Το ελληνικό σινεμά δεν πάει διακοπές

Από την Αθήνα έως τα νησιά του Αιγαίου οι Έλληνες σκηνοθέτες γυρίζουν ταινίες ή γυρίζουν στα φεστιβάλ κάνοντας το φετινό καλοκαίρι, παρά τις αντιξοότητες, ένα από τα πιο ζωντανά που γνώρισε ο κινηματογράφος μας εδώ και πολλά χρόνια.

Κανείς δεν θα ισχυριστεί ότι οι συνθήκες είναι ιδανικές για να κάνεις σινεμά στην Ελλάδα του σήμερα. Στην πραγματικότητα θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για μια αντιμετώπιση σχεδόν εχθρική. Μπορεί οι ταινίες να είναι εδώ και αρκετά χρόνια το βασικό εξαγώγιμο πολιτιστικό προϊόν μας, εξωστρεφές εκ φύσεως και επιτέλους δικαιολογημένα επιθυμητό σχεδόν από κάθε φεστιβάλ του πλανήτη, όμως η άνθηση εκτός δεν σημαίνει απαραίτητα και καλύτερες μέρες εντός των συνόρων. Η λογική του κράτους λέει πως στις μέρες της κρίσης ο πολιτισμός δεν αποτελεί προτεραιότητα, όμως εδώ και λίγο καιρό ακόμη κι όσα με κόπο έχουν χτιστεί, όπως η (επιτέλους) ανανεωτική πολιτική του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, μοιάζει να οπισθοχωρούν πολιορκημένα από λογικές και δυνάμεις που θα πίστευε κανείς ότι ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Όμως ακόμη κι έτσι, και παρά την ουσιαστική έλλειψη χρημάτων για την παραγωγή, παρά την κατάρρευση του χρηματοδοτικού πλαισίου που συνεπάγετο η ύπαρξη της ΕΡΤ, παρά το ότι το ΕΚΚ βρίσκεται σε πολιορκία με σκοπό την άλωση, το ελληνικό σινεμά παραμένει ζωντανό.

Ήταν μόλις λίγους μήνες πριν όταν στις Κάννες είδαμε μετά από χρόνια μια ελληνική ταινία στο επίσημο πρόγραμμα, το «Xenia» του Πάνου Χ. Κούτρα, που με τον τρόπο του σηματοδότησε ένα δεύτερο κύμα για το ελληνικό σινεμά κι αποτέλεσε την καλύτερη απόδειξη πως υπάρχει ζωή μετά τις ταμπέλες του «greek weird wave» ή τη «μόδα» που ίσως να υπήρξε για λίγο καιρό το «εξωτικό» σινεμά της πατρίδας μας. Από τον Μάιο μέχρι σήμερα η ταινία του Κούτρα συνέχισε να ταξιδεύει στα φεστιβάλ, βγήκε στις αίθουσες της Γαλλίας με μεγάλη επιτυχία και βρέθηκε στο shortlist των δέκα ταινιών που είναι υποψήφιες για το βραβείο Lux του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου.

Πάνος Χ. Κούτρας

Πράγματα για τα οποία δεν μπορείς παρά να χαίρεσαι, αλλά που δεν μπορούν να κρύψουν μια δύσκολη πραγματικότητα. Ακόμη και εν μέσω της ευτυχίας που μπορεί να σημαίνει η προβολή της ταινίας σου σε ένα φεστιβάλ όπως αυτό των Καννών, ο Κούτρας δεν μπορούσε να μην κουβαλά τη σκιά των δύσκολων γυρισμάτων, του γεγονότος ότι η παραγωγή έμεινε ξεκρέμαστη από την κατάρρευση της ΕΡΤ, ενός από τους βασικούς συμπαραγωγούς, ή το πως το να κάνει το φιλμ υπήρξε για μια ακόμη φορά τόσο μια δημιουργική διαδικασία όσο και μια ψυχική και σωματική δοκιμασία.

