«Η Μητέρα του σταθμού»: Το ντοκιμαντέρ της Κωστούλας Τωμαδάκη για τις «αόρατες» γυναίκες

Η Βόρεια Ελλάδα, ίσως επειδή υποδέχτηκε πάρα πολλούς πρόσφυγες, ίσως επειδή ταλαιπωρήθηκε φριχτά από Εμφύλιο και Βουλγαρική Κατοχή, η Βόρεια Ελλάδα λοιπόν έστειλε κόσμο και κοσμάκη στη Γερμανία στις δεκαετίες του 1950 και 1960. Η μετανάστευση ήταν μονόδρομος για χιλιάδες γυναίκες, κυρίως από χωριά που ερήμωσαν μέσα σε μια δεκαετία. Όπως λέει η σκηνοθέτρια Κωστούλα Τωμαδάκη:

«Με τρένα, καράβια και εισιτήριο χωρίς επιστροφή, νέες γυναίκες, χωρίς να γνωρίζουν τη γλώσσα, κάποιες αγράμματες, έφτασαν στις φάμπρικες της Γερμανίας. Οι περισσότερες άφηναν πίσω τους  οικογένεια: τα παιδιά - βαλίτσα που μεγάλωσαν μέσα σε μια συνεχή μετακίνηση, κάποια έμεναν στο χωριό με την γιαγιά, ανάμεσα σε δύο γλώσσες, δύο εκπαιδευτικά συστήματα, δύο πατρίδες. Το ντοκιμαντέρ βρίσκει αυτές τις ηλικιωμένες σήμερα γυναίκες που αφηγούνται η κάθε μία την ιστορία της, όπως και τις κόρες τους, ή και την τρίτη γενιά μεταναστριών, τις νέες γυναίκες με επαγγελματικά εφόδια που έχουν εξισωθεί πια με τις υπόλοιπες Ευρωπαίες και επιλέγουν που και πως θα ζήσουν.»

Η κάμερα ακολουθεί σε απόσταση αναπνοής τις «αόρατες» γυναίκες που κουβάλησαν την ιστορία τους, φωτίζοντας τα κίνητρα της μετανάστευσης και το όνειρο για ένα καλύτερο κόσμο.

Οι αναμνήσεις και οι μαρτυρίες, συνδυάζονται με τα επίσημα αρχεία που μέχρι σήμερα δεν έχουν δει το φως, αλλά κυρίως με τα προσωπικά αρχεία των γυναικών που από μόνα τους αποτελούν ιστορικό αρχείο ανεκτίμητου πλούτου για την ιστορία της ελληνικής μετανάστευσης.

Η «Μητέρα του Σταθμού» έκανε πρεμιέρα, τέλος Αυγούστου 2022, ως υποψήφια για βραβείο στο Mumbai International Film Festival στη Βομβάη και ως το τέλος του 2022 παρουσιάστηκε σε άλλα 11 Φεστιβάλ.

Οι «αόρατες» γυναίκες, οι Ελληνίδες μετανάστριες στις φάμπρικες της Γερμανίας, τρεις φορές αόρατες –αγράμματες, ξένες και γυναίκες– κατάφεραν να επιζήσουν, άντεξαν και έφτιαξαν μια καλύτερη ζωή.

Είδα την ταινία επειδή ξέρω τέτοιες γυναίκες, είναι πολύ κοντά μου μια γυναίκα που έζησε σαράντα χρόνια στη Γερμανία πριν επιστρέψει στην Ελλάδα (ευγνωμονώντας την Γερμανική της σύνταξη…). Είδα την ταινία επειδή είμαι από την Βόρεια Ελλάδα, τις θυμάμαι τις ιστορίες πικρής ξενιτειάς, και για το κομμάτι με τις ταραχές του 1964 στην Κωνσταντινούπολη, όταν έφυγαν οι τελευταίοι Έλληνες από την Πόλη, πολλοί με προορισμό την Γερμανία. Αλλά την είδα κι επειδή είναι συγκινητική πράγματι, αληθινή και απλή, χωρίς να προσπαθεί να δείξει κάτι που δεν είναι. Έμαθα ότι η Κωστούλα Τωμαδάκη θα την πάει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, και της εύχομαι καλή τύχη. Σε μερικούς μήνες θα υπάρχει στο ERTFlix αλλά ως τότε θα έχει συγκινήσει πολύ κόσμο, σχετικό ή άσχετο με την μετανάστευση στην Γερμανία του 1950 και 1960. Οι ιστορίες των γυναικών που αφηγείται, ασπρόμαυρες στις αναμνήσεις ή με τις σέπια αποχρώσεις των παλιών φωτογραφιών, γίνονται έγχρωμες στο Σήμερα και δένουν πάνω στις γραμμές του τραίνου. Όλα τα τραγούδια για την ξενιτειά και τη Γερμανία και τον σταθμό του Μονάχου αποκτούν νέο νόημα όταν βλέπει κανείς τη «Μητέρα του Σταθμού», ακόμα και για θεατές που δεν έχουν καμία σχέση με τη μετανάστευση των Ελλήνων της Βόρειας Ελλάδας στη Γερμανία, με τη Βόρεια Ελλάδα ή  ακόμα και με τη Γερμανία. 

Το ντοκιμαντέρ έχει κερδίσει δύο βραβεία, 2 υποψηφιότητες για βραβείο, 2 συμμετοχές στην τελική λίστα: Επίσημη συμμετοχή στο Montreal Independent Film Festival, επίσημη συμμετοχή στο Buenos Aires International Film Festival, finalist στο Antakya International Film Festival στην Τουρκία, τιμητική διάκριση στο Sydney Australian Film Festival, υποψήφια για βραβείο στο Festival International de Cine por los Derechos Humanos-Colombia, προβολή στην Μπογκοτά και σε δέκα πόλεις της Κολομβίας, τιμητική διάκριση στα Hollywood Gold Awards, επίσημη συμμετοχή στο San Jose International Film Awards στην Κόστα Ρίκα, Βραβείο στο Hollywood Independent Filmmaker Awards & Festival, επίσημη συμμετοχή στο London Arthouse Film Festival, στο Ukrain Dream Film Festival, στο Switzerland International film Festival και The Impact Docs Awards, στην Καλιφόρνια. Βραβείο στο Boston independent Film Awards, Ευρωπαϊκή πρεμιέρα στο 27o Capri, Hollywood - the International Film Festival.

Συντελεστές

Σενάριο - Σκηνοθεσία: Κωστούλα Τωμαδάκη

Παραγωγή: Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, ΕΡΤ, Τζίνα Πετροπούλου

Διεύθυνση φωτογραφίας: Κατερίνα Μαραγκουδάκη

Μουσική: Δημήτρης Μαραμής

Μοντάζ: Στέλιος Τατάκης

Ηχοληψία: Μάνος Ηρακλής - Σωτήρης Λάντας

Διεύθυνση παραγωγής: Θοδωρής Σταμπούλος

Post Production: AUTHORWAVE