Ταινίες που (με) μεγάλωσαν και ταινίες για γυναίκες

Η αγαπημένη μου ταινία όταν μπήκα στην εφηβεία ήταν το «Και οι 7 ήταν υπέροχοι» (πριν βγει στις αίθουσες το «Jesus Christ Superstar», και το αποστηθίσω αφού το δω δώδεκα φορές…). Οι υπέροχοι 7 ήταν άντρες – για την ακρίβεια, πιο άντρες πεθαίνεις. Ο Γιουλ Μπρύνερ έσκιζε χασέδες με ένα βλέμμα, όλοι ήταν γενναίοι, ακέραιοι και περιπετειώδεις, μερικοί ήτανε σέξι, και η ταινία ξεχείλιζε ανδρικές ορμόνες από όλες τις μεριές. Θυμάμαι να λέω «μα γιατί δεν γίνονται τέτοιες ταινίες με γυναίκες;» απορημένη, που στην Άγρια Δύση οι γυναίκες ήτανε μόνο μπαργούμεν στα σαλούν, ταπεινοί σύζυγοι/μητέρες, σκοτωμένες και γενικά κακομοίρες. Οι «7 Υπέροχοι» γυρίστηκαν το 1960.

Η πρώτη ταινία γουέστερν με ηρωίδα γυναίκα που πήρε το μάτι μου ήταν το «Δυο μουλάρια για την αδερφή Σάρα», με τη Σίρλεϊ Μακλέιν και τον Κλιντ  Ίστγουντ, του 1970. Κάμποσα χρόνια αργότερα, μεταφράζοντας τα βιβλία της Σίρλεϊ Μακλέιν για τον «Κάκτο», έμαθα τι αγώνα είχε κάνει η Σίρλεϊ μέχρι να μπει το όνομά της πάνω από αυτό του Κλιντ… και πώς τελικά στην αφίσα το όνομα του Κλιντ είναι τεράστιο ενώ το δικό της, ανύπαρκτο. Κι ας ήταν η πρώτη ηρωίδα με τσαγανό, που κατάφερνε όχι μόνο να πυροβολεί, αλλά και να καπνίζει, να βγάζει ένα βέλος από τον πληγωμένο Κλιντ παρόλο που μπορούσε να τον αφήσει να σκάσει, και να ανατινάζει πράγματα με δυναμίτη, επειδή ήξερε από δύσκολα.

Μπορώ να γράφω χιλιόμετρα έτσι, για ταινίες της δεκαετίας του ’60, ’70, ’80 ,’90, ’00, και για το πώς αργήσαμε να δούμε φως εμείς οι γυναίκες: να ταυτιστούμε επιτέλους με ηρωίδες δραστήριες, ξύπνιες, δυναμικές, περιπετειώδεις όσο και οι άντρες ήρωες, που μας είχανε φάει τα αυτιά με τις τσαχπινιές τους. Ακόμα και στο υπέροχο «Βάγκαμποντ» (’85) της Ανιές Βαρντά, με έπιασε στεναχώρια με την Σαντρίν Μπονέρ στο χαντάκι – δεν θα μπορούσε να κερδίσει το λότο, να τιμωρήσει πέντε έξι κακούς και να μετακομίσει σε ωραίο παριζιάνικο διαμέρισμα…; (Όχι θα απαντήσετε, και δεν είναι αυτό το πόιντ της συγκεκριμένης ταινίας, αλλά τέλος πάντων). Η μέση φεμινίστρια θα αναφέρει το «Θέλμα και Λουίζ» του Ρίντλεϊ Σκοτ, σε σενάριο Κάλι Κιούρι, ως πρώτη «καθαρά φεμινιστική ταινία» (’91). Συμφωνώ, αν και θυμώνω ακόμα που οι δύο ηρωίδες αυτοκτονούν στο τέλος και δεν την κοπανάνε στο Μεξικό, όπως θα έκαναν αν ήταν άντρες: το να πεθαίνει, να θυσιάζεται και να αυτοκτονεί η γυναίκα στο φινάλε μιας ταινίας, μέχρι σήμερα εξακολουθεί να μου φαίνεται προδοσία. Φεμινιστικά είναι για μένα τα «Άλιεν» (από ‘79), με τη Σιγκούρνεϊ Γουίβερ όχι μόνο να ξηλώνει τους Γαλαξίες στο πέρασμά της, αλλά και να ξαναγεννιέται, ρε παιδιά, ενώ είχε πεθάνει ντιπ για ντιπ! Μεγαλείο, κι ακόμα πιο μεγαλείο που όλα αυτά τα κάνει μια γυναίκα. Έστω, με ξυρισμένο κεφάλι.

