Ανασκόπηση 2022: Οι 10 καλύτερες ταινίες της χρονιάς

Οι λίστες είναι από τη φύση τους αμφιλεγόμενες, δεν φτιάχνονται για να είναι απόλυτες, μα για να ξεκινούν συζητήσεις. Πάντως, είναι το ίδιο διασκεδαστικό, το να διαβάζεις μια λίστα με το να την φτιάχνεις. Προσωπικά βρίσκω ικανοποιητικά εξίσου και τα δύο.

Αμφιλεγόμενα είναι και τα συναισθήματα για αυτή τη χρονιά που φτάνει στο τέλος της. Κάνοντας απολογισμό, ο χρόνος που φεύγει, δημιουργεί μια συγκρατημένη αίσθηση αισιοδοξίας καθώς η φετινή κινηματογραφική σοδειά έφερε αναπάντεχα, αρκετά καλλιτεχνικά κομψοτεχνήματα στη μεγάλη οθόνη, αλλά και προβληματισμό για το μέλλον του κινηματογράφου, καθώς όλο και περισσότερο ποσοστό του κοινού, προτιμά τις πλατφόρμες, παρά την σκοτεινή αίθουσα.

Αισιοδοξία φέρνει επίσης και η αναντίρρητη τάση για συμπεριληπτικότητα, πολυσυλλεκτικότητα και εξωστρέφεια που δείχνουν κινηματογραφικοί θεσμοί και βραβεία, επεκτείνοντας τη βάση των ψηφοφόρων τους, άρα και τον πολυπολιτισμικό πλούτο και τη εύρος των διαφοροποιημένων χαρακτηριστικών αυτών των ομάδων. Με τέτοιου είδους κινήσεις, θα είμαστε σε θέση στο μέλλον, να δούμε να διακρίνονται -άρα να δίνουν έμπνευση και στη νέα γενιά- ταινίες που παλαιότερα δεν θα συμπεριλαμβάνονταν ούτε καν στη λίστα των επικρατέστερων. Θα έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε τα νέα κινηματογραφικά αριστουργήματα του μέλλοντος.

Και μια επεξήγηση εδώ, προς αποφυγή παρανοήσεων. Τα αριστουργήματα του παρελθόντος δεν θα λάμψουν λιγότερο, αν δεν φοβηθούμε να ανακαλύψουμε νέα διαμάντια, που ακτινοβολούν την εποχή τους και κάνουν κατάδυση μέσα στα μεγάλα θέματα του καιρού μας. Άλλωστε ένα από τα βασικά στοιχεία που κάνει μια ταινία σημαντική και αειθαλή, είναι το ότι ασχολείται με την εποχή της σκύβοντας πάνω στα οικουμενικά ζητήματα που πάντα -και για πάντα- ασχολούνται με την ανθρώπινη κατάσταση.

Με κάθε σεβασμό λοιπόν, δεν θέλουμε άλλο Κλιντ Ίστγουντ και άλλο «Λόρενς της Αραβίας», ούτε και αυτή η εποχή τους χρειάζεται πια. Αυτό που χρειάζεται, είναι τις Σελίν Σιαμά και τις Σαντάλ Ακερμάν αυτού του κόσμου, στις λίστες με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών και μάλιστα στον αφρό. Αυτά τα λίγα λόγια, χρόνια σας πολλά και καλή μας χρονιά!

Κορσές (Corsage), Μαρί Κρόιτσερ, 2022

Η Βίκι Κριπς υποδύεται την Ελισάβετ της Αυστρίας (Σίσσυ), η οποία είναι σύζυγος του αυτοκράτορα Φρανσουά-Ιωσήφ Α' και κλείνει τα σαράντα της χρόνια. Ως πρώτη κυρία, οι απαιτήσεις είναι υψηλές, οι υποχρεώσεις της απίθανες, τα δικαιώματά της μηδαμινά και η εικόνα που καλείται να διατηρήσει αδύνατη. Είναι μια γυναίκα που πνίγεται ενώ προσπαθεί να ανταποκριθεί στις συμβάσεις του περιβάλλοντος στο οποίο ζει.

