεν ζούσες τότε.
Στο ντοκιμαντέρ σας «Δεν υπάρχουν λιοντάρια στο Τελ Αβίβ» μιλάτε για το πώς οι συναισθηματικοί Ισραηλινοί έγιναν Ισραηλινοί των «ακινήτων». Τα τελευταία 20- 25 χρόνια οι Ισραηλινοί είναι οι πιο επιτυχημένοι startupers. Τι θα είναι το Ισραήλ μετά την 7η Οκτωβρίου; Θα δούμε, δεν ξέρουμε πραγματικά ακόμα, τι είναι το Ισραήλ μετά την 7η Οκτωβρίου. Νομίζω ότι θα χρειαστεί χρόνος για να το καταλάβουμε, αλλά σίγουρα θα είναι διαφορετικά. Είναι ήδη διαφορετικά. Ταρακουνήθηκαν πολλά νοήματα γιατί τις τελευταίες δεκαετίες πραγματικά υπήρχε η αίσθηση ότι μπορούμε να ζήσουμε σε αυτή την περιοχή. Ότι δεν είναι τόσο επικίνδυνη όσο στο παρελθόν, μπορούμε να ευημερήσουμε, να είμαστε πιο γενναιόδωροι προς τους γείτονές μας και να είμαστε μέρος μιας μεγαλύτερης παγκόσμιας κοινότητας. Νομίζω ότι η 7η Οκτωβρίου είναι η στιγμή που οι Ισραηλινοί θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό τους.
Πώς αισθάνεστε για τον, και πάλι, αυξανόμενο αντισημιτισμό στην Ευρώπη και ιδιαίτερα μεταξύ των νέων ανθρώπων, οι οποίοι και δεν γνωρίζουν Ιστορία αλλά είναι και τόσο μέσα στο διαδίκτυο; Δεν ξέρω. Ακόμα προσπαθώ να το καταλάβω. Νομίζω ότι υπάρχει μεγάλη άγνοια, και φυσικά χρησιμοποιείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με συνθήματα που ακούγονται σαν κάτι πολύ hype και μοντέρνο και «ενάντια στην κυρίαρχη κουλτούρα». Νομίζω ότι αυτός είναι ένας από τους λόγους που βγήκα και έκανα αυτή την ταινία, επειδή αμέσως μετά την 7η Οκτωβρίου, και πριν το Ισραήλ αρχίσει να σφυροκοπεί τη Γάζα, υπήρχαν διαδηλώσεις υπέρ της σφαγής στους δρόμους, και φυσικά πολλοί από αυτούς δεν ήξεραν τι στο διάολο έλεγαν. Σε αυτές τις διαδηλώσεις αρνήθηκαν τι συνέβη, παρόλο που υπήρχαν τόσα πολλά βίντεο με αποδείξεις που η Χαμάς τα έδωσε επίτηδες. Αυτό είναι τρομοκρατία, έτσι ενεργεί η τρομοκρατία, και αυτός ίσως είναι ένας τρόπος που ελκύει τους νέους ανθρώπους. Το ίδιο συνέβη και τη δεκαετία του '70 με κάποιες επαναστατικές τρομοκρατικές ομάδες, όπως του Κόκκινου Στρατού, η παλαιστινιακή PLO και άλλες, που στρατολογούσαν νέους στην Ιταλία, στη Γερμανία. Νομίζω ότι λειτουργεί στο μυαλό των ανθρώπων πως με αυτόν τον τρόπο είναι ενάντια στο κατεστημένο, στον καπιταλισμό, και ότι θέλουν να να απελευθερώσουν τον δυτικό κόσμο από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις και τέτοιες ηλιθιότητες. Αυτά, χωρίς να καταλαβαίνουν τι είναι αυτή η ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση, βγάζοντας πάλι αυτά τα μοντέλα που είναι λάθος. Χρησιμοποιώντας τα και λέγοντας ότι το Ισραήλ αποικίζει την Παλαιστίνη ή τη Μέση Ανατολή λες βλακείες.
Έχετε καθόλου Άραβες φίλους; Ναι, έχω, άνδρες, Παλαιστίνιους. Έχω επίσης φίλους στην Αίγυπτο και στην Ιορδανία.
Πλέον ποιες είναι οι συζητήσεις μεταξύ σας; Είναι λιγότερα όσα έχουμε να πούμε τώρα. Αυτό που μπορώ απλά να σας πω είναι ότι ελπίζω και περιμένω όταν περάσει ο χρόνος όλες αυτές τις βροχές να φύγουν και ο ουρανός να καθαρίσει και πάλι.
