Σαν σήμερα 12 Ιανουαρίου τίθεται σε λειτουργία ο HAL στην ταινία «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος»

Ο HAL 9000, ο υπολογιστής του διαστημοπλοίου Discovery στο μυθιστόρημα του Άρθουρ Κλαρκ «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» και το ομώνυμο κινηματογραφικό αριστούργημα του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, τίθεται σε λειτουργία σαν σήμερα το 1997. Θα εμπνεύσει εκατομμύρια όνειρα και αρκετούς εφιάλτες τεχνητής νοημοσύνης.

Όταν ο αστροναύτης Ντέιβ Μπόουμαν αφαιρεί τις μονάδες υλικού που διέπουν τις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες του υπολογιστή, ο HAL παλινδρομεί στη βρεφική του ηλικία και ξεκινά μια απόκοσμη απαγγελία αποσπασμάτων από τις πρώτες γνώσεις του: «Είμαι ο HAL 9000, υπολογιστής παραγωγής νούμερο 3. Έγινα επιχειρησιακός στο εργοστάσιο H-A-L στην Ουρμπάνα του Ιλινόι».

HAL: Ο AI πρωταγωνιστής ενός έπους επιστημονικής φαντασίας

Ο HAL είναι ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής τεχνητής νοημοσύνης με προηγμένες δυνατότητες αίσθησης, που «επανδρώνει» το διαστημικό σκάφος Discovery. Απεικονίζεται συνήθως από ένα «μάτι» τηλεοπτικής κάμερας που μπορεί να εποπτεύσει ολόκληρο το διαστημόπλοιο.

Η φωνή του HAL 9000 αποδόθηκε από τον Καναδό ηθοποιό Ντάγκλας Ρέιν. Στο βιβλίο, ο HAL τέθηκε σε λειτουργία στις 12 Ιανουαρίου του 1997, ημερομηνία που γίνεται 1992 στην ταινία.

Στην κινηματογραφική εκδοχή του, ο HAL εμφανίζεται ικανός όχι μόνο να αναγνωρίζει και να επεξεργάζεται φωνή και φυσική ομιλία, αλλά και να μπορεί να αναγνώσει χειλική ομιλία, να αναγνωρίζει πρόσωπα, να κάνει εκτιμήσεις τέχνης, να ερμηνεύει και να εκφράζει ανθρώπινα αισθήματα και λογική, και να παίζει σκάκι, πέραν της ικανότητας διατήρησης όλων των συστημάτων του σκάφους σε ένα διαπλανητικό ταξίδι.

Ο HAL δεν παρουσιάζεται ποτέ ως μια ολοκληρωμένη οντότητα, διαθέτει όμως απαλή φωνή και την ικανότητα να είναι εξαιρετικά ομιλητικός. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον λακωνικό και μονότονο τρόπο που μιλούν οι αστροναύτες, όπως και όλοι οι υπόλοιποι ηθοποιοί στην ταινία.

Παρόλο που συχνά εικάζεται πως το όνομα HAL δημιουργήθηκε με τη μετάθεση ενός γράμματος από τα αρχικά της εταιρείας IBM, με τη μέθοδο της κρυπτογραφικής ολίσθησης, κάτι που τόσο ο Άρθουρ Κλαρκ όσο και ο σκηνοθέτης του φιλμ Στάνλεϊ Κιούμπρικ είχαν αρνηθεί.

HAL: Η ιστορία μιας sci-fi οδύσσειας

Στην ταινία «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος», ο HAL εμφανίζεται να έχει κάνει λάθος σχετικά με μια βλάβη στην παραβολική κεραία επικοινωνίας του διαστημικού σκάφους και οι αστροναύτες Ντέιβιντ Μπόουμαν και Φρανκ Πουλ σκέφτονται να αποσυνδέσουν τα γνωστικά του κυκλώματα.

