Η σπάνια γαλλική ταινία του 1966 με την Τζένη Καρέζη “Μια σφαίρα στην καρδιά” που προβλήθηκε μετά από 54 χρόνια, σε αποκατεστημένη κόπια.
Το 1966 ήταν μία περίεργη εποχή για την Ελλάδα. Από τη μία η χώρα βρισκόταν λίγο πριν τη χούντα των συνταγματαρχών με την πολιτική αναταραχή να επικρατεί, και από την άλλη η Ελλάδα ζούσε το μύθο της - ήταν η περίοδος που είχε γίνει κέντρο κοσμοπολίτικου τουρισμού και όλα έμοιαζαν με καλοκαιρινή, τεχνικολόρ ταινία σινεμασκόπ.
Ο εγχώριος κινηματογράφος ήταν πανίσχυρος, με την τηλεόραση μόλις να ξεκινάει, δειλά, στην Ελλάδα. Οι ελληνικές ταινίες έκοβαν εκατοντάδες χιλιάδες εισιτήρια και προβάλλονταν από τους μεγάλους κινηματογράφους του κέντρου μέχρι επάνω σε ένα λευκό πανί στα καφενεία των χωριών. Οι φανς είχαν χωριστεί στο δίπολο Αλίκη Βουγιουκλάκη – Τζένη Καρέζη. Τα δημοσιεύματα για “διεθνή καριέρα” των δύο ελληνίδων σταρ είχαν αρχίσει να πληθαίνουν, αν και τελικά φαίνεται ότι τις κέρδισε η αγάπη του εγχώριου κοινού τους και έμειναν εδώ.
Παρόλα αυτά, η Τζένη Καρέζη συμμετείχε σε μία ταινία γαλλικής παραγωγής, το “Μια σφαίρα στην καρδιά” (Une balle au coeur) η οποία, μετά την πρώτη της εκείνη προβολή, το 1966, ξαναπαίχτηκε για πρώτη φορά από τότε, το Σεπτέμβριο του 2020, μετά την πλήρη ψηφιακή αποκατάσταση, από την Carousel Films.
Τζένη Καρέζη, "Μια σφαίρα στην καρδιά", 1966
Η ταινία είναι σκηνοθετημένη από τον Ζαν - Ντανιέλ Πολέ, η μουσική και τα τραγούδια είναι του Μίκη Θεοδωράκη και πρωταγωνιστούν ο Σάμι Φρέι, η Τζένη Καρέζη, η δόξα του γαλλικού τραγουδιού Φρανσουάζ Αρντί και πολλοί έλληνες ηθοποιοί.
Η ταινία
Ο Ζαν – Ντανιέλ Πολέ, ο “βενιαμίν” της νουβέλ βαγκ, ήρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1962, για τα γυρίσματα του αριστουργηματικού ντοκιμαντέρ “Μεσόγειος”, μαζί με τον Φόλκερ Σλέντορφ (η ταινία ενέπνευσε τον Γκοντάρ για να γυρίσει την “Περιφρόνηση”). Ο έρωτας του Γάλλου κινηματογραφιστή για τη χώρα ήταν κεραυνοβόλος. Αποκαλούσε την Ελλάδα “δεύτερη, ανεξάντλητη πατρίδα”, θαυμάζοντας εύλογα τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό αλλά ταυτοχρόνως και τον σύγχρονο Έλληνα, με όλα τα ελαττώματά του (έξαρση, προχειρότητα, επιπολαιότητα) αλλά και με την ένταση με την οποία εκφράζεται και εκδηλώνεται. Επέστρεψε ξανά στην Ελλάδα το 1964, για το ντοκιμαντέρ “Βάσσες”, στον ναό του Επικούρειου Απόλλωνα. Τότε γνωρίστηκε και “αδελφοποιήθηκε” με τον σκηνοθέτη Κώστα Φέρρη (βοηθό του στο φιλμ), που τον μύησε στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό, ιδίως στη μουσική του Θεοδωράκη και των νεότερων συνθετών. Ο Πολέ πλέον