Μπορεί η πλοκή της ταινίας να φαίνεται ανεπίκαιρη, ωστόσο η ηρωίδα αυτής ταινίας εποχής, είναι μια γυναίκα η οποία όπως όλες οι σύγχρονες γυναίκες, πασχίζει για μείνει στην επιφάνεια του κύματος των καθημερινών υποχρεώσεών της, ενώ αποζητά την αναγνώριση και την προσοχή για αυτό που είναι πραγματικά ως προσωπικότητα και όχι για όλα αυτά που είναι αναμενόμενα από εκείνη. Μια γαλαζοαίματη φυλακισμένη κάτω από την παντοτινό βάρος της πατριαρχίας, σε ένα δράμα που ήταν η καλύτερη ταινία του προηγούμενου Φεστιβάλ των Καννών και της χρονιάς.

Aftersun, Σάρλοτ Γουέλς, 2022

Η Σόφι (Φράνκι Κόριο) κάνει διακοπές με τον νεαρό μπαμπά της (Πολ Μέσκαλ) σε κάποιο καλοκαιρινό παραθαλάσσιο θέρετρο όπου ζουν όμορφες, ανέμελες και μερικές όχι και τόσο ανέμελες στιγμές. Πρόκειται για της αναμνήσεις της, τις αληθινές ή όχι, οποίες η ενήλικη Σόφι προσπαθεί να τακτοποιήσει στο μυαλό της, ενώ έρχεται σε συμφιλίωση μαζί τους.

Μια αυτοαναφορική τρυφερή ταινία, η οποία παρουσιάζει όλους τους φόβους, τις αγωνίες και τις ελπίδες της σκηνοθέτιδος και που έγινε δεκτή με φοβερά θερμό και μακρύ χειροκρότημα στις Κάννες. Ο Πολ Μέσκαλ και η ίδια η σκηνοθέτις στο ντεμπούτο της απήλαυσαν ένα δεκάλεπτο standing ovation. Ένα ρευστό ψυχογράφημα της πάντα περίπλοκης σχέσης πατέρα και κόρης, ειδικά στην περίπτωση του διαζευγμένου ζευγαριού. Εξαιρετικές ερμηνείες και από τους δύο πρωταγωνιστές.

Απόφαση Φυγής (Decision to Leave), Παρκ Τσαν-Γουκ, 2022

Ο Χάε-τζουν (Παρκ Χίε-ιλ) είναι ένας παντρεμένος και ικανός αστυνομικός ντετέκτιβ, ο οποίος ερευνά τον θάνατο ενός άνδρα, στην κορυφή ενός βουνού. Η Σέο-ραε (Τανγκ Γουέι) είναι η γυναίκα του νεκρού, η οποία θεωρείται ύποπτη καθώς η συμπεριφορά της δεν ταιριάζει σε εκείνη ενός ταραγμένου συγγενή. Ο Χάε-τζουν θα ανακρίνει και θα παρακολουθήσει την Σέο-ραε και σύντομα μεταξύ του θα αναπτυχθεί μια αναπάντεχη έλξη.

Επιθυμία και απόρριψη. Οι εκ δια μέτρου αντίθετοι χαρακτήρες, μοιάζουν εγκλωβισμένοι μέσα στους εαυτούς τους και τις πράξεις τους. Εξαιρετική χρήση του τοπίου για την ανάδειξη της εσωτερικής σύγκρουσης των χαρακτήρων, οι οποίοι βρίσκονται ανάμεσα σε συμπληγάδες, από την μια μεριά η λαχτάρα και από την άλλη το καθήκον. Αποφασίζουν να αφήσουν αυτή την αγάπη να ξεθωριάσει, είναι όμως ικανοί να υποστηρίξουν αυτή την απόφαση; Πανέμορφη κινηματογράφηση και δεξιοτεχνική σκηνοθεσία, πολλή μεγάλη διάρκεια (και η αναμενόμενη κοιλιά), ωστόσο το τελευταίο εικοσάλεπτο ανταμείβει την αναμονή.

Drive My Car, Ριουσούκε Χαμαγκούτσι, 2021

Ο Γιουσούκε (Χιντετόσι Νισιτζίμα) είναι ένας θεατρικός ηθοποιός, ο οποίος δύο χρόνια μετά τον θάνατο της γυναίκας του, δέχεται μια πρόταση να σκηνοθετήσει τη θεατρική παραγωγή του «Θείου Βάνια» στη Χιροσίμα. Εκεί, μια νεαρή κοπέλα θα γίνει η σοφέρ του.

