Τι θα δούμε στο 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Στις 4 Μαρτίου ξεκινά το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στη Θεσσαλονίκη και, όπως εύστοχα επισημαίνουν οι διοργανωτές, «εδώ είναι το ταξίδι». Η κουβέντα με τον Γιώργο Κρασσακόπουλο (επικεφαλής προγράμματος του φεστιβάλ) είναι ένας ασφαλής οδηγός για να ανακαλύψουμε τα σημαντικότερα στοιχεία της φετινής διοργάνωσης, που γίνεται προς τιμήν του Δημήτρη Εϊπίδη, του ανθρώπου που το εμπνεύστηκε πριν από 23 χρόνια.

Πέρυσι τέτοια εποχή γράφαμε κατά λέξη: «Πιο επίκαιρα από ποτέ, σ’ αυτή την πρωτόγνωρη συνθήκη που ζούμε, τα ντοκιμαντέρ που θα προβληθούν online στο 22ο Φεστιβάλ μάς υπενθυμίζουν τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, ποια είναι η σχέση μας με τη φύση, πόσο ευάλωτοι και ταυτόχρονα πόσο δυνατοί είμαστε». Ένα χρόνο μετά, το ίδιο κείμενο θα μπορούσε να μπει απαράλλαχτο και στη φετινή διοργάνωση. Η διαφορά είναι πως τότε ήμασταν τελείως απροετοίμαστοι ενώ τώρα, αν και είμαστε πιο ψυλλιασμένοι, γνωρίζουμε ότι τίποτα πλέον δεν πρέπει να θεωρείται σίγουρο ή δεδομένο. Ο επικεφαλής προγράμματος του φεστιβάλ, Γιώργος Κρασσακόπουλος, φαίνεται να συμφωνεί: «Η αλήθεια είναι πως το 22ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ήταν ένα από τα πρώτα που έγιναν online παγκοσμίως και ήταν κάτι πρωτόγνωρο για όλους, τόσο για εμάς που το οργανώσαμε όσο και για τους θεατές που το βίωσαν. Όμως, αν μας έδειξε κάτι εκείνη η διοργάνωση, όπως κι αυτή του Νοεμβρίου, είναι πως η δύναμη μιας καλής ταινίας περνά ακόμη κι από τη μικρότερη οθόνη ενός υπολογιστή ή μιας τηλεόρασης και πως ακόμη κι αν η εμπειρία ενός φεστιβάλ στις αίθουσες δεν μπορεί να αντικατασταθεί από τις online προβολές, το κοινό ήταν εκεί και μάλιστα πολύ και παθιασμένο. Η αίσθηση της κοινότητας και της γιορτής μπορεί να επιβιώσει ακόμη και online μέσα από emails, από tweets και groups στο Whatsapp, από stories στο Ιnstagram...»

Το πρώτο πράγμα που παρατηρεί κάποιος στο φετινό υβριδικό φεστιβάλ είναι τα εντυπωσιακά πόστερ της φωτογράφου Όλγας Δέικου. Το σκεπτικό πίσω από τις αφίσες του 23ου ΦΝΘ είναι όλα όσα μας περιμένουν στον ανοιχτό ορίζοντα. Τα ταξίδια και η αίσθηση ανακάλυψης αποτυπώνονται στις φωτογραφίες δημιουργώντας την αίσθηση ενός roadmovie. Το παιδί που παίζει ανέμελο με ένα μικρό αεροπλανάκι, τα ταξιδιάρικα πουλιά, το παρατημένο στη μυθική του διάσταση αυτοκίνητο με τη σκιά του αναχωρητή. Όλα μαζί ψάχνουν την επόμενη μέρα και εύχονται να μην είναι μακριά. Ο κεντρικός τίτλος στο φετινό αφιέρωμα του Φεστιβάλ αποτυπώνει το αυτονόητο «Προορισμός: Ταξίδι». Ή, καλύτερα, «Σινεμά: Περιπέτεια», θα συμπληρώναμε εμείς. Ποιες είναι όμως οιπροσδοκίες από το φετινό ταξίδι;

