«Η Τραγωδία του Μάκβεθ»: Σαίξπηρ, θρίλερ, ποίηση

«By the pricking of my thumbs, something wicked this way comes», προφητεύει η δεύτερη από τις τρεις μάγισσες στην 1η Σκηνή της 4ης Πράξης του Μάκβεθ (που μπορεί να αποδοθεί, πρόχειρα, «ο αντίχειρας μου μυρμηγκιάζει /κάτι απαίσιο πλησιάζει») με το δεύτερο στίχο να έχει αυτονομηθεί και να έχει αποκτήσει –κυρίως  στη λαϊκή αγγλοσαξονική κουλτούρα- το νόημα του «Κακού  που έρχεται». (Αυτός άλλωστε είναι και ο τίτλος του «γκόθικ» βιβλίου του Ρέι Μπράντμπερι «Κάτι κολασμένο έρχεται προς τα δω», και της ομώνυμης –συμπαθητικής- ταινίας του Τζακ Κλέιτον).  

Μ’ αυτούς τους στίχους ακριβώς, «λαϊκής», ας πούμε, διάστασης, διαφημίζει και ο Τζόελ Κοέν τη νέα του ταινία (πρώτη χωρίς τον αδελφό του -με τον Ντένζελ Ουάσιγκτον ως Μάκβεθ και την Φράνσις ΜακΝτόρμαντ ως λαίδη Μάκβεθ) "The Tragedy of Macbeth" που εγκαινίασε σήμερα το φεστιβάλ κινηματογράφου της Νέας Υόρκης. Κι απ’ ότι φαίνεται λογικά. Μια που όπως λέει στη συνέντευξη του (μαζί με την ΜακΝτόρμαντ) στο Deadline.com εξηγώντας τον τρόπο που προσέγγισε το έργο: «O Σαίξπηρ, πέρα από το ότι ήταν ένας από τους μέγιστους συγγραφείς της αγγλικής γλώσσας ήταν επίσης και συγγραφέας έργων λαϊκής ψυχαγωγίας. Ειδικά δε αυτό το έργο προαναγγέλλει  πολλές μορφές της αμερικάνικης λαϊκής ψυχαγωγίας, δραματουργικής και λογοτεχνικής. Πρόκειται για ένα ζευγάρι που συνωμοτεί για να διαπράξει ένα φόνο. Ουσιαστικά είναι ένα λαϊκό αστυνομικό μυθιστόρημα. Είναι Τζέιμς Μ Κέιν, ένας άλλος συγγραφέας που πάντα μας γοήτευε, τον αδελφό μου και εμένα. Κι ύστερα υπάρχουν και μάγισσες. Στοιχεία μιας ταινίας τρόμου….». Για να συμπληρώσει, απαντώντας στην ερώτηση αν θέλησε να απευθυνθεί σε ένα νεότερο και ευρύτερο κοινό από αυτό που συνήθως παρακολουθεί τα έργα του Σαίξπηρ: «Δε θέλησα να απευθυνθώ στο συνηθισμένο ακροατήριο του Σαίξπηρ, που βλέπει κάθε σαιξπηρική παράσταση ή ξέρει απέξω κι ανακατωτά κάθε έργο… Πράγμα που αφορά όλες τις επεμβάσεις που κάναμε, τα σημεία που υποβαθμίσαμε ή τα σημεία που τονίσαμε, τους ηθοποιούς, τον τόνο που επιλέξαμε …  θέλοντας να κάνουμε μια αυτόνομη ταινία, μια ταινία-ταινία, όχι μια άσκηση επάνω σε μια «μεταφορά του Σαίξπηρ». Για να επεξηγήσει περισσότερο η ΜακΝτέρμοντ: «Δεν είναι μια διανοητική άσκηση. Είναι μια άσκηση ψυχαγωγίας. Αυτό που εννοώ,  είναι πως έχω δει όλους τους κύκλους του Game of Thrones ενώ μ΄ αρέσουν και οι σειρές της Marvel. Έχω ένα γιο 27 χρονών, που του αρέσουν οι μυθολογικές ιστορίες, οι Vikings, το Game of Thrones, και τα έχω δει μαζί του όλα. Και δε νομίζω πως το πρόβλημα γι αυτή τη γενιά είναι η γλώσσα. Δημιουργούν άλλωστε μια δική τους γλώσσα,  όταν ακούν όλους αυτούς τους χαρακτήρες που κυκλοφορούν σ’ αυτές τις ιστορίες. Μια γλώσσα αντίστοιχη απ ότι καταλαβαίνω μ’ αυτή που χρησιμοποιούσε ο Σαίξπηρ για να απευθυνθεί στο κοινό της εποχής του». Με τον Κοέν να διευκρινίζει: «Ο Σαίξπηρ δεν ήταν κάποιος ελιτιστής δραματουργός. Έγραφε για τον πολύ κόσμο, έκανε λαϊκή ψυχαγωγία. Ακόμη και αν συμβαίνει να είναι σπουδαία λογοτεχνία, ακόμη και αν ήξερε πως γράφει για τον βασιλιά Ιάκωβο ή για όποιον ήταν τότε στην εξουσία, δεν έπαυε να είναι ένας λαϊκός διασκεδαστής. Κι αυτό είναι κάτι που θελήσαμε να χρησιμοποιήσουμε στην ταινία.».

