Δεν είναι μόνο το κίνημα #Μetoo που καθορίζει την τάση αµφισβήτησης των ξεπερασµένων ηθικών αξιών του Χόλιγουντ. Κυρίως, είναι η διάθεση αυτοκριτικής από τους εκπροσώπους της βιοµηχανίας του θεάµατος που αναζητούν τα επόµενα βήµατα µαζί µε τα νέα ιδανικά τους στο µελλοντικό αφήγηµα που πραγµατεύονται.
Το 2018 το σκάνδαλο Γουάινστιν ήταν ήδη γεγονός όταν η ηθοποιός Άσια Αρτζέντο, καλεσµένη του Φεστιβάλ των Καννών, αποκάλυψε από το βήµα της τελετής λήξης ότι το 1997 στο ίδιο φεστιβάλ την είχε βιάσει ο ισχυρός άντρας της Miramax. Το γεµάτο από αστέρες κοινό του Palais Lumière άκουγε εµβρόντητο τα λόγια της οργισµένης κόρης του σκηνοθέτη Ντάριο Αρτζέντο, η οποία ολοκλήρωσε µε τη φράση «ακόµη κι απόψε ανάµεσά σας υπάρχουν κάποιοι που πρέπει να λογοδοτήσουν για τη συµπεριφορά τους κατά των γυναικών. Ξέρετε ποιοι είστε, αλλά το πιο σηµαντικό είναι πως ξέρουµε εµείς ποιοι είστε. Και δεν πρόκειται να τη γλιτώσετε χωρίς συνέπειες».
Ο νέος αιώνας, αν µη τι άλλο, µπήκε φουριόζος για να σβήσει όλες τις αστοχίες, αδικίες και ανορθογραφίες του προηγούµενου
Πέντε χρόνια αργότερα το κίνηµα #Μetoo κραδαίνει ακόµα τη σηµαία της επανάστασης στην κορυφή του Χόλιγουντ. Σχεδόν οι µισές ταινίες που γυρίζονται ετησίως από τα στούντιο —ακόµη και τα υπερηρωικά blockbuster— βάλλουν κατά της πατριαρχίας και τοποθετούν τη γυναικεία ενδυνάµωση στο κέντρο των ιστοριών τους. Είναι άραγε σηµεία των καιρών ή µήπως η φυσική εξέλιξη της Ιστορίας; Ο νέος αιώνας, αν µη τι άλλο, µπήκε φουριόζος για να σβήσει όλες τις αστοχίες, αδικίες και ανορθογραφίες του προηγούµενου. Για όλο σχεδόν τον 20ό αιώνα το Χόλιγουντ ήταν η γεµάτη δράµατα πόλη της Βαβυλώνας που έκρυβε την ασυδοσία των παραπτωµάτων της κάτω από τη λάµψη των αστέρων της.
Γκέι θεµατολογία και αποκατάσταση των µειονοτήτων
Η σκληρή πραγματικότητα δεν αφορούσε µόνο τα εξωφρενικά γυρίσµατα ή τα µανιακά πάρτι όπου βιασµοί (π.χ. η υπόθεση του Φάτι Άρµπακλ), ατυχήµατα και µυστηριώδεις θάνατοι απασχολούσαν συχνά τα ταµπλόιντς. Τα σοβαρότερα ήταν όσα γίνονταν στην αθέατη πλευρά του λόφου και δεν τα έβλεπαν ποτέ τα φώτα της δηµοσιότητας, προαλείφοντας τον δρόµο για τη δεσποτική συµπεριφορά των αφεντικών του στούντιο, τα οποία επέβαλλαν τους δικούς τους κανόνες για να διασφαλίσουν τα υπέρογκα κέρδη τους.