«Οι προσδοκίες από το 23ο Φεστιβάλ είναι οι ταινίες μας να αποδειχθούν αντάξιες των θεατών μας (είμαστε σίγουροι πως θα ικανοποιηθούν) και κυρίως πως αυτό θα είναι το τελευταίο ολοκληρωτικά online φεστιβάλ που θα χρειαστεί να διοργανώσουμε. Καθώς έμοιαζε σίγουρο ότι τον φετινό Μάρτιο οι αίθουσες δεν θα ήταν ανοιχτές, η online διοργάνωση έμοιαζε με μονόδρομο για τις σταθερές ημερομηνίες του φεστιβάλ. Όμως καθώς τον περασμένο Νοέμβριο το σύνθημά μας ήταν “φεστιβάλ με κάθε τρόπο”, αποφασίσαμε να δοκιμάσουμε διαφορετικές ιδέες, και μία από αυτές που γρήγορα κέρδισε έδαφος ήταν να κάνουμε το 23ο Φεστιβάλ σε δύο χρόνους, τον Μάρτιο και τον Ιούνιο. Έτσι το μεγάλο αφιέρωμα στο Ταξίδι, το τμήμα Top Docs, με μια επιλογή από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ της χρονιάς, και το NextGen, με ντοκιμαντέρ για νέους και παιδιά, θα προβληθούν τώρα, ενώ τα διαγωνιστικά μας, τα ελληνικά ντοκιμαντέρ και οι Ανοιχτοί Ορίζοντες τον Ιούνιο, ελπίζοντας ότι όλα θα πάνε καλά και πως τότε θα μπορούμε να κάνουμε τις προβολές σε θερινές αίθουσες με κοινό» λέει ο Γιώργος Κρασσακόπουλος.

Ειδικά για την πρώτη φάση του Φεστιβάλ επισημαίνει. «Το αφιέρωμα στο Ταξίδι νομίζω ότι αφήνει ένα ιδιαίτερο στίγμα στο κομμάτι του φεστιβάλ που ξεκινά στις 4 Μαρτίου, μιλώντας για κάτι που μας έλειψε πολύ στη διάρκεια των προηγούμενων δώδεκα μηνών. Όμως δεν κοιτάζει το ταξίδι μόνο σαν μια γεωγραφική μετακίνηση, αλλά σαν κάτι πιο σύνθετο και πολύπλευρο, κάτι που μπορεί να γίνει όχι απαραίτητα με ένα μεταφορικό μέσο, αλλά και με το μυαλό ή τη σκέψη, ακόμη κι από τον καναπέ σου. Και φυσικά μπροστά σε μια οθόνη –ασχέτως του μεγέθους της– με συνοδοιπόρο κι οδηγό ένα σπουδαίο ντοκιμαντέρ».