είχε αποφασίσει να γυρίσει στην Ελλάδα και μια ταινία μυθοπλασίας. Ένα πρώτο σχέδιο με πρωταγωνιστή τον Σαρλ Αζναβούρ ναυάγησε αλλά ο Πολέ επανήλθε αυτή τη φορά με ένα σενάριο του θεωρητικού Πιερ Καστ και εξασφαλισμένους τον Σάμι Φρέι (ήδη σταρ του Γαλλικού σινεμά, με συμμετοχές σε ταινίες του Γκοντάρ και του Βαντίμ) και την κούκλα Φρανσουάζ Αρντί που ήταν ήδη διάσημη τραγουδίστρια. Ο Φέρρης φυσικά ήταν από κοντά σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Ο ρόλος της “τραγουδίστριας του μπαρ”, της Κάρλα, ήταν αρχικά προορισμένος για την Βέρα Κρούσκα. Τελικά επελέγη η Τζένη Καρέζη (έχοντας σπουδάσει στη σχολή των Ουρσουλινών γνώριζε άριστα τη Γαλλική γλώσσα) και ο Γιώργος Λεμπέσης, παραγωγός των θεατρικών της Καρέζη “μπήκε” στο φιλμ ως συμπαραγωγός. Τη μουσική φυσικά ανέλαβε ο Μίκης Θεοδωράκης που παραχώρησε όλες τις συνθέσεις για το θεατρικό που ανέβαινε τότε, το “Ένας Όμηρος”. Η Τζένη Καρέζη μάλιστα, ερμηνεύει στο φιλμ δυο τραγούδια του Θεοδωράκη. Μαζί με τους τρεις πρωταγωνιστές, μια μεγάλη ομάδα από σημαντικούς έλληνες ηθοποιούς διαφόρων γενιών, ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, ο Σπύρος Φωκάς, ο Σωτήρης Μουστάκας, ο Δημήτρης Μυράτ, ο Αρτέμης Μάτσας, η Άννα Ραυτοπούλου, ο Γιώργος Μούτσιος, ο Ζανίνο σε ρόλο – έκπληξη εκτελεστή, ο Νίκος Τσαχειρίδης, ο Φάνης Χηνάς, η Βιβέτα Τσιούνη, ο Νίκος Φέρμας και ο Γιώργος Μαρίνος.
Το συνεργείο κατά βάση ελληνικό, με βοηθό σκηνοθέτη αλλά ουσιαστικά βασικό συνεργάτη του Πολέ τον Κώστα Φέρρη (το ελληνικό ψευδώνυμο του Σάμι Φρέι στην ταινία είναι “Νίκος Φέρρης”). Τα γυρίσματα έγιναν στην Τρούμπα, το Πέραμα, την Αθήνα, τους Δελφούς, τον Αχλαδόκαμπο, τη Σκύρο και τη Σικελία. Ήταν η εποχή των διαδηλώσεων των Ιουλιανών, ο Πολέ μαζί με τον Φέρρη κατέβαιναν στους δρόμους μετά από κάθε γύρισμα και η σχέση τους θα βοηθήσει τον Φέρρη να διαφύγει στη Γαλλία επί Χούντας.
Το φιλμ κυκλοφόρησε στην Ελλάδα και στη Γαλλία το 1966 και μετά εξαφανίστηκε από τις οθόνες. Το 2019 το Γαλλικό Κέντρο Κινηματογράφου χρηματοδότησε την πλήρη ψηφιακή αποκατάσταση της ταινίας.
Τζένη Καρέζη και Sami Frey, "Μια σφαίρα στην καρδιά", 1966
Το στόρι
Ο ξεπεσμένος αριστοκράτης Φραντσέσκο Μοντελέπρε (Σάμι Φρέι), συναντά τον μαφιόζο Ριτσάρντι (Βασίλης Διαμαντόπουλος) διεκδικώντας την περιουσία του που έχει υπεξαιρεθεί από τον γκάνγκστερ. Ο αρχιμαφιόζος απειλεί την ζωή του Μοντελέπρε κι ο τελευταίος διαφεύγει στην Ελλάδα όπου γνωρίζει μια τραγουδίστρια σε ένα καμπαρέ της Τρούμπας (Τζένη Καρέζη). Ο Ριτσάρντι δίνει εντολή δολοφονίας του Μοντελέπρε και η καταδίωξη ξεκινά.