Πιστεύουν πως ο HAL δεν μπορεί να τους ακούσει αλλά αγνοούν πως μπορεί να διαβάσει τα χείλη τους. Αντιμέτωπος με την προοπτική της αποσύνδεσης, ο HAL αποφασίζει να σκοτώσει τους αστροναύτες προκειμένου να προστατευθεί και να εκτελέσει τις εντολές που του είχαν προγραμματίσει να φέρει εις πέρας. Έτσι, ο HAL σκοτώνει πρώτα τον Πουλ κατά τη διάρκεια διαστημικού περιπάτου για την επισκευή του σκάφους και έπειτα τους υπόλοιπους αστροναύτες που βρίσκονταν σε κατάσταση καταστολής των ζωτικών τους λειτουργιών, απενεργοποιώντας τα συστήματα υποστήριξης της ζωής τους.

Συνειδητοποιώντας τι είχε συμβεί, ο Μπόουμαν αποφασίζει να θέσει εκτός λειτουργίας τον HAL. Ο κεντρικός πυρήνας του HAL αναπαρίσταται στην ταινία ως ένας στενός διάδρομος γεμάτος από λαμπερά και κατάφωτα αρθρώματα, προσαρτημένα σε πίνακες, από τους οποίους μπορούν να προστεθούν ή να αφαιρεθούν.

Ο Μπόουμαν τερματίζει τη λειτουργία του αφαιρώντας τα αρθρώματα από τον πίνακα, ένα προς ένα, μειώνοντας έτσι σταδιακά τη συνείδηση του HAL. Ο HAL αναπαράγει υλικό που είχε «φορτωθεί» στη μνήμη του στα πρώτα στάδια του προγραμματισμού του, περιλαμβανομένης και της αναγγελίας της ημερομηνίας που τέθηκε σε λειτουργία ως 12 Ιανουαρίου 1992. Ως τη στιγμή που η λογική του HAL εξαλείφεται οριστικά από το σύστημά του, τραγουδά το τραγούδι «Daisy Bell», που θεωρείται ίσως και η πιο αναγνωρίσιμη σκηνή της ταινίας.

Η τελική ενέργεια του HAL είναι η πρόωρη αναπαραγωγή ενός ηχογραφημένου μηνύματος του επίγειου Κέντρου Ελέγχου, το οποίο αποκαλύπτει τους πραγματικούς λόγους της αποστολής στο Δία, που είχαν κρατηθεί μυστικοί από το πλήρωμα και δεν προοριζόταν να γνωστοποιηθούν σε αυτό, έως ότου το διαστημικό σκάφος εισέλθει σε τροχιά γύρω από το Δία.

Πώς υποδέχθηκε η κριτική τον HAL του Κιούμπρικ

Η ταινία κόστισε 10,5 εκατομμύρια δολάρια (66 εκατομμύρια δολάρια σε σημερινά χρήματα) και έκανε πρεμιέρα στη Νέα Υόρκη στις 3 Απριλίου 1968.

Τα εκθαμβωτικά ειδικά εφέ δεν εντυπωσίασαν όλους τους κριτικούς: Οι New York Times περιέγραψαν το «2001» ως «κάπου μεταξύ υπνωτικού και εξαιρετικά βαρετού», ενώ η Πολίν Κάελ το θεώρησε «μνημειωδώς στερημένο από φαντασία». Ο Κιούμπρικ έκοψε ακολούθως 19 λεπτά από την ταινία και η οριστική εκδοχή έκανε το ντεμπούτο της τρεις ημέρες αργότερα.

Ο HAL εμφανίζεται επίσης σε τρεις συνέχειες: «2010: The Year We Make Contact» (γνωστό και ως «2010: Odyssey Two»), «2061: Odyssey Three» και «3001: The Final Odyssey».

Η πρωτότυπη ταινία κατατάχθηκε στη 13η θέση της λίστας με τους «μεγαλύτερους κακοποιούς ήρωες κινηματογραφικών έργων», του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου τον Ιούνιο του 2003.