Και η ποίηση του σαιξπηρικού κειμένου; 

Όμως, εκεί ακριβώς φαίνεται πως είναι το μεγάλο στοίχημα του Τζόελ Κοέν επιχειρώντας την προσαρμογή του σαιξπηρικού έργου στη μεγάλη οθόνη: Καταφέρνει μέσα από τη σκηνοθεσία να υποκαταστήσει την ποιητικότητα του  σαιξπηρικού λόγου δημιουργώντας μια ποιητική, στην ουσία της, ατμόσφαιρα μέσω της σκηνοθεσίας; (Με τον τρόπο που τα δύο αδέλφια προσδίδουν  ποιητική διάσταση σε καθαρά αστυνομικά θρίλερ ή «ιστορίες καθημερινής τρέλας», η οποία διατρέχει ταινίες τους όπως το Miller's Crossing, το  Barton Fink, το Fargo, το  The Big Lebowski, το  No Country for Old Men, το  Inside Llewyn Davis ή το The Ballad of Buster Scruggs);

Η απάντηση, πιθανότατα, είναι θετική. Μας προϊδεάζει η άποψη του Τζόελ Κοέν όταν εξηγεί γιατί επέλεξε να γυρίσει την ταινία ασπρόμαυρη: “Νομίζω πως το όλο πράγμα έχει να κάνει με την αφαίρεση … Που πάει να πει πως  όλη η ιστορία δεν έχει να κάνει με τη Σκωτία, ή με το συγκεκριμένο περιβάλλον της εποχής. Έχει να κάνει με άλλα πράγματα. Και σκέφτεσαι: με ποια μορφή σε ποιο περιβάλλον μπορώ να αφηγηθώ αυτά τα πράγματα. Και τότε άρχισα να θυμάμαι τις ταινίες του γερμανικού εξπρεσιονισμού, τις ταινίες του Ντράγιερ, τις ταινίες της UFA της δεκαετίας του ’20 και του ’30 και κατάλαβα πως αυτός είναι ο τόνος που πρέπει να ακολουθήσω». Και προφανώς μιλάμε για ταινίες όπου η δράση ή και ο τρόμος κάθε άλλο παρά αποκλείουν, αντιθέτως συνυπάρχουν με την ποίηση –δίνοντας της μάλιστα ορισμένες φορές και πρωτεύοντα ρόλο. (Αρκεί να θυμηθούμε «Το Εργαστήρι του Δόκτορα Καλιγκάρι» του Ρόμπερτ Βίνε, το «Νοσφεράτου, μια Συμφωνία Τρόμου» του Μούρναου, το «Δόκτωρ Μαμπούζε» και το «Μ» του Φριτς Λανγκ ή το «Ημέρες Οργής» του Καρλ Ντράγιερ) 

Σ’ όλες ωστόσο τις απορίες και τα ερωτήματα μας η απάντηση μέλλει να δοθεί γύρω στα μέσα Οκτωβρίου οπότε έχει προγραμματιστεί η ευρωπαϊκή πρεμιέρα της ταινίας. 

Μέχρι τότε έχουμε το τρέιλερ της ταινίας του Τζόελ Κοέν «Η Τραγωδία του Μάκβεθ»