Αναμφίβολα μια από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς. Ένα σπουδαίο φιλμ που αξίζει να ανακαλύψετε στον ρυθμό και την άνεση που προτείνει μια σκηνοθετική προσέγγιση, η οποία αφήνει περιθώρια και δεν επιβάλει τίποτα αναγκαστικό στον θεατή, μα με μεγαλοπρέπεια του δημιουργεί τις συνθήκες να ανακαλύψει τις υψηλές της προδιαγραφές. Ευαισθησία, λυρικότητα, ποίηση.

Τα Πάντα Όλα (Everything, Everywhere All at Once), Ντάνιελ Κουάν, Ντάνιελ Σάινερτ, 2022

Η Έβελιν (Μισέλ Γεό), είναι μία κουρασμένη γυναίκα μέσης ηλικίας, η οποία πασχίζει να τα βγάλει πέρα με τις απαιτήσεις της καθημερινότητας, απέναντι στην οικογένειά της, την οικογενειακή επιχείρηση και τον επικριτικό πατέρα της. Κάθε απόφαση που πήρε στη ζωή της, δημιούργησε μια άλλη εκδοχή του εαυτού της, σε παράλληλο σύμπαν. Όταν το μέγιστο κακό απειλεί όλα τα σύμπαντα του κόσμου, η βοήθειά της απαιτείται για να βάλει τάξη στο χάος.

Μια καταιγιστική κωμωδία, χωρίς όρια και κανόνες, με άπειρες δυνατότητες και επιλογές μέχρι τέλους. Αναπάντεχα ανατρεπτική, πληθωρικά σκηνοθετημένη, πολύπλοκη και σύγχρονη, μια υπερβατική ιστορία η οποία εξερευνά τη σύνθετη σχέση μητέρας-κόρης, μέσα από ένα οπτικό υπερθέαμα, μαξιμαλιστικών διαστάσεων. Η Τζέιμι Λι Κέρτις, σε έναν απολαυστικότατο ρόλο, όπως δεν την έχετε ξαναδεί. Μια ταινία που σίγουρα θα πρωταγωνιστήσει στα βραβεία του 2023.

Βαγόνι Αριθμός 6 (Compartment No 6), Γιούχο Κουοσμάνεν, 2021

Η Λόρα (Σέιντι Χάαρλα) μια φοιτήτρια αρχαιολογίας η οποία μένει στη Μόσχα, ξεκινά ένα ταξίδι με τρένο, για να δει προϊστορικά πετρογλυφικά του Μούρμανσκ, ένα λιμάνι στον ρωσικό αρκτικό κύκλο. Μοιράζεται την καμπίνα της με τον Λιόχα (Γιούρι Μπόρισοφ), έναν θορυβώδη Ρώσο μεταλλωρύχο, με τον οποίο φαίνεται πως δεν έχουν τίποτα κοινό. Το ταξίδι προς τον αρκτικό κύκλο όμως είναι μακρύ και καθόλου σύντομο και οι πρωταγωνιστές έχουν όλο το χρόνο μπροστά τους για να γνωρίσουν και να εμπιστευτούν ο ένας τον άλλο.

Μια ταινία που πατάει φρένο και σε βάζει σε ανθρώπινους ρυθμούς, σαν αυτούς που χρειάζεσαι για να ενδιαφερθείς για έναν ήρωα, σαν ένα αργό ταξίδι με τρένο προς έναν άγνωστο προορισμό. Σου αφήνει αυτή την υπέροχη αίσθηση που έχεις από την ικανοποίηση πως η ταινία που μόλις είδες, δεν ακολούθησε τον εύκολο δρόμο και δεν κατέληξε στο προφανές. Μια υπομονετική και ικανή ταινία για την ανθρώπινη κατάσταση και την παντοτινή ανάγκη του ατόμου για ανθρώπινη επαφή.

Το Γεγονός (L’ Événement), Οντρέ Ντιγουάν, 2021

Η Αν (Αναμαρία Βαρτολομέι) είναι μια έξυπνη και επιμελής νεαρή φοιτήτρια, οι σπουδές και το μέλλον της οποίας απειλούνται από μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Στη Γαλλία του 1963 ωστόσο, η άμβλωση είναι παράνομη, επικίνδυνη και επώδυνη και όσο κανείς δεν βοηθά την φοβισμένη Αν να διακόψει την εγκυμοσύνη της, τόσο εκείνη λαμβάνει όλο και πιο ακραία και επισφαλή μέτρα, ρισκάροντας την ίδια της τη ζωή.