Γεγονότα σαν σήμερα 12 Ιανουαρίου

1755: Ιδρύεται από την τσαρίνα, Ελισαβέτα Πετρόβνα, το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας «Lomonosov», ένα από τα αρχαιότερα ρωσικά ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης.

1822: Στα Στύρα της Εύβοιας οι Έλληνες, με αρχηγούς τον Ηλία Μαυρομιχάλη και Βάσο Μαυροβουνιώτη, αποκλείουν 800 Τούρκους. Όταν φτάνουν τούρκικες ενισχύσεις για να τους βοηθήσουν, οι Έλληνες διασκορπίζονται και μένει μόνο ο Μαυρομιχάλης με επτά άνδρες. Καταφεύγουν σε ένα ανεμόμυλο, όπου πολιορκούνται. Εκείνος, με τραβηγμένο ξίφος, πέφτει καταπάνω τους και μαχόμενος ηρωικά, ξεψυχά. Οι Τούρκοι τον αποκεφαλίζουν και στέλνουν το κεφάλι του στην Κωνσταντινούπολη.

1827: Η Ασήμω Λιδωρίκη, σύζυγος του Γκούρα, η οποία μετά τον θάνατό του είχε αναλάβει τη διοίκηση της Ακροπόλεως, σκοτώνεται από έκρηξη τουρκικής βόμβας, η οποία προκαλεί πτώση της στέγης του Ερεχθείου.

1833: Η Αντιβασιλεία συνάπτει δάνειο 60 εκατομμυρίων φράγκων με την τράπεζα Ρότσιλντ των Παρισίων.

1899: Ο σύμβουλος του ΣΕΓΑΣ και μετέπειτα υπουργός οικονομικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου, Μιλτιάδης Νεγρεπόντης, εισηγείται τη διοργάνωση «πρωταθλήματος αγώνων ποδοσφαίρου».

1913: Ο επαναστάτης Ιωσήφ Βισαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι, ένας από τους εκδότες της εφημερίδας «Πράβντα», σε επιστολή του προς το περιοδικό του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος υπογράφει για πρώτη φορά ως «Στάλιν» («Ατσάλινος Άνθρωπος»).

1915: Η Βουλή των Αντιπροσώπων στις ΗΠΑ απορρίπτει πρόταση για παροχή δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες.

1931: Επεισόδια από τους καπνεργάτες του Πειραιά, επειδή στις καπναποθήκες προσλήφθηκαν γυναίκες αντί για άνδρες.

1932: Η Χάτι Κάραγουεϊ γίνεται η πρώτη γυναίκα που εκλέγεται στην αμερικανική Γερουσία.

1943: Τμήματα Ελλήνων ανταρτών της Οργανώσεως ΕΣΑΠ («Ελληνικός Στρατός Απελευθερωτικής Προσπαθείας») επιτίθενται κατά της ιταλικής φρουράς στην Καλαμπάκα, την εξουδετερώνουν και εισέρχονται στην πόλη.

1945: Ο Κόκκινος Στρατός εισβάλλει στην Πολωνία, διασπώντας τις γερμανικές γραμμές σε μήκος 25 μιλίων.

1948: Ανοίγει το πρώτο σούπερ μάρκετ στην Αγγλία.

1959: Ιδρύεται η αμερικανική δισκογραφική εταιρεία Motown, που θα βάλει τη μαύρη μουσική και ιδιαίτερα τη σόουλ στον παγκόσμιο μουσικό χάρτη.

1966: Κάνει πρεμιέρα στην αμερικανική τηλεόραση, στο ΑBC, ο Batman.

1967: Ο Αμερικανός καθηγητής ψυχολογίας, δρ. Τζέιμς Μπέντφορντ, γίνεται ο πρώτος άνθρωπος που διατηρείται στην κατάψυξη. Είναι η επίσημη πρώτη της κρυογεννετικής.

