Η Αναστασία Κρατίδη μας βάζει «Στα βήματά της»

Γράφει η Μυρτώ Αλεβιζάτου

Ένα εναλλακτικό πορτραίτο μητρότητας οικοδόμησε με λιτά εκφραστικά μέσα και ρεαλισμό η σκηνοθέτις Αναστασία Κρατίδη με τη μικρού μήκους ταινία της «Στα βήματά της». Το πορτραίτο μιας γυναίκας που έχει αφήσει πίσω της ένα επώδυνο κεφάλαιο στη ζωή της προσπαθώντας τώρα να επαναπροσεγγίσει τον γιο της. Το δράμα της Αν. Κρατίδη χτίζεται καρέ-καρέ καθώς οι πληροφορίες αποκαλύπτονται σταδιακά με τους κεντρικούς ήρωες να «μυρίζουν» αναγνωριστικά ο ένας τον άλλον στον αέρα σχεδόν με τον τρόπο μυρίζουν τα λαγωνικά. Σ' έναν περιβάλλον μάλιστα δωρικό και σκληρό. Ένα βουστάσι όπου συλλέγεται το γάλα των αγελάδων από κρατούμενους, συμβολικό ίσως σκηνικό της αρχετυπικής σχέσης μητέρας- γιου. Στη θεατρική ηθοποιό Μαντώ Γιαννίκου εμπιστεύτηκε η σκηνοθέτις τον πρωταγωνιστικό ρόλο η Κρατίδη, ερμηνεία που αποτέλεσε άλλωστε θεμέλιο της ταινίας. Περί δεύτερων ευκαιριών, μητρότητας και σινεμά μιλήσαμε με την Αναστασία Κρατίδη επιστρέφοντας από τη Δράμα.

Πώς προέκυψε η ιδέα ενός τόσο ιδιαίτερου θέματος;
Η αρχική ιδέα ήταν να κάνω ένα ντοκιμαντέρ στο  Ίδρυμα Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων Στοιχειώδους Εκπαίδευσης Βόλου. Μπήκα σαν εθελόντρια στο Ίδρυμα διοργανώνοντας προβολές ταινιών για τα παιδιά κάποια απογεύματα. Κατάγομαι από την περιοχή και το Ίδρυμα βρίσκεται δίπλα στο σχολείο όπου πήγα δημοτικό. Θυμάμαι πως όταν μεγαλώναμε υπήρχε έντονα η πεποίθηση να αποφεύγουμε αυτόν τον χώρο και τα παιδιά. Κάποια στιγμή μου δημιουργήθηκε η ανάγκη να γνωρίσω πραγματικά τον χώρο, να μπω μέσα.

Πώς εξελίχθηκε τελικά σε ταινία μυθοπλασίας;
Η κοινωνικός λειτουργός τότε του Ιδρύματος, Χρύσα Κανδυλά, με βοήθησε πάρα πολύ να δουλέψουμε πάνω στην αρχική ιδέα του ντοκιμαντέρ. Κάναμε πρόταση για να δημιουργηθεί ένα κινηματογραφικό εργαστήρι στα πλαίσια του οποίου θα γυρνούσαμε και το ντοκιμαντέρ. Πήραμε άδεια από το Υπ. Δικαιοσύνης, αλλά όχι τελικά από τη διοίκηση του Ιδρύματος, έτσι δεν προχωρήσαμε. Ωστόσο, όσο βρισκόμασταν ακόμα στον χώρο προέκυψε η βασική ιδέα της ταινίας πώς θα ήταν αν ένας άνθρωπος έμπαινε στο ίδρυμα έχοντας προσωπικό κίνητρο, πώς θα χειριζόταν τις καταστάσεις και τους ανθρώπους. Στη συνέχεια έπρεπε να αλλάξουμε χώρο και μεταφέραμε το πρότζεκτ στις Αγροτικές Φυλακές στην Κασσαβέτεια Βόλου, όπου η τότε διευθύντρια Ευμορφία Σαμαρά ήταν ένας άνθρωπος με μεγάλη ευαισθησία και ανοιχτή σε νέες ιδέες και έτσι ξεκινήσαμε. Θέλαμε πολύ να παίξουν κρατούμενοι και να συμμετέχουν στη διαδικασία των γυρισμάτων της ταινίας, κάτι που τελικά δεν επέτρεψε όμως το Υπ. Δικαιοσύνης.

