Ο Φιντέλ Κάστρο και ο καμεραμάν: Το ντοκιμαντέρ στο Netflix

Ο Φιντέλ Κάστρο υπήρξε, μεταξύ άλλων, εξαιρετικά φωτογενής: από το 1959, ο κινηματογράφος τον απαθανάτισε - άλλοτε ως νεαρό διανοούμενο επαναστάτη, άλλοτε ως ρομαντικό αντάρτη των βουνών, άλλοτε ως ηγέτη ενός εξωτικού νησιού όχι μακριά από το Μαϊάμι, άλλοτε ως δικτάτορα και επικίνδυνο εχθρό του ελεύθερου κόσμου. Αυτές τις μέρες προβάλλεται στον Netflix το ντοκιμαντέρ του Jon Alpert “Cuba and the Cameraman”, μια παραγωγή του 2017 που πρωτοπροβλήθηκε στο 74ο Φεστιβάλ της Βενετίας. Η ταινία δείχνει την καθημερινή ζωή στην Κούβα σε διάρκεια 45 ετών: πρόκειται για συνδυασμό ερευνητικής δημοσιογραφίας και ταξιδιωτικής περιπλάνησης.

Ο Alpert άρχισε να επισκέπτεται το νησί της Καραϊβικής το 1970: εκείνη την εποχή ταξίδεψε στο Βιετνάμ, στην Καμπότζη, στη Νικαράγουα, στην Κίνα, στο Αφγανιστάν, στις Φιλιππίνες και στο Ιράν. Το 1972 ίδρυσε μαζί με τη γυναίκα του, Keiko Tsuno, την οργάνωση Downtown Community Television Center και διαπίστωσε ότι ο Φιντέλ Κάστρο εφάρμοζε κοινωνικά προγράμματα για τα οποία αγωνιζόταν η DCTC στη Νέα Υόρκη. Πράγματι, για δυο-τρεις δεκαετίες ήταν εύκολο να σαγηνευτείς από το κουβανικό πείραμα το οποίο άντεχε γερά παρά τον εμπορικό πόλεμο των ΗΠΑ. Ο Alpert δεν είναι ο μόνος που τράβηξε χιλιάδες ώρες φιλμ από την κουβανική ζωή: ο Γεωργιανός Mikhail Kalatozov έκανε κάτι παρόμοιο το 1964, ακολούθησαν οι Αμερικανοί Saul Landau και Nina Serrano το 1971, ο Αυστραλός Michael Rubbo το 1974, η Αμερικανίδα Estela Bravo το 2001. Όλοι φαίνονται να έχουν δίκιο και άδικο για τον Φιντέλ Κάστρο ο οποίος αποθεώθηκε στη δεκαετία του 1960 για να χάσει τη λάμψη του μαζί με τα νιάτα του.

Το ντοκιμαντέρ του Netflix είχε άριστες κριτικές, κυρίως διότι η οπτική του Alpert είναι ενδιαφέρουσα ακόμα κι αν δεν συμφωνεί κανείς. Παρακολουθεί κουβανικές οικογένειες στο πέρασμα του χρόνου και καταγράφει την επίδραση των ιστορικών και κοινωνικών γεγονότων στη ζωή του κάθε μέλους τους. Κατά κάποιον τρόπο ανοίγει ένα παράθυρο σε έναν ξένο κόσμο που βλέπουμε συνήθως πίσω από τείχη: τείχη που έχτισαν και οι δύο πλευρές. Ο Alpert, ως ανθρωπιστής της παλιάς σχολής, ταλαντεύεται ανάμεσα στα επαναστατικά όνειρα και στην επιθυμία να είναι «αντικειμενικός»: είχε δείξει την ίδια εντιμότητα σε παλιότερα ντοκιμαντέρ του στη Βενεζουέλα, τη Βαγδάτη και στο Κάιρο όπου ακολούθησε με την κινηματογραφική του μηχανή τα γεγονότα στην πλατεία Ταχρίρ.