1970: Κάνει την παρθενική του πτήση το Boeing 747 στο δρομολόγιο Νέα Υόρκη- Λονδίνο.

1970: Στρατιωτικό αεροσκάφος τύπου Ντακότα συντρίβεται στις υπώρειες του Κιθαιρώνα και σκοτώνονται 23 από τους συνολικά 27 επιβαίνοντες.

1971: Παραπέμπονται στις ΗΠΑ σε δίκη ο αιδεσιμότατος Φίλιπ Μπέριγκαν και πέντε ακόμα άτομα, με την κατηγορία της συνωμοσίας για την απαγωγή του Χένρι Κίσιγκερ και την ανατίναξη ομοσπονδιακού κτιρίου στην αμερικανική πρωτεύουσα.

1981: Οι Έλληνες ευρωβουλευτές συμμετέχουν για πρώτη φορά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

1990: Η Ρουμανία θέτει εκτός νόμου το Κομουνιστικό Κόμμα. Είναι η πρώτη ανατολικοευρωπαϊκή χώρα – μέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας που κάνει κάτι τέτοιο.

1996: Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Κλάους Κίνκελ, αρνείται οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με την Ελλάδα, σχετικά με τις πολεμικές αποζημιώσεις και το κατοχικό δάνειο.

1997: Τρεις νεκροί, τέσσερις αγνοούμενοι, τεράστιες καταστροφές σε περιουσίες και σοβαρά προβλήματα στις συγκοινωνίες, είναι ο απολογισμός της θεομηνίας που πλήττει την Ελλάδα. Τα μεγαλύτερα προβλήματα από τις καταρρακτώδεις βροχές αντιμετωπίζουν οι νομοί Κορινθίας, Αργολίδας, Αχαΐας, Φθιώτιδας και Αιτωλοακαρνανίας.

1998: Υπογράφεται στο Παρίσι από 19 χώρες (ανάμεσά τους και η Ελλάδα) πρωτόκολλο που απαγορεύει την κλωνοποίηση ανθρώπων.

2000: Κυβέρνηση και αντιπολίτευση στην Τουρκία συμφωνούν στην αναβολή της εκτέλεσης της θανατικής ποινής, που έχει επιβληθεί στον καταδικασμένο αρχηγό του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν.

2006: Περίπου 362 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους και εκατοντάδες τραυματίζονται, όταν ποδοπατούνται στη διάρκεια τελετουργίας σε γέφυρα της πόλης Μίνα, ανατολικά της Μέκκας, όπου τελειώνει το πενθήμερο προσκύνημα των μουσουλμάνων.

2007: Στην Αθήνα, η τρομοκρατική οργάνωση Επαναστατικός Αγώνας εξαπολύει επίθεση με ρουκέτα στο κτίριο της αμερικανικής πρεσβείας.

2010: Ισχυρός σεισμός 7,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ πλήττει την Αϊτή. Ο σεισμός θα προκαλέσει το θάνατο 300.000 ανθρώπων, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός που έχει αναφερθεί είναι 316.000 νεκροί. Δεκάδες κτίρια καταρρέουν, μεταξύ των οποίων το πενταώροφο αρχηγείο των Ηνωμένων Εθνών, τα γραφεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το Προεδρικό Μέγαρο και το Κοινοβούλιο της χώρας.

2010: Αυτοκτονεί ο νευροχειρουργός Δημήτριος Αγγελιδάκης (62 ετών), που είχε κατηγορηθεί ότι προκάλεσε σοβαρή εγκεφαλική βλάβη στον σύζυγο της κόρης του Μιλτιάδη Έβερτ, Γιώργο Αλβέρτη.