Η αιχμαλωσία, η απελπισία και η μοναξιά διαγράφονται θαυμάσια επάνω στο νεανικό πρόσωπο της νεαρής πρωταγωνίστριας, της οποίας η παντοδύναμη ερμηνεία επιτρέπει στο κοινό, να βουτήξει στην ψυχοσύνθεση μιας γυναίκας η οποία, σε ένα ανατριχιαστικά κοντινό παρελθόν, δεν είναι κυρίαρχη του εαυτού της, δεν έχει δικαίωμα για απόφαση επάνω στο σώμα της. Η φυλακή του να είσαι γυναίκα, σε ένα τέτοιο πολιτικοκοινωνικό περιβάλλον και η φρικτή μείωση του ατόμου σε αναπαραγωγική μονάδα, ξετυλίγονται σε ένα δράμα, το οποίο μοιάζει περισσότερο με αγωνιώδες θρίλερ, επονείδιστα επίκαιρο. Μια ταινία τόσο δυνατή, όσο και η συνταρακτική ερμηνεία της πρωταγωνίστριάς της, αποφασισμένη και εξοπλισμένη να επιβιώσει και να συνεχίσει, όσο κι αν υποφέρει σωματικά και ψυχικά. Χρυσός Λέοντας και Βραβείο Καλύτερης Ταινίας FIPRESCI, στο  Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου  Βενετίας 2021.

Πίτσα Γλυκόριζα (Licorice Pizza), Πολ Τόμας Άντερσον, 2021

Ο Γκάρι (Κούπερ Χόφμαν) είναι ένας ξεχωριστός μαθητής λυκείου, ο οποίος όπου βλέπει μια ευκαιρία, τολμάει. Είτε πρόκειται για το κορίτσι που είναι σίγουρος πως κάποτε θα παντρευτεί, την Αλάνα (Αλάνα Χάιμ), είτε για την επόμενη επιχειρηματική του απόπειρα, μέσα σε ένα χωνευτήρι ευκαιριών, όπως απεικονίζεται η Καλιφόρνια των 70s. Η Αλάνα είναι μια μπερδεμένη εικοσιπεντάχρονη, η οποία προσπαθεί να βρει τη θέση της στον κόσμο και είναι κάθετη στο ότι δεν θέλει να βγει ραντεβού με τον Γκάρι.

Γλυκιά, ευαίσθητη και ονειρική, σχεδόν σαν μια νοσταλγική ανάμνηση αποτυπωμένη σε μια θαμπή καρτ ποστάλ, αυτή η πρωτότυπη και σπάνια ιστορία αγάπης, με φόντο μια εποχή κατά την οποία οι νέοι ακόμη πίστευαν πως θα αλλάξουν τον κόσμο. Και πώς να μην το πίστευαν, όταν το σάουντρακ της εποχής (και της ταινίας) περιλάμβανε Νίνα Σιμόν, Ντέιβιντ Μπόουι και Blood, Sweat and Tears; Ρομαντική και γεμάτη με την αισιοδοξία, την ορμή και την αδάμαστη αίσθηση πως όλα είναι πιθανά, οι οποίες έρχονται με τη νεότητα, αλλά και το δικαίωμα στην επιπολαιότητα και τη γελοιότητα, το οποίο πάει μαζί πακέτο, μια ταινία που μοιάζει χειροποίητη και οικεία σαν τα σεμεδάκια της γιαγιάς σου και ταυτόχρονα φρέσκια, περιπετειώδης και αφοπλιστικά αληθινή σαν τον πρωτόγνωρο, τον πρωτότοκο έρωτα.

