Σχόλιο για τη διαδοχή του Ντάνιελ Κρεγκ από γυναίκα στον ρόλο του Τζέιμς Μποντ και γιατί αυτό δεν πρέπει να γίνει.
Ή μήπως το σωστό είναι «μια θηλυκή Μποντ»; Ίσως καλύτερο ακόμα να είναι το «μια γυναίκα Μποντ»... τέλος πάντων, όπως κι αν το πούμε είναι μια πολύ κακή ιδέα. Και ιδιαιτέρως υποτιμητική για τις γυναίκες, των οποίων τη χειραφέτηση θέλει τάχα να προωθήσει.
Για αρχή να πω πως δεν είναι μια ιδέα που μου ήρθε ξαφνικά στο κεφάλι. Το τέλος της σταδιοδρομίας του Ντάνιελ του Κρεγκ στον ρόλο του σεξομανή κατασκόπου που, καθώς τρέχει πίσω από τα αντικείμενα του πόθου του, σώζει (παρεμπιπτόντως) και την ανθρωπότητα, έγινε η αρχή της συζήτησης για την αντικατάστασή του. Και όπως συνήθως συμβαίνει τελευταία, στη συζήτηση μπήκαν και οι ιδέες για μια γυναίκα Μποντ ή έναν μαύρο Μποντ (και ναι, είναι φοβερά απογοητευτικό που κανείς δεν προτείνει έναν κοντό και καραφλό Μποντ).
Εδώ θα γράψω για το πόσο κακή ιδέα είναι μια γυναίκα Μποντ, αλλά για αντίστοιχους λόγους βρίσκω κακή και την ιδέα του μαύρου Μποντ (αντιθέτως με την ιδέα του κοντού και καραφλού Μποντ που τη στηρίζω με χέρια και με πόδια).
Για αρχή να πω πως γενικά, όπως κάθε μαρκετινίστικο κόλπο, η αλλαγή φύλου ηρώων μού φαίνεται αστεία. Κι αν το πρώτο που σας έρχεται να κάνετε είναι να διαφωνήσετε, σκεφτείτε ένα παιχνίδι (ή μια ταινία) με ήρωα τον Λάρι Κροφτ στη θέση της Λάρα. Ή μια σειρά αστυνομικών μυθιστορημάτων με ήρωα τον μίστερ Μαρπλ. Ή μια σειρά με τον Μπάφι, τον κυνηγό βρικολάκων. Διάλεξα μόνο παραδείγματα αλλαγής από γυναίκα σε άντρα (και δεν έγραψα π.χ. για τις περιπέτειες της νεαρής μάγισσας Χαρούλας Πότερ) για να φανεί το κωμικό της αλλαγής φύλλου σε γνωστούς ήρωες, χωρίς την εμπλοκή διαφόρων πολιτικοκοινωνικών ατζεντών. Στις αντίθετες περιπτώσεις (που στην πραγματικότητα είναι και οι μόνες που συζητάμε) το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο αστείο, αλλά και υποτιμητικό για τις γυναίκες.
Το να μετατρέψεις τον Μποντ από άντρα σε γυναίκα δεν είναι βήμα χειραφέτησης, αλλά θρίαμβος του ανδρικού προτύπου. Με τον ίδιο τρόπο που μια γυναίκα που μιμείται κλισέ (και μάλλον απωθητικές) αντρικές συμπεριφορές δεν είναι μια γυναίκα χειραφετημένη, αλλά μια γυναίκα τόσο υποταγμένη στην ανδρική κυριαρχία ώστε να πιστεύει ότι η χειραφέτηση της επιτυγχάνεται με το να μιμηθεί το ανδρικό πρότυπο.
Αντιστοίχως, η επιθυμία για μια γυναίκα Μποντ δεν δηλώνει χειραφέτηση, αλλά παραδοχή της ανωτερότητας ενός ανδρικού ρόλου. Μια παραδοχή, σύμφωνα με την οποία η δημιουργία μιας ηρωίδας (που μπορεί να είναι κατάσκοπος, αστυνομικός, εξερευνήτρια) που δεν θα έχει καμία σχέση, ούτε θα μιμείται, προηγούμενες ανδρικές εκδοχές, δεν θα έχει και τόσο ενδιαφέρον. Όμως, καλώς ή κακώς, μόνο μια γυναίκα ηρωίδα που δημιουργήθηκε ως τέτοια και όχι κάποια που πατάει πάνω σε έναν άντρα ήρωα, συνιστά χειραφέτηση από τα ανδρικά πρότυπα.
Το «η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα» είναι η πιο επιφανειακή πλευρά της πατριαρχίας και γι’ αυτό πιο εύκολο να αναγνωριστεί και να αντιμετωπισθεί. Όμως η πατριαρχία (την οποία δεν κρίνω αλλά απλώς περιγράφω) έχει και άλλες πλευρές και μερικές είναι τόσο καλά καμουφλαρισμένες που συχνά περνούν για το αντίθετο. Και μια τέτοια πλευρά εκφράζεται από τις γυναικείες εκδοχές μεγάλων ανδρικών ρόλων. Κι ακριβώς επειδή αυτή είναι μια έκφραση της πατριαρχίας, δεν θα δείτε ποτέ να συμβαίνει το αντίθετο. Δεν θα δείτε π.χ. γυναικείους κινηματογραφικούς ρόλους να μετατρέπονται σε ανδρικούς. Γιατί σε έναν πατριαρχικό κόσμο ένας γυναικείος ρόλος δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί πρότυπο άξιο μίμησης από έναν άντρα.
Φίλες, φίλοι και οι υπόλοιποι, όλα αυτά δεν τα γράφω γιατί με νοιάζει ιδιαιτέρως η μοίρα του Μποντ, ούτε γιατί καίγομαι για την πορεία του «φεμινιστικού» κινήματος και της γυναικείας χειραφέτησης (αν και ξέρω πως η πραγματική ισότητα είναι συμφέρουσα για όλους). Τα γράφω περισσότερο γιατί έχω βαρεθεί να κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας και να βλέπω ανθρώπους με μπανάνες στα χέρια να φωνάζουν «κοιτάχτε τι ωραία πορτοκάλια» και άλλους ανθρώπους να τρέχουν στο μέρος τους και να τους ζητούν μια πορτοκαλάδα. Και μπράβο τους.
Το φεστιβάλ της Αθήνας, που επιμελείται εδώ και 37 χρόνια ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης, συνεχίζει να αποτελεί πόλο έλξης για όλους τους κινηματογραφόφιλους
«Είναι δύσκολο να ζεις με εμφύσημα. Δυσκολεύομαι ακόμα και να πάω από τη μία άκρη του δωματίου στην άλλη. Είναι λες και περπατάς με μια πλαστική σακούλα γύρω από το κεφάλι σου»
12°