Στο φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι, εκεί όπου πριν μερικές εβδομάδες έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της η πρώτη μεγάλου μήκους του Γιάννη Βεσλεμέ «Νορβηγία», ο διευθυντής του Κάρελ Οχ μίλησε από σκηνής πριν την προβολή για το πνεύμα της ελληνικής κινηματογραφικής κοινότητας: Για το πώς η κρίση γέννησε τη συσπείρωση, για τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι του σινεμά βοηθούν ο ένας τον άλλο και βάζουν στο κενό που αφήνουν τα χρήματα, δουλειά, αλληλεγγύη, συλλογικότητα. Μπορεί να ακούγεται ρομαντικό και η αλήθεια είναι πως κοιτώντας κάθε εικόνα από λίγο πιο κοντά μπορείς να δεις τις ατέλειες, όμως η πραγματικότητα δεν βρίσκεται πολύ μακριά. Με τη φωτεινή εξαίρεση εταιρειών όπως η Faliro House του Χρήστου Β. Κωνσταντακόπουλου, που με επιμονή και ξεκάθαρη ματιά επενδύει στο νέο ελληνικό σινεμά, και τις (λίγες πλέον) στοχευμένες σε ένα εμπορικό κύκλωμα ταινίες που χρηματοδοτούνται από ιδιωτικά κεφάλαια, τα χρήματα για το σινεμά στην Ελλάδα είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Πώς γίνονται λοιπόν ταινίες στη χώρα μας; Μια νέα γενιά παραγωγών και δημιουργών αντιλήφθηκε ή αναγκάστηκε να ανακαλύψει πως υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι για να κάνεις σινεμά και αποφάσισε να χρησιμοποιήσει όλα τα πιθανά εργαλεία που είναι διαθέσιμα, από τους πόρους του εξωτερικού (ίσως ποτέ πριν δεν υπήρχαν τόσες συμπαραγωγές με άλλες χώρες στο ελληνικό σινεμά) μέχρι το crowdfunding. Και με κάποιο τρόπο ανακάλυψε ξανά την επείγουσα ανάγκη τού να κάνεις ταινίες και το πάθος που σε οδηγεί να παίρνεις ίσως και λίγο ριψοκίνδυνες αποφάσεις.

«Νορβηγία» του Γιάννη Βεσλεμέ

Όπως, για παράδειγμα, να κατασκηνώσεις στο camping της Αντιπάρου για ένα μήνα, συνεργείο και ηθοποιοί, προκειμένου να κάνεις μια ταινία, κάτι που κάνει αυτή τη στιγμή ο Αργύρης Παπαδημητρόπουλος, που αποφάσισε να γυρίσει την τρίτη μεγάλου μήκους του «Suntan» εδώ (ή έστω στο νησί) και τώρα. Ναι, η πραγματικότητα του ελληνικού behind the scenes σινεμά απέχει πολύ από τις συνθήκες ακόμη και του ανεξάρτητου σινεμά στην Ευρώπη του σήμερα, όμως αυτό με κάποιο τρόπο κάνει το παράδειγμά του ακόμη πιο σημαντικό, σχεδόν συγκινητικό. Και η ταινία του Παπαδημητρόπουλου δεν είναι η μόνη που «τρέχει» στην Ελλάδα αυτό τον καιρό. Ο Γιώργος Ζώης, ο βραβευμένος στη Βενετία μικρομηκάς, ετοιμάζεται να ξεκινήσει γυρίσματα για το «Stage Fright», ενώ ο βετεράνος Νίκος Παναγιωτόπουλος μόλις ολοκλήρωσε το 17ο φιλμ της καριέρας του, την «Κόρη του Ρέμπραντ».

