Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος, η μετανάστευση και το «Daniel ’16»

Με αφορμή το «Daniel ’16», τη νέα δημιουργία του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου που κέρδισε το Βραβείο Κοινού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κι έχει ως πρωταγωνιστή ένα αγόρι που καταφτάνει σε μια γερμανόφωνη κοινότητα αγωγής ανηλίκων η οποία εδρεύει σε απομονωμένο χωριό στον Έβρο, ο Έλληνας σκηνοθέτης μας μιλά για το θέμα της μετανάστευσης αντλώντας έμπνευση από ένα πραγματικό συμβάν.

Μια ταινία για την προσφυγική κρίση στην Ευρώπη ή κάτι περισσότερο είναι το «Daniel ’16»; Τι σας ενέπνευσε για να κάνετε μια ταινία σαν αυτή;
Η ταινία μας είναι πάνω απ’ όλα μια ιστορία για δύο παιδιά που καταφέρνουν να υπερνικήσουν γλωσσικά και εθνοτικά εμπόδια και να γίνουν οικογένεια το ένα για το άλλο.  Κυριαρχεί η ανθρώπινη διάσταση και ακολουθεί η πολιτική. Το φόντο της ιστορίας μας είναι το 2016, η χρονιά με τα γεγονότα της Ειδομένης, όπου κορυφώνεται με έναν δραματικό τρόπο η προσφυγική κρίση στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Η ταινία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και έμπνευση αποτέλεσε, πριν κάποια χρόνια, ένα άρθρο στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» το οποίο μιλούσε για τη λειτουργία στην Ελλάδα, από πολύ παλιά, τη δεκαετία του 1980, ιδιωτικών «αναμορφωτηρίων» για Γερμανούς παραβατικούς έφηβους. Επισκεφτήκαμε ένα από αυτά τα κέντρα στον Έβρο, καταφέραμε να μιλήσουμε με τους υπεύθυνους που τα διευθύνουν αλλά και τα παιδιά από τη Γερμανία που φιλοξενούνταν στη δομή και κάπως έτσι προέκυψε μια ταινία μυθοπλασίας με τίτλο «Ντάνιελ ’16» που αναφέρεται στο όνομα του κεντρικού πρωταγωνιστή.

Όλα αυτά τα χρόνια έχετε γυρίσει πάρα πολλά ντοκιμαντέρ αλλά αυτή είναι η δεύτερη μόλις μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας που κάνετε. Γιατί καθυστέρησε τόσο η δεύτερη φορά (ο «Γιος του φύλακα» γυρίστηκε το 2007) και σε ποιον από τους δύο χώρους νιώθετε περισσότερο άνετα;
Το γεγονός πως αυτή είναι μόλις η δεύτερη ταινία μυθοπλασίας μετά το 2007 δεν σημαίνει πως όλα αυτά τα χρόνια ήμουν ανενεργός κινηματογραφικά, το αντίθετο θα έλεγα. Γύρισα τέσσερις ταινίες-ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους και δύο μεσαίου. Νομίζω πως αυτή η καθυστέρηση επιστροφής στη μυθοπλασία οφείλεται στο γεγονός ότι σ’ αυτά τα χρόνια της πρωτοφανούς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης ένιωθα πως μόνο μέσα από το ντοκιμαντέρ μπορούσα να μιλήσω για τα πράγματα συνέβαιναν γύρω μου. Ήταν κάτι που συνέβαινε αυθόρμητα. Πρέπει να πω πως, από το ξεκίνημά μου ως κινηματογραφιστής, νιώθω πολύ άνετα και με τα δύο κινηματογραφικά είδη και δεν θεωρώ το ένα κατώτερο του άλλου, το αντίθετο.

Γιατί επιλέξατε πρωταγωνιστές που μιλάνε γερμανικά σε ελληνικό έδαφος; Υπάρχει ένα σχόλιο πίσω από το συγκεκριμένο σχήμα και πώς επιλέξατε τους καταπληκτικούς νεαρούς ηθοποιούς;
Όπως σας είπα αυτό δεν ήταν κάτι που το επινόησα αλλά η κατάσταση που συνάντησα σε μια δομή φιλοξενίας Γερμανών εφήβων, σε ένα εγκαταλειμμένο χωριό του Έβρου, και μου προξένησε μεγάλη εντύπωση. Φυσικά το οποιοδήποτε σχόλιο προκύπτει εύλογα, αλλά το γεγονός προϋπάρχει του σχολίου. Μάλιστα το ότι μια τέτοια δομή λειτουργούσε μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από τον Έβρο, ένα βασικό σημείο εισόδου παράτυπων μεταναστών μας οδήγησε στο να βρούμε την  ιστορία της ταινίας. Τον Νικόλα και τον Αλέξανδρο, τα δύο παιδιά που υποδύονται τον Ντάνιελ και τον Μαξ, τα βρήκα στη Γερμανική Σχολή Αθηνών. Από την άλλη πλευρά υπάρχει κι ένα τρίτο αγόρι με κομβικό ρόλο στην ταινία, ο Νιντάλ, που τον υποδύεται ο Φιλοπατήρ, του οποίου οι γονείς είναι κόπτες, μετανάστες από την Αίγυπτο, αλλά ο ίδιος γεννήθηκε στη Ελλάδα. Ήμουν πραγματικά πολύ τυχερός που συνεργάστηκα μαζί τους.

Σε μια πρόσφατη συνέντευξή σας στο κινηματογραφικό περιοδικό Variety δηλώσατε τα εξής: «Πιστεύω ότι η ιστορία της ανθρωπότητας είναι πάνω από όλα μια προσφυγική ιστορία και δεν υπάρχει έθνος ή κράτος που να μην το έχει βιώσει σε κάποιο στάδιο». Γιατί όμως κάποια κράτη το βιώνουν πιο έντονα;
Επειδή σε κάποια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και συγκυρία η γεωγραφική θέση και το είδος του πλούτου που διαθέτουν ορισμένα κράτη τα καθιστά πολύ σημαντικά. Έτσι πέφτουν θύματα χειραγώγησης και λεηλάτησης καθώς πρόκειται κυρίως για μικρά, αδύναμα κράτη. Η πρόκληση πολέμων, δικτατοριών και οικονομικών κρίσεων απ’ την πλευρά των ισχυρών για την απόκτηση τού ελέγχου τους είναι ένας πολύ… δημοφιλής τρόπος τόσο στον 20ό όσο και στον 21ο αιώνα. Πάντα το αποτέλεσμα, όμως, σε όλες αυτές τις συνθήκες και καταστάσεις είναι το ίδιο: η προσφυγιά.