Ο Κώστας Σπυρόπουλος και το Arcadia, Champagne d’ Orient

Το ντοκιμαντέρ του Κώστα Σπυρόπουλου «Arcadia, Champagne d’ Orient» που προβάλλεται στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αφηγείται την απίθανη ιστορία των αδελφών Παπανικολάου και του εκλεκτού κρασιού τους.

Ο οινικός άθλος της οικογένειας Παπανικολάου ξεκίνησε από το χωριό Ρίζες Τεγέας στα τέλη του 19ου αιώνα. Ήταν γύρω στα 1885 όταν στην εφημερίδα που διάβαζε, η είδηση πως κάποια ελληνικά κρασιά διακρίνονται στο εξωτερικό, υποχρέωσε τον αυστηρό πατέρα φαμίλιας Σπυρίδωνα Παπανικολάουνα αναρωτηθεί μέσα του: «Γιατί όχι κι εγώ;» Ο καπάτσος έμπορος εκκλησιαστικών ειδών και εισαγωγέας πολύτιμων λίθων, κατάλαβε ότι στην αγορά του κρασιού υπάρχει… χρυσός κι έκρινε πως θα ήταν σωστή κίνηση να εκμεταλλευτεί τους πλούσιους αμπελώνες της περιοχής. Μάλιστα για να είναι πιο βέβαιη η επιτυχία υποχρέωσε τα δύο αγόρια από τα συνολικά 8 παιδιά του να σπουδάσουν οινολογία ώστε να ανακαλύψουν νέες τεχνικές μεθόδους στην οινοποιία.

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά δικαιώνοντας πλήρως το όραμα του Σπυρίδωνα Παπανικολάου, τον οποίο υποδύεται ο γνωστός ηθοποιός Γιώργος Μιχαλακόπουλος. Από το 1885 έως το 1935 η οικογένεια Παπανικολάου παρήγαγε σαμπάνια εκλεκτής ποιότητας και απέσπασε διεθνείς διακρίσεις στις Παγκόσμιες Εκθέσεις της εποχής. Κατάφερε με αυτό τον τρόπο να μπει η φίρμα τους στο Παγκόσμιο Οινολογικό Λεξικό του Μπορντό, αναφέροντας την Τεγέα ως το «τόπο παραγωγής αφρώδους οίνου εφάμιλλου των Γαλλικών».

Η επιστημονική φυσιογνωμία της οικογενειακής οινοποιίας ήταν ο οινολόγος Βασίλειος Παπανικολάου που μετά από τις σπουδές στο Μονπελιέ μυήθηκε στον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής σαμπάνιας και προσέθεσε, ήδη από το 1900, καινοτόμες τεχνικές, οι οποίες συμπεριλήφθηκαν στην επιστημονική βιβλιογραφία 60 χρόνια μετά. Το 1905 μάλιστα παρουσίασε στη Λιέγη την πρωτοποριακή μέθοδο οινοποίησης χωρίς τη χρήση θείου (η περίφημη «μυστική συνταγή Παπανικολάου») κάτι που βλέπουμε ξεκάθαρα στο φιλμ σε μια σπαρταριστή σκηνή καθώς ο βλοσυρός πατέρας επιπλήττει τον γιο του επειδή «αποκάλυψε τα μυστικά της οικογένειας στους ξένους»!

Ο τίτλος του φιλμ «Αρκαδία, η Καμπανία της Ανατολής» προέρχεται από μια φράση του Βασιλείου Παπανικολάου στο βιβλίο του «Η Αρκαδία υπό Οινολογικήν Έποψιν» που αποδεικνύει πως το όραμα αυτό δεν ήταν μια υπερφίαλη επιδίωξη. Βασιζόταν στην απόλυτη ταύτιση -ομοιότητα της επαρχίας της Γαλλίας Καμπανία με το οροπέδιο της Μαντινείας σε ό, τι αφορά την σύσταση του εδάφους, το μικρο-κλίμα, το υψόμετρο και, ιδίως, την καλλιέργεια της αρωματικής ποικιλίας φιλέρι.

