Αλμπέρτο Σόρντι: Είκοσι χρόνια χωρίς τον «Αλμπερτόνε»

Στο φετινό φεστιβάλ των Καννών, που θα γίνει 16-27 Μαΐου, θα προβληθούν πέντε ταινίες του Alberto Sordi που έφυγε από τη ζωή στις 24 Φεβρουαρίου 2003: στην κηδεία του παρέστησαν ένα εκατομμύριο άνθρωποι. Ήταν ο τελευταίος από τους μεγάλους ηθοποιούς της χρυσής εποχής του ιταλικού κινηματογράφου στην οποία πρωταγωνίστησαν ο Ugo Tognazzi, ο Vittorio Gassman, ο Nino Manfredi, ο Marcello Mastroianni και ο Totò. Επίσης υπήρξε, κατά κάποιον τρόπο, μαζί με τον Aldo Fabrizi και την Anna Magnani, εκπρόσωπος της πόλης της Ρώμης: λίγο Νότιος, λίγο Βόρειος, λίγο Σαρλώ, ο Alberto Sordi έγινε το πρότυπο του Ιταλού μικροαστού με όλες του τις αρετές και τα ακαταμάχητα ελαττώματα.

Ο γνωστός σε όλους Albertone γεννήθηκε στο Trastevere της Ρώμης το 1920 και το 1937 ξεκίνησε την κινηματογραφική του καριέρα στην Cinecittà, με έναν ρόλο κομπάρσου στο υπερθέαμα «Σκιπίων ο Αφρικανός». Στη συνέχεια έκανε, επί κάμποσα χρόνια, το ντουμπλάρισμα του Oliver Hardy (του «Χοντρού»), του Anthony Quinn, του John Ireland, του Robert Mitchum, ακόμα και του Marcello Mastroianni στην ταινία «Domenica d’agosto» (1950) η οποία είχε γυριστεί χωρίς σύγχρονο ήχο. Η φωνή του έμεινε αξέχαστη από ταινίες όπως «It’s a Wonderful Life» του Frank Capra (1946), «Ο κλέφτης των ποδηλάτων» (1948), «Πρώτη κοινωνία» (1950) και «Μας κοιτούν οι πιγκουίνοι» (1956). Ενώ έκανε ντουμπλαρίσματα, έπαιζε στο ελαφρό θέατρο: σε όλη τη δεκαετία του 1940, και παρότι είχε κληθεί στον στρατό, εμφανιζόταν με διάφορους θιάσους βαριετέ, μια εμπειρία που μετέφερε αργότερα στην ταινία «Αστερόσκονη» στην οποία πρωταγωνιστούσε μαζί με τη Monica Vitti.

O πρώτος του πρωταγωνιστικός ρόλος ήταν στην ταινία «Mamma mia, che impressione!», σε σενάριο του Cesare Zavattini και σκηνοθεσία του Roberto Savarese (1951) στην οποία ο Albertone δημιούργησε έναν τύπο: τον ντροπαλό, αδέξιο, λίγο οξύθυμο νεαρό που προσπαθεί να εντυπωσιάσει μια δεσποινίδα της καλής κοινωνίας. Ωστόσο, η επιτυχία ήρθε το 1952 με τον «Λευκό σεΐχη» του Fellini και συνεχίστηκε με το «I vitelloni» την επόμενη χρονιά. Ακολούθησαν μεγάλες λαϊκές επιτυχίες όπως «Un giorno in pretura» (1953), «Un americano a Roma» (1954), «Piccola posta» (1955), στις οποίς πήρε μορφή ο χαρακτήρας Sordi: o «μέσος» Ιταλός της μεταπολεμικής εποχής τον οποίο ο Pier Paolo Pasolini κατηγορούσε για κακοήθη μικροαστισμό. Είχε άδικο: ο Sordi έφτιαξε μια περσόνα που σατίριζε τα ήθη της νεοαποκτηθείσας ευημερίας, τον αμερικανικό μύθο και όλα τα ιταλικά στερεότυπα: τη γραφειοκρατία, τη μουσικοφιλία, τους Λατίνους εραστές, τον μαζικό τουρισμό, την ιταλική κουζίνα, το φασιστικό παρελθόν που οι Ιταλοί ήθελαν να ξεχάσουν, ακόμα και την καθολική εκκλησία παρότι ήταν καθολικός – με τον τρόπο του.

Στις δεκαετίες του ’50, του ’60 και ’70, ο Sordi γύριζε από δέκα ταινίες ετησίως, στις οποίες ξεδίπλωσε το κωμικό και μουσικό του ταλέντο (έπαιζε μαντολίνο) τροφοδοτώντας την ιταλική κωμωδία η οποία έφτασε στο απόγειό της για να παρακμάσει μετά το 1975. Ήταν συχνά ανελέητος: στο «Il boom» (1963) σατίριζε τους νεόπλουτους με τρόπο που τους έκανε γελοίους, χωρίς ίχνος από το γκλάμουρ της «Ντόλτσε Βίτα» του Fellini· στον «Ηθικολόγο» και στον «Χήρο» σατίριζε την υποκρισία η οποία βρισκόταν στο στόχαστρο της ιταλικής κωμωδίας εκείνης της εποχής· στον «Mafioso» (1962) γελοιοποιούσε τη μαφία· στο «Detenuto in attesa di giudizio» το δικαστικό σύστημα· στο «L’arte di arrangiarsi» (1954) τον ακραίο κομφορισμό. Συνεργάστηκε με τα μεγαλύτερα ονόματα της σκηνοθεσίας – Mario Monicelli, Luigi Comencini, Luigi Zampa, Dino Risi, Luciano Salce, Ettore Scola, Nanni Loy, Luigi Comencini και της ηθοποιίας: Vittorio Gassman, Silvana Mangano, Claudia Cardinale. Μετά τον θάνατό του πήρε το όνομά του η στοά της Ρώμης «Colonna a Roma» και ένα δρομάκι στη Villa Borghese. Στις Κάννες θα προβληθούν οι ταινίες «Το μεγάλο μποτιλιάρισμα», «Ένας μικρός, μικροαστός», «Roma», «Il segno di Venere» (με την Sofia Loren και τον Raf Vallone) και το «Έγκλημα του Τζοβάνι Επίσκοπο».