Επιτρέπεται όντως οι νεαροί κρατούμενοι να εργάζονται εκτός των φυλακών;
Πάντοτε κρίνεται κατά περίπτωση από τους κοινωνικούς λειτουργούς. Σε κάθε περίπτωση το αίτημα το καταθέτουν οι ίδιοι. Προσωπικά με ενδιέφερε πολύ να μείνουμε κοντά στις πραγματικές συνθήκες, δηλαδή αν το δουν οι άνθρωποι που ζουν μέσα στις φυλακές να αναγνωρίζουν την πραγματικότητά τους.

Το σενάριο στηρίζεται σε αληθινή ιστορία;
Όχι, η βασική συνθήκη ήταν μυθοπλασία. Πρώτα έγραψα το σενάριο και αφού το διάβασαν οι άνθρωποι εκεί, μου εκμυστηρεύτηκαν πως είχε συμβεί κάτι ανάλογο με τη θεία ενός παιδιού που είχε αποκρύψει την ταυτότητά της και δούλεψε στο Ίδρυμα για λίγο. Γεγονός που επιβεβαίωσε και πάλι πως η πραγματικότητα ξεπερνά κάθε φαντασία.

Στην ταινία σας βλέπουμε μια εξαιρετικά πρωτότυπη για τα ελληνικά δεδομένα απεικόνιση της μητρότητας. Μια γυναίκα σκληρή φαινομενικά που βασανίζεται από τις ενοχές της και παραδέχεται όμως τα λάθη της. Σας ενδιέφερε η έννοια της μητρότητας;
Όταν αρχίσαμε πια τα γυρίσματα, πολύ καιρό μετά την αρχική ιδέα και την γραφή του σεναρίου, ήμουν έγκυος. Συγκυρία που με φόβισε γιατί δεν ήθελα να παρεκκλίνω από αυτό που είχα στο μυαλό μου αρχικά. Στόχος αυτής της μάνας ήταν να τον επαναπροσεγγίσει το παιδί της και όχι τόσο να του πει την αλήθεια, όσο να τον βοηθήσει όσο βρίσκεται εκεί. Με ενδιέφερε κυρίως πώς αυτοί οι δύο άνθρωποι θα έρθουν κοντά. Δεν ήταν εύκολο να γίνει στο χρόνο της μικρού μήκους ταινίας.

Πάντως η πρώτη σκηνή που η γυναίκα προσπαθεί να ταΐσει με μπιμπερό το μοσχαράκι απεικονίζει τη μεγάλη της δυσκολία με τη μητρότητα, δεν είναι τρυφερή. Αντιθέτως βλέπουμε αργότερα το γιο να τα καταφέρνει πολύ καλύτερα. Να αντλήσει ο θεατής αισιοδοξία από αυτό;
Ήθελα να συνδέσω τους δύο χαρακτήρες μέσα από το τάισμα, με τη δυσκολία ή την ευκολία που έχει ο καθένας σε αυτό. Και είναι ακριβώς η σκηνή, μία από τις αγαπημένες μου στην ταινία, που εκείνη στέκεται και τον κοιτάζει που τα καταφέρνει με το μοσχαράκι. Οι συμβολισμοί με το γάλα και τις αγελάδες ήταν ένα δώρο που μας έκανε ο ίδιος ο χώρος, το βουστάσι. Προσωπικά με ενδιαφέρει πολύ ο χώρος και όσα είχε να αφηγηθεί. Γενικώς με ενδιαφέρει πολύ η διαδικασία, δηλαδή από όλα όσα έχει να σου προσφέρει η έρευνα κάθε φορά. Γιατί συνήθως σού αποκαλύπτει μια πραγματικότητα που δεν είναι δική σου, υπάρχει όμως δίπλα σου.