Τα επιτεύγματα της οικογένειας δεν σταματούν εδώ. Έκαναν εξαγωγές στις μεγαλύτερες διεθνείς αγορές (Γαλλία, Γερμανία, ΗΠΑ,) άνοιξαν έξη καταστήματα στην Αθήνα και ένα wine bar (από το 1901 παρακαλώ!) στην Ομόνοια, δίπλα στο Θέατρο «Νέα Σκηνή» του σκηνοθέτη Κωνσταντίνου Χρηστομάνου με τον οποίο συνδέονταν φιλικά, κέρδισαν χρυσά βραβεία στις μεγαλύτερες Παγκόσμιες εκθέσεις - Παρίσι (1989 και 1900) Σικάγο (1893) Λιέγη (1905) και Σαν Φρανσίσκο 1915- ενώ οι πρωτότυπες και υψηλής αισθητικής ρεκλάμες τους στα γαλλικά προκάλεσαν μεγάλη αίσθηση. Το αγαπημένο τους διαφημιστικό μότο- ABonVinPasd’ enseign (το καλό κρασί δεν έχει ανάγκη διαφήμισης) επίσης ήταν πολύ μπροστά από την εποχή τους.

Κώστας Σπυρόπουλος: Πώς γυρίστηκε το «Arcadia, Champagne d’ Orient»

Για το πως γυρίστηκε το φιλμ που είναι ένα είδος δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ και πως θα το περιέγραφε σε κάποιον θεατή του φεστιβάλ που θα θελήσει να το δει, ο δημιουργός του Κώστας Σπυρόπουλος μας λέει αρχικά πως βασανίστηκε πολύ για να βρει τη συγκεκριμένη γραφή. «Η εμπειρία μου είναι για το κλασικού τύπου ντοκιμαντέρ, δηλαδή τεκμήριο, αφήγηση από τον πρωταγωνιστή, ανάλυση από ειδικό κλπ. Επειδή ζω με αυτή την ιστορία περισσότερο από επτά χρόνια διάλεξα από σπαράγματα του χρόνου και την έρευνα στα αρχεία της οικογένειας καθώς και την έρευνα στα κινηματογραφικά γαλλικά και ελληνικά αρχεία, τα στοιχεία εκείνα που θα με βοηθούσαν στην ανασύσταση της εποχής και της ατμόσφαιρας. Πάνω σε αυτήν την ανασύσταση επέλεξα μια κινηματογραφική γλώσσα που είναι η μείξη αναπαραστατικών σκηνών με τα στιγμιότυπα από τα αρχεία. Οπότε σε κάποιον που θα ερχόταν να δει το φιλμ θα έλεγα έλα να ζήσεις μια περιπέτεια που δεν αγιογραφεί τους πρωταγωνιστές και δείχνει μέσα από τις αντιφάσεις τους, τις εσωτερικές συγκρούσεις αλλά και τις συγκρούσεις της οικογένειας με τον έξω κόσμο(τους ανταγωνιστές, τους πολιτικούς) πώς δούλευαν σε εκείνη την περίοδο οι αντιφάσεις των νοοτροπιών».

Όσον αφορά στην επιλογή της γλώσσας που ακούγεται στο φιλμ ο σκηνοθέτης μας λέει ότι προσπάθησε να πετύχει μια λειτουργική αναπαραγωγή της αρχαϊζουσας με ένα συνδυασμό νέας ελληνικής γλώσσας και στοιχείων ντοπιολαλιάς, ενώ το αποτέλεσμα της ονειρευόταν να το ακούσει από τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο. «Γνωρίζω τον σπουδαίο ηθοποιό και κυρίως πνευματικό άνθρωπο Γιώργο Μιχαλακόπουλο και μου έκανε τεράστια εντύπωση η προσπάθειά του να μπει στο πετσί του ρόλου».

Info
Η ταινία του Κώστα Σπυρόπουλου «Arcadia, Champagne d’ Orient» συμμετέχει στο διαγωνιστικό πρόγραμμα "Ανοιχτοί Ορίζοντες" του 24ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και θα κάνει την πρεμιέρα της το Σάββατο 19/3/22 στις 18.30 στην αίθουσα "Τζον Κασσαβέτης", Αποθήκες-Λιμάνι.