Κι ενώ η Λιζ Τέιλορ σωστά έλεγε πως «αν δεν υπήρχαν οµοφυλόφιλοι δεν θα υπήρχε το Χόλιγουντ», οι οµοφοβικοί µεγαλοπαραγωγοί Ντάριλ Ζανούκ, Σάµιουελ Γκόλντουιν, Λούις Μπ. Μάγιερ και Ντέιβιντ Ο. Σέλζνικ έκαναν τα πάντα (οι εικονικοί γάµοι ήταν µια δόκιµη λύση) για να «κλείσουν στην ντουλάπα» όσους περισσότερους από τους γκέι ηθοποιούς µπορούσαν. Στην πλειοψηφία τους το πέτυχαν (Ροκ Χάντσον, Κάρι Γκραντ, Ροντόλφο Βαλεντίνο), αλλά υπήρχαν και κάποιοι που δεν σήκωναν µύγα στο σπαθί τους, όπως ο σταρ της MGM και του βωβού σινεµά Γουίλιαµ Χέινς, που δεν έκανε τα χατίρια στα αφεντικά του κι έχασε τη θέση του µε την έλευση του οµιλούντος κινηµατογράφου επειδή «δεν είχε την κατάλληλη φωνή».
Σήµερα το γκέι στοιχείο στις ταινίες και τις τηλεοπτικές σειρές δεν κάνει πλέον καµία εντύπωση, ειδικά —και ευτυχώς— στις νέες γενιές κινηµατογραφόφιλων
Έπρεπε να φτάσουµε στο σήµερα και µε µια σειρά ταινιών µε ανοιχτά γκέι θεµατολογία («Το µυστικό του Brokeback Mountain» του Ανγκ Λι, «Call me by your name» του Λούκα Γκουαντανίνο) που γνώρισαν τεράστια καλλιτεχνική και εµπορική επιτυχία την τελευταία 15ετία, για να πιάσουµε την κουβέντα από την αρχή και να πάψει η οµοφυλοφιλία να αποτελεί ταµπού για το Χόλιγουντ. Σήµερα το γκέι στοιχείο στις ταινίες και τις τηλεοπτικές σειρές δεν κάνει πλέον καµία εντύπωση, ειδικά —και ευτυχώς— στις νέες γενιές κινηµατογραφόφιλων. Οι τελευταίες χρονολογικά ταινίες των στούντιο που «τόλµησαν» πάντως να φτιάξουν φιλµ µε γκέι πρωταγωνιστές ήταν εκείνες που απευθύνονται κυρίως στις νεαρές ηλικίες: στο «Eternals» της Marvel είδαµε ακόµη τους πρώτους κωφούς και Ασιάτες σούπερ ήρωες, ενώ η γκέι παρουσία µεταδόθηκε και στα animation παρότι στο «Λούκα» της Pixar δεν είναι τελείως ξεκάθαρη η σχέση των δύο αγοριών της Ιταλικής Ριβιέρας.
Οι άλλες µειονότητες του Χόλιγουντ που «αποκαταστάθηκαν» τα τελευταία χρόνια ήταν οι µαύροι και οι Ασιάτες. Το 2002 ο Ντένζελ Ουάσιγκτον χάρη στον ρόλο του βρόµικου µπάτσου στις «Ηµέρες εκπαίδευσης» του Άντουαν Φούκουα και η Χάλι Μπέρι για την σπαραξικάρδια και άκρως σέξι ερµηνεία της στο αντιρατσιστικό «Χορός των τεράτων» του Μαρκ Φόρστερ έγιναν οι πρώτοι Αφροαµερικανοί που κέρδισαν βραβεία Α΄ ρόλου σπάζοντας την κατάρα των λευκών όσκαρ. Όταν η Μπέρι παρέλαβε το βραβείο της στον ευχαριστήριο λόγο της τόνισε την ιστορικότητα της βραδιάς: «Αυτή η στιγµή είναι πολύ πιο µεγάλη από µένα». Πέρυσι ο θρίαµβος του «Τα πάντα όλα» των δύο Ντάνιελ (Ντάνιελ Κουάν και Ντάνιελ Σάινερτ) κατέρριπτε µια σειρά ρεκόρ που σχετιζόταν µε την παρουσία Ασιατών συντελεστών στα βραβεία της Ακαδηµίας, ενώ το 2009 η Κάθριν Μπίγκελοου έγινε η πρώτη γυναίκα στα 80 (!) χρόνια του θεσµού που απέσπασε το όσκαρ Σκηνοθεσίας χάρη στο αντιπολεµικό «Hurt Locker». Μια δεκαετία αργότερα οι βραβευµένες µε τα δικά τους Όσκαρ Κλόι Ζάο («Η χώρα των νοµάδων») και Τζέιν Κάµπιον («Η εξουσία του σκύλου») πήραν θέση δίπλα στην πρώην σύντροφο του Τζέιµς Κάµερον, προσθέτοντας πόντους στην γενικότερη πάλη για την ισοτιµία των γυναικών στις τάξεις του Χόλιγουντ.
