Παντελής Βούλγαρης: Μία ρετροσπεκτίβα των ταινιών μυθοπλασίας του στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Οι ταινίες του Παντελή Βούλγαρη εικονογραφούν την σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας με ακρίβεια, ευαισθησία, κι έναν βαθιά μελαγχολικό τρόπο – νιώθεις ότι όλοι οι ήρωες θα κλάψουν κάποια στιγμή όταν θα μείνουν μόνοι τους, έστω κι αν δεν χύνουν ούτε ένα δάκρυ πάνω στην οθόνη. Δεν ξέρω πώς το καταφέρνει αυτό, να σκέφτεσαι τους ήρωες, στη συγκεκριμένη περίπτωση την ηρωίδα του την Άννα, πάντως τους σκέφτεσαι. Το «Προξενιό της Άννας» είναι η πρώτη του ταινία, γυρισμένη το ’71, όταν ο Βούλγαρης ήταν 32 χρονών, και σε σοκάρει όταν το σκέφτεσαι (που εσύ έσπερνες κουκιά στα 32 σου ενώ αυτός γύριζε ήδη ένα μικρό αριστούργημα…)

Έχω δει αρκετές από τις ταινίες του, είχα πάντα την αίσθηση ότι είναι μπλε, μελανές και σκοτεινές, επειδή τις πρώτες τις είδα σε σκοτεινές μπλε αίθουσες της επαρχίας ή της Θεσσαλονίκης. Η «Φανέλα με το 9» (1988) μου είχε φανεί η πιο γρήγορη, με έναν Στράτο Τζώρτζογλου πιτσιρικά να ξεχειλίζει από ενέργεια, το «Χάπυ Ντέι» (1977) ήταν περισσότερο καφετί παρά μπλε, όπως το νησί στο οποίο διαδραματίζεται, με την μουσική του Διονύση Σαββόπουλου να παίζει ακόμα μέσα στο μυαλό μου, χίλια χρόνια μετά. Είδα το «Τελευταίο σημείωμα» (2017) για την καταπληκτική Μελία Κρέιλινγκ, κόρη της επίσης καταπληκτικής Κάτιας Δημοπούλου, αλλά η ταινία είναι σημαντική, όπως όλες του Βούλγαρη – με το βάθος, το βάρος των επιλογών, το ακόμα μεγαλύτερο βάρος  της οικογένειας και της κοινωνίας, ακόμα και της Ιστορίας. Στις «Νύφες» (2005) αναρωτιέσαι ποια επιλογή είναι η σωστή, στα «Πέτρινα χρόνια» (1985) εύχεσαι να πάνε όλα καλά για την ανατριχιαστικά ανατριχιαστική και παράλληλα καταπληκτική Θέμιδα Μπαζάκα. Οι ηθοποιοί, και ο τρόπος που παίζουν στις ταινίες του Βούλγαρη, είναι άλλο ένα θέμα: ποτέ δεν έχω δει τον Κώστα Ρηγόπουλο τόσο απειλητικό και σπούκι όσο στο «Προξενιό της Αννας», και ποτέ δεν έχω δει την Αννα Βαγενά τόσο αθώα, πνιγμένη στο θυμό της και πανέμορφη σαν αγγελούδι – ήταν 25 χρονών στα γυρίσματα, μίλησε λίγο πριν την προβολή για την ταινία, μαζί με τον Βούλγαρη. Πόσο δύσκολο ήταν να στήσουν ολόκληρη ταινία με ελάχιστα χρήματα, μέσα στην Χούντα. Πώς το μοντάζ έγινε σε ασπρόμαυρο φιλμ και ο Βούλγαρης το είδε έγχρωμο πια το «Προξενιό» στην οθόνη του Φεστιβάλ, νομίζω της Θεσσαλονίκης αλλά μπορεί του Βερολίνου. Όπου κέρδισε τρία βραβεία…

Ο ίδιος ο Βούλγαρης ήταν σεμνός και μετρημένος, λες και μιλούσε ένας σπουδαστής κινηματογράφου στους συμμαθητές του. Στο Φεστιβάλ, το μακρινό ‘72, η Άννα Βαγενά τα είχε μόλις φτιάξει με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, ο Βούλγαρης δεν είχε κοστούμι μαζί του στη Θεσσαλονίκη, και παρέλαβε το βραβείο φορώντας το κοστούμι του Λουκιανού. Η κάμερα στα γυρίσματα έκανε τόσο θόρυβο που δεν ακουγόντουσαν οι φωνές των ηθοποιών, και χρειάστηκε να ντουμπλάρουν μετά όλα τα «λόγια». Ο Βούλγαρης υποσχέθηκε ότι θα λέει «πέντε πράγματα» πριν από κάθε προβολή ταινίας του, που στην ωραία αίθουσα της Ταινιοθήκης δεν θα φαίνεται μπλε και σκοτεινή αλλά πηχτή σε νοήματα, ευαίσθητη κοινωνικά και προσωπικά, υπέροχα καδραρισμένη, ουσιαστική και Ελληνική με έναν μελαγχολικό τρόπο. Όπως όλες οι ταινίες του.

Info
Παντελής Βούλγαρης, Ρετροσπεκτίβα, Ταινιοθήκη της Ελλάδας, 8-16/12
Ιερά Οδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου, μετρό Κεραμεικός,
2103612046, www.tainiothiki.gr