Κατά κάποιο τρόπο οι δυο τους βρίσκονται στα δύο άκρα του ελληνικού κινηματογραφικού φάσματος το οποίο αποδεικνύεται εξαιρετικά ευρύ. Σε γυρίσματα, για παράδειγμα, βρίσκεται κι ο Χριστόφορος Παπακαλιάτης που επιστρέφει με μια νέα ταινία (άτιτλη ακόμη) μετά την εμπορική επιτυχία του «Aν», μια ερωτική τριλογία που θα ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβρη. Κι από την άλλη ο Αλέξης Αλεξίου του «Ιστορία 52» έχει επιτέλους ολοκληρώσει τη δεύτερη επίσης μεγάλου μήκους του «Τετάρτη 04:45», ένα νεονουάρ στην Αθήνα του σήμερα με πρωταγωνιστή τον Στέλιο Μάινα. Ο Θοδωρής Αθερίδης προτιμά επίσης τα πλατό αντί για τις παραλίες, αφού σκηνοθετεί και πάλι μετά το «Μια μέλισσα τον Αύγουστο» την κινηματογραφική μεταφορά του θεατρικού του «Από έρωτα» με τον ίδιο και τη Σμαράγδα Καρύδη. Κι ο Άγγελος Φραντζής βρίσκεται στο μοντάζ για μια ταινία που γύρισε πριν λίγους μήνες σχεδόν δίχως χρήματα, το «Σύμπτωμα». Ο ίδιος λέει πως είναι λίγο απογοητευτικό το να κάνεις κάθε φορά μια ταινία με τον ίδιο τρόπο που έκανες την πρώτη σου, «είναι σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα. Σαν να μην έχουν συμβεί όλες αυτές οι επιτυχίες στο ελληνικό σινεμά. Αλλά δεν έχεις πολλές επιλογές. Ή το παίρνεις απόφαση και κάθεσαι και δεν κάνεις τίποτα περιμένοντας να βρεις τα χρήματα ή βάζεις μπροστά άλλα πρότζεκτ με άλλους τρόπους».

«Σύμπτωμα» του Άγγελου Φραντζή

Ο Χ. Παπακαλιάτης σκηνοθετώντας

«Από έρωτα» του Θοδωρή Αθερίδη

Ναι, αυτή τη στιγμή θα μπορούσε να πει κανείς πως το ελληνικό σινεμά βρίσκεται σε έναν αγώνα ταχύτητας, έστω και μετ’ εμποδίων. Μια σειρά από άλλους σκηνοθέτες από τον Κωνσταντίνο Γιάνναρη έως τον Αλέξανδρο Βούλγαρη βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια προετοιμασίας της επόμενης ταινίας τους. Η Αθηνά Τσαγγάρη μοντάρει ήδη το «Chevalier», μια εν πλω κωμωδία με ένα εξαιρετικό αντρικό cast που περιλαμβάνει τους πάντες από τον Βαγγέλη Μουρίκη μέχρι τον Σάκη Ρουβά, κι ο Γιώργος Λάνθιμος στην Αγγλία έχει ήδη έτοιμο το πολυαναμενόμενο «Lobster» με τον Κόλιν Φάρελ, τη Ρέιτσελ Βάις, την Αγγελική Παπούλια και την Αριάν Λαμπέντ.

«Chevalier» της Αθηνάς Τσαγγάρη

Και πριν απ’ όλα αυτά, σε λίγες μέρες στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο, ένα από τα σημαντικότερα του καλοκαιριού, θα διαγωνιστεί μια ακόμη ελληνική ταινία. Το «Α Blast» του Σύλλα Τζουμέρκα, η πρώτη του ταινία μετά τη «Χώρα προέλευσης», είναι η ιστορία μιας γυναίκας που επαναστατεί απέναντι στην ίδια της τη ζωή και αποφασίζει να μην αφήσει τίποτα όρθιο. Σύμφωνα με τον Τζουμέρκα η ταινία «μιλά για το τι σημαίνει να σε διαψεύδουν και να κάνεις κάτι γι’ αυτό». Μια φράση που θα μπορούσε να συνοψίζει την κατάσταση του ελληνικού σινεμά αυτή τη στιγμή. Μόνο που, απέναντι στη διάψευση, εκείνο ευτυχώς είναι αποφασισμένο να αντιδράσει. Και το κάνει με τον καλύτερο και πιο μαχητικό τρόπο.

«Α Blast» του Σύλλα Τζουμέρκα