Moonage Daydream, Μπρετ Μόργκεν, 2022

Ένα μεγαλοπρεπές ταξίδι σε όλη την καριέρα του επιδραστικού Ντέιβιντ Μπόουι, μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό, στιγμιότυπα από ζωντανές εμφανίσεις και συναυλίες, πειραματικά βίντεο, κάποιους πίνακες ζωγραφικής του ίδιου του Μπάουι, όλες σχεδόν τις κινηματογραφικές και θεατρικές δουλειές στις οποίες συμμετείχε και αμέτρητες τηλεοπτικές εμφανίσεις και συνεντεύξεις. Εικόνες και βίντεο που δεν έχουν προβληθεί ξανά, μονταρισμένα μαζί από τον Μπρετ Μόργκαν, σε ένα ντοκιμαντέρ που έκανε πέντε χρονιά να ολοκληρωθεί και έκανε πρεμιέρα στις Κάννες με την υποστήριξη της οικογένειας και των συνεργατών του αξέχαστου Ντέιβιντ Μπόουι.

Ο Μπρετ Μόργκεν συγκινήθηκε και συγκίνησε σε εκείνη την πρεμιέρα, με όλη την επισημότητα και το παρατεταμένο χειροκρότημα που άξιζε στον καλλιτέχνη-σύμβολο των ονείρων μας. Η αισθητική, ο πειραματισμός, το όραμα, η διάνοια και η φιλοσοφία του μοναδικού ροκ σταρ είναι εκεί, αυτό που δεν είναι εκεί είναι η ενδελεχής ματιά στην προσωπική του ζωή, ωστόσο οι φανς του σήμερα θα δουν τους εαυτούς τους και στους εκστασιασμένους φανς των ‘70s στην οθόνη, αλλά και στο ίδιο το πρόσωπο του Μπόουι. Η λατρεία προς το πρόσωπό του και η ανάγκη να τον δούμε στην οθόνη ξανά, συνεχίζεται μετά τον θάνατό του.

Fabelmans, Στίβεν Σπίλμπεργκ, 2022

Ο μικρός Σάμι (Γκάμπριελ Λαμπέλ), είναι ένα αγόρι που ζει στην Αριζόνα την δεκαετία του 1950 με την οικογένειά του, η οποία μετακομίζει ακολουθώντας την λαμπρή καριέρα του ιδιοφυούς πατέρα του Μπερτ (Πολ Ντέινο), ενός μηχανικού και πρωτοπόρου επιστήμονα των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ο μικρός μας ήρωας ανακαλύπτει την αγάπη του για το σινεμά, ως τρόπο αντίληψης του κόσμου γύρω του, μόνο που πίσω από την κάμερα, ανακαλύπτει λίγο περισσότερα από όσα περίμενε.

Έχει γραφτεί πολλάκις πως η ταινία εξερευνά την σχέση του Σπίλμπεργκ με την τέχνη του κινηματογράφου. Πριν και πάνω από αυτό όμως, εξερευνά τη σχέση με τη μητέρα του, η οποία είναι και η πιο βασική θεματική σε αυτό το οικογενειακό δράμα. Διότι περί αυτού πρόκειται. Οι δυσκολίες στις οικογενειακές σχέσεις, οι ματαιώσεις και οι απογοητεύσεις του Σάμι. Το μπούλινγκ και ο ρατσισμός με αφορμή την εβραϊκή καταγωγή του στο σχολείο, από τους συμμαθητές του. Η ανάγκη του να ελέγξει κάτι από την τρικυμία που λέγεται καθημερινότητα, μέσα σε μια καθόλου τυπική οικογένεια, οπότε και η ανάγκη του να σηκώσει την κάμερα και να κάνει ταινίες. Στις οποίες αυτός ελέγχει τη δράση.

Η Μισέλ Γουίλιαμς δείχνει για άλλη μια φορά την κλάση της, ο Πολ Ντέινο είναι στιβαρός σε έναν ρόλο δύσκολο και κόντρα σε ό,τι μας έχει συνηθίσει και ο νεαρός Γκάμπριελ Λαμπέλ στέκεται επάξια στο ύψος των περιστάσεων, σε μια ταινία φτιαγμένη και προγραμματισμένη για να συγκινήσει και να ικανοποιήσει τις μάζες, από έναν δημιουργό συνώνυμο του μπλοκμπάστερ και δεν θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι διαφορετικά.

H λίστα έλαβε υπόψη τις ταινίες οι οποίες έκαναν πρεμιέρα σε ελληνική κινηματογραφική αίθουσα, σε εγχώριο φεστιβάλ ή σε πλατφόρμα διαθέσιμη στην Ελλάδα.