Αυτό υποτίθεται ότι πρέπει να κάνουν οι καλοί φίλοι σε δύσκολες στιγμές. Ναι, επειδή είναι πάρα πολλά τα συναισθήματα. Αυτός ο φίλος μου έχει οικογένεια στη Γάζα και υποφέρει. Κάποιοι από αυτούς είναι νεκροί. Αισθάνομαι τρομερά άσχημα επειδή ξέρω ανθρώπους που τραυματίστηκαν ή πιάστηκαν όμηροι ή σκοτώθηκαν. Όταν έχεις φίλους, δεν θέλεις να μπεις στον συναγωνισμό για το ποιος υποφέρει περισσότερο.
Ίσως αυτό να είναι ένα υπέροχο σενάριο για μια ταινία βγαλμένη από την πραγματικότητα, όπου δύο φίλοι... Υπήρχαν μερικές τέτοιες ταινίες που ήταν στα σχέδια και δεν έγιναν. Ίσως μια μέρα…
Ενώ γυρίζατε αυτό το ντοκιμαντέρ είχατε κάποια ιδέα για την επόμενη ταινία; Αναρωτιέμαι αν στην περίοδο των συγκεκριμένων γυρισμάτων, το μυαλό σας ήταν μουδιασμένο ή γεμάτο ιδέες… Όταν τελείωσα αυτή την ταινία σκεφτόμουν ότι θέλω να κάνω μία επόμενη που θα είναι για το πώς προέκυψε το πιο τεκμηριωμένο έγκλημα στην ανθρώπινη ιστορία και πώς αντιδρούν οι άνθρωποι απέναντι σε αυτό και σε διάφορα μέρη. Μπορεί ακόμα να θεωρηθεί ως μια ψεύτικη πραγματικότητα; Αυτό είναι κάτι που μου ήρθε στο μυαλό. Δεν ξέρω αν θα το κάνω...
Υπήρχε κάποια σκηνή η οποία συναισθηματικά να ήταν πολύ δύσκολη και να χρειάστηκε να την κάνετε πολλές φορές; Ήταν πολύ δύσκολο για μένα το να περάσω ψυχικά την διαδικασία των συνεντεύξεων. Έκανα κάποιες από τις συνεντεύξεις, αλλά τις περισσότερες τις έκανε ο συνεργάτης μου, ο σκηνοθέτης. Ήταν πολύ δύσκολο για μένα γιατί συμμετείχα και σε ένα άλλο ντοκιμαντέρ πριν από δύο χρόνια που αφορούσε συμφωνίες ανταλλαγής ομήρων. Και ξαφνικά συνέβη αυτό, και άρχισα να ασχολούνται καθημερινά με το τι συμβαίνει με τους ομήρους και τις οικογένειές τους. Επίσης στο μοντάζ, ήταν πολύ δύσκολο, προσπάθησα να βλέπω όσο το δυνατό λιγότερο. Υπάρχει μια στιγμή που πρέπει να δεις μια άλλη εκδοχή και μια άλλη εκδοχή και δεν μπορούσα. Απλά ζήτησα από τον συνεργάτη μου να το δει και εγώ έβλεπα μια φορά την εβδομάδα.
Πώς επιλέξατε τη μουσική για ένα τέτοιο ντοκιμαντέρ; Υπάρχει ένας συνθέτης που έγραψε τη μουσική και να σας πω ότι έκλαιγε πολύ στην διαδικασία. Όταν τελείωσε είπε: «Εντάξει, τώρα έχω διαταραχή μετατραυματικού στρες, πρέπει να πάω για θεραπεία». Ο συνάδελφός μου πήγε επίσης για θεραπεία.
Εσείς πήγατε; Όχι. Νομίζω ότι συναισθηματικά με απορρόφησε η θέληση να βοηθήσω αυτούς τους ανθρώπους που πέρασαν ένα τραύμα. Δεν ξέρω αν θα το ξεπεράσουν, δεν ξέρω πραγματικά τι θα συμβεί στις ψυχές τους.
Ας πούμε ότι είχατε την ευκαιρία να συναντήσετε τον δεκαοχτάχρονο εαυτό σας, όμως με όσα γνωρίζετε σήμερα. Τι θα του λέγατε; Εξερεύνησε, κοίταξε, κάνε ερωτήσεις, μην τα παίρνεις όλα ως δεδομένα. Βρες την αλήθεια. Για την ακρίβεια, προσπάθησε πάντα να βρεις την αλήθεια.
Το φεστιβάλ της Αθήνας, που επιμελείται εδώ και 37 χρόνια ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης, συνεχίζει να αποτελεί πόλο έλξης για όλους τους κινηματογραφόφιλους
18°
