«Ξέρουμε τι έκανες στο lockdown»: μια ταινία των Financial Times

Μια νεαρή γυναίκα κάθεται σε απόσταση απέναντι από έναν άνδρα, σαν να βρίσκεται σε ανάκριση σε ένα δωμάτιο που έχει μόνο δύο τραπέζια και δύο καρέκλες. Η συνομιλία φαίνεται πως καταγράφεται καθώς ανάμεσά τους και σε ψηλό σημείο, υπάρχει μια κάμερα.

«Θέλω απλά να σας διαβεβαιώσω ότι δεν πρόκειται για απόδοση ευθυνών. Πρόκειται για αξιοποίηση αυτού που μας συνέβη (σ.σ. η πανδημία του κορωνοϊού), αυτού που ζήσαμε και περάσαμε όλοι μας. Έχει διδακτικό σκοπό», ακούγεται να λέει σε ήρεμο τόνο μια ανδρική φωνή, ενώ εμείς παρακολουθούμε τη γυναίκα να τον ακούει με προσοχή. Αυτή είναι η πρώτη σκηνή της ταινίας μικρού μήκους «People You May Know», μια παραγωγή της βρετανικής εφημερίδας Financial Times σε σενάριο του βραβευμένου βρετανού θεατρικού συγγραφέα και σεναριογράφου Τζέιμς Γκράχαμ («Labour of Love», «Brexit: An Uncivil War», «Ink»).

Η πανδημία του κορωνοϊού έχει φέρει τα πάνω-κάτω στη ζωή μας ώστε πλέον σχεδόν να μην αισθανόμαστε έκπληξη όταν εκδίδονται περιοριστικές οδηγίες που αφορούν, για παράδειγμα, τις καθημερινές επαγγελματικές και κοινωνικές δραστηριότητές μας. Αυτή ακριβώς η «αποδοχή» απουσίας μιας κανονικότητας, αποτελεί το θέμα της ταινίας. «Η δύναμη του φιλμ είναι ότι σου επιτρέπει να φανταστείς πώς θα μοιάζει το μέλλον», δήλωσε ο δημιουργός σε πρόσφατη συνέντευξη στους FT. Αυτό που τον ιντριγκάρει είναι το πόσο μπορεί να προβλεφθεί η ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα από δεδομένα, και τι τελικά παραμένει ιδιωτικό. 

Καθώς εξελίσσεται η συζήτηση ανάμεσα στη γυναίκα, μια δικηγόρο που υποδύεται η Λίντια Γουέστ («It’s a Sin», «Years and Years») και τον αναλυτή σε ιδιωτική εταιρεία λογισμικού που ενσαρκώνει ο Άρθουρ Ντάρβιλ («Doctor Who», «Broadchurch»), η ατμόσφαιρα αποκτά μεγαλύτερη ένταση. Οι ερωτήσεις γίνονται όλο και περισσότερο καθαρά προσωπικές και αφορούν στην καθημερινότητα της δικηγόρου κατά τη διάρκεια του τρίτου lockdown στη Μεγάλη Βρετανία στις αρχές Ιανουαρίου του 2021. Βρισκόταν –όπως άλλωστε πολλοί εργαζόμενοι στον κόσμο– σε καθεστώς τηλεργασίας.  

«Όπως ένας μεγάλος αριθμός εταιρειών, έτσι και η δική σου εγκατέστησε ένα λογισμικό για να παρακολουθεί το ανθρώπινο δυναμικό της όταν βρίσκεται εκτός γραφείου. Στην αρχή, ήσουν αρκετά συνεπής στη δουλειά, αλλά αργότερα αυτό άρχισε να αλλάζει», λέει ο αναλυτής. Και ακολουθεί ένας καταιγισμός ερωτήσεών του, μαζί με στοιχεία, φωτογραφίες και βίντεο της δικηγόρου κατά την περίοδο καραντίνας, που κατέγραφαν συσκευές όπως το Smartwatch ή η Alexa της Amazon και τώρα υπάρχουν σε υπολογιστή. Η γυναίκα, μαζί με όλους εμάς που παρακολουθούμε την εξέλιξη της κουβέντας, αισθάνεται άβολα. Παρόλα αυτά ο αναλυτής επιμένει ότι «αυτό δεν αποτελεί ανάκριση».  

Πώς όμως δημιουργήθηκε αυτό το φιλμ διάρκειας 18 λεπτών; Ο Τζέιμς Γκράχαμ μελετούσε για αρκετό καιρό τη συλλογή δεδομένων που σχετίζονταν με το lockdown. Το πρότζεκτ σε σκηνοθεσία της επικεφαλής του τμήματος Νέων Μέσων και Βίντεο των Financial Times Τζούλιετ Ρίντελ, διερευνά τον τρόπο με τον οποίο η αντιμετώπιση της Covid-19 επέτρεψε την εισβολή της εκτεταμένης συλλογής δεδομένων της ιδιωτικής και συναισθηματικής ζωής και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για όλους.

Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας χρηματοδότησης Luminate Μάρτιν Τισνέ, «η μαζικότητα των δεδομένων, έχει ως αποτέλεσμα άτομα να επηρεάζονται περισσότερο από δεδομένα άλλων παρά από τα δικά τους. Όπως παρουσιάζεται με ακρίβεια στην ταινία: μετρήσεις από θερμοστάτες, βίντεο από κάμερες σε εισόδους, ακόμη και από ψηφιακά καταγεγραμμένες διαδρομές (satnav), παραβιάζουν ατομικά δικαιώματα. Στην εποχή της μηχανικής μάθησης, η άρνηση συναίνεσης είναι σχεδόν ανούσια. Η πανδημία έχει επιταχύνει αυτή την πλημμυρίδα συλλογής και χρήσης δεδομένων. Οι κοινωνίες μας χρειάζονται επειγόντως τη θέσπιση κανόνων, σχετικά με την απόκτηση και χρήση δεδομένων ώστε να διαμορφωθεί μια νέα πορεία για ένα επιθυμητό ψηφιακό μέλλον».

Η συν-παραγωγός Σόνια Φρίντμαν συμπλήρωσε: «Τα πλεονεκτήματα της εποχής της πληροφορίας όπου ζούμε, σπάνια ήταν τόσο εμφανή όσο σε αυτή την ασυνήθιστη χρονιά. Όπως όμως γίνεται σαφές στην ταινία μικρού μήκους του Τζέιμς Γκράχαμ, τα πλεονεκτήματα αυτά  δεν έρχονται χωρίς δυσάρεστους και περίπλοκους συμβιβασμούς». 

Είναι αναμφίβολο ότι οι κυβερνήσεις διεθνώς έχουν βασιστεί υπερβολικά σε τεχνολογίες της πληροφορίας και συνάψει υπέρμετρες συνεργασίες με τις εταιρείες που την κατέχουν. Με τον τρόπο αυτό, για να αντιμετωπίσουμε την Covid-19, έχει εγκαταλειφθεί σε μεγάλο βαθμό η ιδιωτικότητά μας. Είναι προφανές ότι θα πρέπει να μας απασχολεί πολύ σοβαρά ο τρόπος με τον οποίο θα μπορέσουμε να την ανακτήσουμε.