Η μεγάλη ώρα για να κάνει η αμερικανική βιομηχανία κατασκευής ονείρων την αυτοκριτική της είχε φτάσει. Το 2019 ο Κουέντιν Ταραντίνο αποφάσισε να µιλήσει για το Χόλιγουντ. Το παλιό αλλά και το νέο. Εντόπισε τη χρονική στιγµή της καίριας αλλαγής για τη Μέκκα του κινηµατογράφου στο καλοκαίρι του 1969. Στις εσχατιές της χίπικης εποχής ανακάλυψε τα άνθη του κακού που σκέπασαν την οµορφιά της αθωότητας. Ο φόνος της Σάρον Τέιτ από τη συµµορία του Μάνσον έβαλε τέλος στο ανέµελα χορευτικά του Τζιν Κέλι και του Φρεντ Αστέρ και δηµιούργησε τα πρώτα σύννεφα εσωστρέφειας στο µονίµως φωτογενές και ηλιόλουστο Λος Άντζελες. Το αυτοαναφορικό «Κάποτε στο Χόλιγουντ» ρίχνει λοξές µατιές στους µηχανισµούς κατασκευής ειδώλων και παράλληλα βάζει στο µικροσκόπιο τη µαταιόδοξη φύση των ηθοποιών, σατιρίζοντας την ανικανότητά τους να έχουν µια φυσιολογική ζωή. Αναπόφευκτα η ρήξη πραγµατικότητας και µυθοπλασίας περνά από την απαράµιλλη πλανοθεσία του στιλίστα σκηνοθέτη. Στη µελαγχολική διαπίστωση ότι το «παλιό, καλό Χόλιγουντ» έχει σβήσει οριστικά, ο Ταραντίνο διατυπώνει µερικές ενστάσεις καθώς βλέπει τα «όµορφα και καταραµένα» είδωλά του να χάνονται άδοξα στις σκοτεινές βίλες που βρίσκονται γύρω από τη Λεωφόρο της ∆ύσης.
Η νοσταλγία για τη χρυσή εποχή του Χόλιγουντ έγινε δίκοπο µαχαίρι και για άλλους επιγόνους των πιονέρων. Κάποιοι, όπως ο Ντάµιεν Σαζέλ, υπογράφουν τη δική τους δήλωση λατρείας («La La Land») στο ροµαντικό Χόλιγουντ επιχειρώντας να µείνουν σταθεροί στις αρχές τους, αλλά και δηλώνοντας τροµαγµένοι από το αχαλίνωτο πάθος των πρωτοπόρων που έχτισαν φαραωνικά σκηνικά στην έρηµο για να βρουν τη δική τους γη της επαγγελίας. Το «Babylon», και πάλι του Σαζέλ, είναι ντελιριακό µεν αλλά και απέραντα ηδονιστικό, αφήνοντας ένα ισχυρό αποτύπωµα για το πώς λειτουργούσε η βιοµηχανία του θεάµατος στο Χόλιγουντ του 1926.