Μια και είπα κουρούπα: η Ντέμι Μουρ παίζει τέλεια την «Τζι Αϊ Τζέιν» (’97) και σκίζει στον στρατό σε μία από τις φεμινιστικές φάσεις της. Είχε προηγηθεί το «Κατηγορούμενη» με την Τζόντι Φόστερ (’88) ως θύμα ομαδικού βιασμού που καταφέρνει να δικαιωθεί και να φέρει τη ζωή της τούμπα. Φυσικά βγήκανε κάμποσες ταινίες με ηρωίδες γυναίκες μετά – η Ούμα Θέρμαν στα «Κιλ Μπιλ» (’03), η «Λάρα Κροφτ» (’01), η Τζένιφερ Λόρενς στα «Παιχνίδια πείνας» (’12), ακόμα και κινούμενα σχέδια, οι εταιρείες παραγωγής άρχισαν να δίνουν σημασία στα κοριτσάκια πριν την «Ντόρα την Εξερευνήτρια» – η «Μουλάν» (’98), η «Μπρέιβ» (’12), τα πρόσφατα «Φρόζεν» έχουνε γυναίκες ηρωίδες και μπράβο τους.

Θέλουμε κι εμείς τα κορίτσια περιπέτειες, και όχι σάχλες, όχι υποτιμητικά στόρι με σταρ(ς) που αναζητούν την ευτυχία στην αγκαλιά ενός άντρα: ακόμα και όταν είμαστε μικρές, 15-25 χρονών, την έχουμε μυριστεί τη δουλειά, τα μικρά κορίτσια σήμερα ξέρουνε ότι η ευτυχία είναι αλλού και θα χρειαστεί να την αρπάξουν με τα χεράκια τους.

Τα οποία χεράκια τους… μαθαίνουν ένα σωρό δουλειές. Πολλές από αυτές είναι στα λεγόμενα οπτικο-ακουστικά – στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση και στα σχετικά μέσα. Όσο περισσότερες γυναίκες μπαίνουν στο «χώρο», τόσο περισσότερες ταινίες «για γυναίκες», δηλαδή με γυναίκες ηρωίδες γυρίζονται. Όχι για να πετάξουμε έξω τους άντρες, αλλά για να βλέπουμε έργα που μας αφορούν, με θέματα που μας αγγίζουν. Ακόμα και με περιπέτειες που μας συγκινούν/διασκεδάζουν. Η ιδέα ότι οι γυναίκες βλέπουν μόνον αισθηματικές ταινίες ή μόνον ταινίες για τη μόδα είναι μια λανθασμένη, σεξιστική, παραπλανητική, για να μην πω και ηλίθια ιδέα.

Πάμε στο 5ο Φεστιβάλ των Γυναικών στις Ταινίες και τον Κινηματογράφο Ελλάδας (Wift.gr, δηλαδή Women in Film & Television Greece). Γίνεται διαδικτυακά λόγω συνθηκών, με την πρεμιέρα μόνο, 24/11, στις 7.00 μ.μ., στη μεγάλη αίθουσα της Ταινιοθήκης της Ελλάδας. Το φετινό αφιέρωμα είναι στην ντοκιμαντερίστρια Kim Longinotto («Divorce Iranian style», «Salma», «Pink Saris» κ.λπ.) που φωτίζει τις ζωές γυναικών σε διάφορα μέρη του κόσμου με εντυπωσιακό τρόπο. Η Longinotto μάλιστα προσφέρει κι ένα master class (27/11, 5.00 μ.μ.), ανεκτίμητο για όσες και όσους ενδιαφέρονται για το ντοκιμαντέρ.

Το Φεστιβάλ περιλαμβάνει 11 ταινίες μεγάλου μήκους και 7 μικρού μήκους – μεταξύ άλλων είναι το πολύ διαφορετικό και λίγο, όσο χρειάζεται, σουρεαλιστικό «Cosmic candy» της Ρηνιώς Δραγασάκη, με τη Μαρία Κίτσου (πριν γίνει τρελή φίρμα) στην ιστορία μιας παράξενης γυναίκας που δεν κολλάει πουθενά, το «Μέρες και νύχτες της Δήμητρας Κ» της Εύας Στεφανή, ένα αφιέρωμα στη διευθύντρια φωτογραφίας (DOP) Ολυμπία Μυτιλιναίου, και το στρογγυλό τραπέζι «Όχι, δεν είναι η ιδέα σου!» με τη συμμετοχή της Σοφίας Μπεκατώρου, του «Μωβ» και άλλων πολλών. Τσεκάρετε το πρόγραμμα γιατί και οι ταινίες μικρού μήκους (των Μαρίας Χατζάκου, Βαγγελιώς Σουμελή, Καίτης Παπαδήμα, Αλεξάνδρας Ματθαίου) έχουν πολύ ενδιαφέρον, όπως και όλο το Φεστιβάλ. Το οποίο φέτος είναι αφιερωμένο στην καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι καταπληκτικό από καλλιτεχνική άποψη.

Γιατί είναι να μην ασχοληθούμε με κάτι που μας ενδιαφέρει, εμείς τα κορίτσια, από την ώρα που μπαίνουμε με τα τσαρούχια, το θέλουμε αποτελεσματικό, αλλά και καταπληκτικό ως περιεχόμενο και ως εμφάνιση, όχι μόνον ως ιδέα.