Ποιες είναι όμως οι σημαντικότερες στάσεις αυτού του ταξιδιού; Ανάμεσα σε ένα χορταστικό και πληθωρικό μενού 50 ταινιών συναντάμε φιλμ που δεν γίνεται να τα προσπεράσουμε αβίαστα. Οι «Λένιγκραντ Κάουμπόις πάνε Αμέρικα» του Άκι Καουρισμάκι από το μακρινό 1989 είναι η ευτυχής συνύπαρξη τριών στοιχείων: του αμερικανικού ονείρου, του χαβαλέ και της μουσικής. Η largerthanlife περίπτωση του κωμικού Τζον Μπελούσι, του αστέρα των «Bluesbrothers» μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό στο ομώνυμο φιλμ του Ρ. Κάτλερ θα κλέψει επίσης την προτίμηση πολλών σινεφίλ. Ακόμη, ένα φιλμ με τίτλο «Μύτη ανοιγμένη, άδειες τσέπες» που αναφέρεται στις τελευταίες νύχτες ενός ένδοξου μπαρ του Λας Βέγκας ή το έργο για τον Καετάνο Βελόζο, μύθου του μουσικού ρεύματος της τροπικάλια. Το «Δημαρχείο», ένα υποδειγματικό φιλμ τεκμηρίωσης από τον πρωτοπόρο ντοκιμαντερίστα Φρέντερικ Γουάιζμαν με θέμα το δημαρχείο της Βοστώνης που παρουσιάζεται ως ζωντανός οργανισμός, ενώ η νέα δημιουργία του βραβευμένου Τζιανφράνκο Ρόσι («Φωτιά στη θάλασσα») έχει τίτλο «Νυχτερινό»και μας μεταφέρει σε μια από τις πιο εφιαλτικές γωνιές του πλανήτη –τα σύνορα Συρίας, Ιράκ, Κουρδιστάν, Λιβάνου– όπου ο πόλεμος και η τρομοκρατία έχουν τον πρώτο λόγο. Ακόμη η πρόταση της Χιλής για το Όσκαρ με τίτλο «Μυστικός πράκτορας» ή ο «Τελευταίος χιλιμπίλης» που φανερώνει τη σχέση των κατοίκων του Κεντάκι με τα Απαλάχια όρη κ.ά.

Φυσικά ξεχωριστή θέση έχει και η ταινία του Βέρνερ Χέρζογκ «Στα βήματα του Μπρους Τσάτουιν» για τη ζωή του θρυλικού συγγραφέα και τυχοδιώκτη, που θα μας ταξιδέψει σε μυσταγωγικούς τόπους από την Παταγονία έως τις φυλές των Αβορίγινων, ή ο ασπρόμαυρος και λυρικός «Σταθμός του τρένου», διάρκειας μόλις 24 λεπτών, του σπουδαίου ουκρανού σκηνοθέτη Σεργκέι Λόζνιτσα από το μακρινό 2000. Ακόμη το περίφημο «Απώτατο σημείο της ανθρωπότητας», που δίνει σχήμα στην ανθρώπινη αγωνία για την εξερεύνηση του διαστήματος, ή οι θεσπέσιες «Μικρές μπαλαρίνες» της Αν Κλερ Ντολιβέ, που ρίχνουν φως στον κόσμο του χορού κ.ά.

Το φετινό φεστιβάλ γίνεται στη σκιά του θανάτου του ιδρυτή του Δημήτρη Εϊπίδη, που έφυγε στις 6 Ιανουαρίου 2021 στα 82 του χρόνια. Με μια σειρά από πρωτοβουλίες και δράσεις, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης τιμά τον επί χρόνια διευθυντή του οργανισμού, έναν οραματιστή που σύστησε στον κόσμο ένα νέο είδος σινεμά και ανακάλυψε μεγάλους δημιουργούς. Το τμήμα Berlinale Talents του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θεσμοθέτησαν βραβείο που θα απονεμηθεί σε ένα σενάριο ή μια ιδέα για ντοκιμαντέρ. Η πρώτη απονομή του βραβείου θα γίνει στο πλαίσιο του 71ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου στις 4 Μαρτίου 2021. Παράλληλα, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ετοιμάζει ένα βιβλίο για τον Δημήτρη Εϊπίδη σε ελληνικά και αγγλικά, με κείμενα σημαντικών ανθρώπων του σινεμά, όπως ο Τζαφάρ Παναχί και ο Μπέλα Ταρ, μεταξύ άλλων. Επίσης, το Φεστιβάλ μετονομάζει το μεγάλο βραβείο του τμήματος Newcomers σε βραβείο «Newcomers Δημήτρης Εϊπίδης» και αυξάνει το χρηματικό έπαθλο που το συνοδεύει σε 10.000 ευρώ.

Τα ντοκιμαντέρ του 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα προβληθούν από την Πέμπτη 4 έως την Κυριακή 14 Μαρτίου 2021 μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του Φεστιβάλ online.filmfestival.gr.