Η συνέχεια στη µεγάλη οθόνη
Κι ενώ σήμερα οι κατοικούντες την Ιερουσαλήμ µοιάζουν αποφασισµένοι να δουν τα πράγµατα ως έχουν, στις Χρυσές Σφαίρες κάποιοι εξακολουθούν να κοιµούνται τον ύπνο του δικαίου. Το σκάνδαλο Χάρβεϊ Γουάινστιν µπορεί να ξεσκέπασε τη γύµνια ενός ξεπερασµένου και σαθρού συστήµατος, αλλά στην πλέον απενοχοποιηµένη κινηµατογραφική γιορτή του Λος Άντζελες χρησιµοποιούνται ακόµη πρακτικές του περασµένου αιώνα. Η είδηση για τα ακριβά δωράκια, τις ελιτιστικές συµπεριφορές και τα προνόµια που απολαµβάνουν οι αγαπητοί στα στούντιο ξένοι ανταποκριτές, είναι η κορυφή µόνο ενός παγόβουνου που κρύβει το θηριώδες µέγεθος µιας τελµατωµένης και απαράλλαχτης στο πέρασµα των δεκαετιών παράλληλης πραγµατικότητας.
Το µεγάλο µπαµ ήρθε το 2020 όταν έγιναν γνωστές οι λίστες των υποψηφίων για τις κορυφαίες Χρυσές Σφαίρες της χρονιάς: σε αυτές δεν βρέθηκε ούτε ένας µαύρος καλλιτέχνης. Οι «Los Angeles Times» δεν έδειξαν να εκπλήσσονται: σε έρευνά τους αποκαλύφθηκε ότι κανείς από τους 87 εκλέκτορες της Ένωσης Ξένων Ανταποκριτών δεν είναι µαύρος! Το αρχικό σοκ διαδέχτηκε το µποϊκοτάζ των Χρυσών Σφαιρών από πλευράς καλλιτεχνών και τεχνικών για τις δύο επόµενες χρονιές (τη virtual και µε διαρκή Ζoom, λόγω της πανδηµίας, τελετή του 2021 διαδέχτηκε εκείνη του 2022 που έγινε χωρίς κοινό, παρουσιαστές και τηλεοπτική κάλυψη), µέχρι να αλλάξει το απαρχαιωµένο καταστατικό που θα έκανε άνοιγµα σε όλους τονίζοντας τη σηµασία της διαφορετικότητας σε όλα τα επίπεδα της βιοµηχανίας.
Όπως συµβαίνει µε κάθε πετυχηµένη ταινία που παράγει το Χόλιγουντ, έτσι και η συνέχεια της βιοµηχανίας του κινηµατογράφου είναι δεδοµένη. Αρκεί να βρει τη χαµένη δηµιουργικότητά της µε όχηµα µια ιδεολογική βάση που εστιάζει στις ηθικές και ουµανιστικές αξίες της κουλτούρας της αµφισβήτησης και όχι σε παρωχηµένα politically correct συνθήµατα που απέχουν ελάχιστα από τη δηµαγωγία του mainstream.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση για τα 20 χρόνια Athens Voice «Επιβιώνοντας στον 21ο αιώνα - Οι πολιτικές, οι τάσεις, τα ρεύµατα της εποχής µας», σε επιµέλεια Σώτης Τριανταφύλλου
Το φεστιβάλ της Αθήνας, που επιμελείται εδώ και 37 χρόνια ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης, συνεχίζει να αποτελεί πόλο έλξης για όλους τους κινηματογραφόφιλους
«Είναι δύσκολο να ζεις με εμφύσημα. Δυσκολεύομαι ακόμα και να πάω από τη μία άκρη του δωματίου στην άλλη. Είναι λες και περπατάς με μια πλαστική σακούλα γύρω από το κεφάλι σου»
18°