Γεννήσεις σαν σήμερα 12 Ιανουαρίου

1562 – Κάρολος Εμμανουήλ Α’, δούκας της Σαβοΐας
1591 – Χοσέ Ριμπέρα, Ισπανός ζωγράφος
1628 – Σαρλ Περό, Γάλλος λαογράφος
1649 – Ζακ Καρύ, Γάλλος ζωγράφος
1729 – Έντμουντ Μπερκ, Ιρλανδός πολιτικός
1729 – Λάζαρος Σπαλαντζάνι, Ιταλός βιολόγος
1751 – Φερδινάνδος Α’, βασιλιάς των Δύο Σικελιών
1810 – Φερδινάνδος Β’, βασιλιάς των Δύο Σικελιών
1852 – Ζοζέφ Ζοφρ, Γάλλος στρατηγός
1873 – Σπύρος Λούης, Έλληνας μαραθωνοδρόμος
1876 – Τζακ Λόντον, Αμερικανός συγγραφέας
1878 – Φέρεντς Μολνάρ, Ούγγρος συγγραφέας
1893 – Χέρμαν Γκαίριγκ, Γερμανός πολιτικός
1893 – Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, Γερμανός πολιτικός
1907 – Σεργκέι Κορολιόφ, Ρώσος επιστήμονας
1910 – Λουίζ Ράινερ, Γερμανίδα ηθοποιός
1916 – Πίτερ Βίλεμ Μπότα, Νοτιοαφρικανός πολιτικός
1920 – Μπιλ Ριντ, Καναδός καλλιτέχνης
1932 – Τζένη Καρέζη, Ελληνίδα ηθοποιός
1936 – Εμίλ Λαχούντ, Λιβανέζος πολιτικός
1941 – Τσετ Γιαστρέμσκι, Αμερικανός κολυμβητής
1944 – Γιάννης Φακής, Έλληνας ηθοποιός
1949 – Χαρούκι Μουρακάμι, Ιάπωνας συγγραφέας
1957 – Τζον Λάσιτερ, Αμερικανός σκηνοθέτης
1958 – Λόνι Σάντερς, Αμερικανίδα ηθοποιός
1960 – Ντομινίκ Γουίλκινς, Αμερικανός καλαθοσφαιριστής
1964 – Τζεφ Μπέζος, Αμερικανός επιχειρηματίας
1978 – Τζέρεμι Καμπ, Αμερικανός τραγουδιστής
1978 – Κιμ Σα-Λανγκ, Νοτιοκορεάτισσα ηθοποιός
1981 – Γιώργος Στεφάνου, Έλληνας πετοσφαιριστής
1982 – Δημήτρης Τσιάμης, Έλληνας αθλητής
1983 – Στέλλα Καλτσίδου, Ελληνίδα καλαθοσφαιρίστρια
1986 – Ζλάτα Όγκνιεβιτς, Ουκρανή τραγουδίστρια
1993 – Ζέιν Μάλικ, Άγγλος τραγουδιστής

Θάνατοι σαν σήμερα 12 Ιανουαρίου

1322 – Μαρία της Βραβάντης, βασίλισσα της Γαλλίας
1519 – Μαξιμιλιανός Α’, αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
1665 – Πιερ ντε Φερμά, Γάλλος μαθηματικός
1759 – Άννα, πριγκίπισσα της Οράγγης
1911 – Ανδρέας Παπαγιαννακόπουλος, Έλληνας πολιτικός
1921 – Νικόλαος Πολίτης, Έλληνας λαογράφος
1976 – Άγκαθα Κρίστι, Αγγλίδα συγγραφέας
1991 – Βάσκο Πρατολίνι, Ιταλός συγγραφέας
1997 – Τσαρλς Μπρέντον Χάγκινς, Καναδός ιατρός
2002 – Σάιρους Βανς, Αμερικανός πολιτικός
2003 – Λεοπόλδος Φορτουνάτο Γκαλτιέρι, δικτάτορας της Αργεντινής
2003 – Μόρις Γκιμπ, Αυστραλός τραγουδιστής και μπασίστας
2009 – Άρνε Νες, Νορβηγός φιλόσοφος
2014 – Τζον Μπάτον, Άγγλος οδηγός αγώνων