Françoise Hardy - Sami Frey, "Μια σφαίρα στην καρδιά", 1966
Ο Ζαν – Ντανιέλ Πολέ για το φιλμ:
“Θέλησα κυρίως να ξεφύγω από τον παραδοσιακό τρόπο προβολής και εκμετάλλευσης των τόπων. Η ταινία μου δεν είναι ένα τουριστικό φυλλάδιο και αυτό αποτελεί ήδη ένα είδος αφαίρεσης. Έπειτα, πρέπει να ομολογήσω ότι δεν με συνεπήρε ιδιαίτερα η ιστορία αυτού του σικελού Μαρκήσιου – εκτός, ίσως, από τη συμβολική της διαδρομή. Γι’ αυτό και δεν ακολούθησα πιστά την εξέλιξή της. Αν αυτός ο άνθρωπος έμοιαζε να έχει σημαδευτεί από το πεπρωμένο του, ήταν μόνο και μόνο επειδή δεν μπορούσε ν’ απαλλαγεί από τις κοινωνικές του καταβολές κι από το γεγονός ότι είχε εκδιωχθεί από το φυσικό του περιβάλλον. Η κατάσταση επιδεινώθηκε από το αίσθημα ενοχής που ένιωσε μετά τον θάνατο της κοπέλας. Δεν θα μπορούσε επομένως να κάνει τίποτ’ άλλο από το να γυρίσει σπίτι του και να αυτοκτονήσει.”
Jean Daniel Pollet
Ζαν – Ντανιέλ Πολέ (1936 – 2004)
Ο Πολέ, από τις μεγάλες ελπίδες της Νουβέλ Βαγκ (από το 1957 με την πρώτη του ταινία μικρού μήκους “Φτάνει να μεθάς” την οποία εκθείασε ο Γκοντάρ), αυτονομήθηκε γρήγορα από κάθε τύπου ρεύματα κι ακολούθησε μια εντελώς προσωπική δημιουργική πορεία, γυρίζοντας ταινίες φιξιόν και ντοκιμαντέρ, σε διάφορα φορμά και διάρκειες. Ανέπτυξε από νωρίς μια προσωπική σχέση με την Ελλάδα, μακριά από το φολκλόρ, την ωραιοποίηση, τον εξωτισμό και τις λυρικές ευκολίες. Η Ελλάδα, για τον Πολέ, είναι μια “δεύτερη, ανεξάντλητη πατρίδα”, μια ιστορία που ποτέ δεν τελειώνει. Το 1963 γυρίζει την ποιητική “Μεσόγειο”, το 1964 ένα φιλμ για τον ναό του Επικούρειου Απόλλωνα (“Βάσσες”), το 1965 “Μια σφαίρα στην καρδιά”, το 1973 το ποιητικό ντοκιμαντέρ για την Σπιναλόγκα “Η τάξη” και το 1990 το ταξιδιωτικό ημερολόγιο “Τρεις μέρες στην Ελλάδα”.
Στη Γαλλία, γύρισε επίσης φιλμ με το μοναδικό, ποιητικό του στυλ, όπως τα “Γραμμή Σκόπευσης” (1958 – 60), “Στην οδό Σεντ – Ντενί” (μικρού μήκους, 1963, Φεστιβάλ Καννών), “Φαντάζεσαι τον Ροβινσώνα” (1967, Φεστιβάλ Καννών), “Χαρά και λύπη ο Έρωτας” (1968), “Το αίμα” (1971, Φεστιβάλ Καννών), “Για να θυμόμαστε” (1980, Φεστιβάλ Καννών), “Ο Ακροβάτης” (1975), “Το δέντρο και ο ήλιος” (1990), “Ένας Θεός ξέρει” (1992, Φεστιβάλ Λοκάρνο).
Το 2003 το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης παρουσίασε αφιέρωμα με το σύνολο του έργου του.
Το φεστιβάλ της Αθήνας, που επιμελείται εδώ και 37 χρόνια ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης, συνεχίζει να αποτελεί πόλο έλξης για όλους τους κινηματογραφόφιλους
«Είναι δύσκολο να ζεις με εμφύσημα. Δυσκολεύομαι ακόμα και να πάω από τη μία άκρη του δωματίου στην άλλη. Είναι λες και περπατάς με μια πλαστική σακούλα γύρω από το κεφάλι σου»
12°
