Ο Δημήτρης Δημητριάδης στέλνει μια ανοιχτή επιστολή στην A.V. για το έργο του «Η ζάλη των ζώων πριν τη σφαγή» και το φιλμ «Ο θάνατος του ιερού ελαφιού».
Τον Οκτώβριο τού 2000, στο θέατρο Αμόρε, με σκηνοθέτη τον Γιάννη Χουβαρδά, ανέβηκε το θεατρικό έργο μου «Η ζάλη των ζώων πριν τη σφαγή».
Ένας από τούς ηθοποιούς τής παράστασης μου είπε μια μέρα ότι ήθελε να με συναντήσει κάποιος νεαρός σκηνοθέτης που ενδιαφερόταν να κάνει ταινία τη «Ζάλη». Ο σκηνοθέτης, τον οποίο δεν γνώριζα και πρώτη φορά άκουγα το όνομά του, ήταν ο Γιώργος Λάνθιμος.
Μετά από κάποιους μήνες, το 2001, ο Γ.Λ. μού τηλεφώνησε, και συναντηθήκαμε σ’ ένα καφέ στο κέντρο της Αθήνας.
Η συνάντηση ήταν πολύ εγκάρδια, στη διάρκειά της ο Γ.Λ. μού εξέφρασε ο ίδιος την επιθυμία του να κάνει ταινία τη «Ζάλη», μου μίλησε για το πώς σκεφτόταν την αισθητική της, είχε φέρει ένα άλμπουμ με φωτογραφίες για να μου δείξει τα χρώματα που ήθελε, μου ανέφερε και μερικά ονόματα ηθοποιών. Δεν μιλήσαμε για τη σεναριακή μορφή που θα έπαιρνε το έργο μου, ούτε για τίποτα άλλο σχετικό με την παραγωγή, τον χρόνο των γυρισμάτων, κ.τ.λ. Χωρίσαμε πολύ φιλικά, με συναισθηματική φόρτιση, θα έλεγα.
Έκτοτε, δεν είχα κανένα νέο από τον ίδιο. Συναντηθήκαμε ξανά το 2003, όταν ανέβασε, στα τέλη Μαΐου εκείνης της χρονιάς, στον Εξώστη του Αμόρε, ένα άλλο θεατρικό έργο μου, το «Διαδικασίες διακανονισμού διαφορών». Τα είπαμε λίγο μετά την πρεμιέρα, πάλι χαθήκαμε, για πολλά χρόνια αυτή τη φορά, χωρίς στο μεταξύ να έχω μάθει τίποτα σχετικό με το σχέδιό του για τη «Ζάλη». Σιγή, σαν να μην είχε προηγηθεί η συνάντησή μας.
Είχαμε, όταν έμενε στο εξωτερικό, κάποιες ανταλλαγές μέσω ίντερνετ, συζητούσαμε θέματα που αφορούσαν κυρίως τις ταινίες του –είχε γυρίζει στο μεταξύ άλλες δύο, νομίζω, με πιο πρόσφατη τότε τον «Αστακό», του οποίου μου είχε στείλει το θαυμάσιο σενάριο του Ευθύμη Φιλίππου πριν ακόμα γυρίσει την ταινία, όπως του είχα στείλει κι εγώ ένα θεατρικό μου έργο, όπου ανακαλύψαμε ομοιότητες ανάμεσα στο δικό μου έργο και το στόρι του «Αστακού». Τίποτα λιγότερο από μία αμοιβαία φιλικότητα, στα όρια της εμπιστοσύνης και της εκτίμησης.
Το 2017, γύρισε την ταινία «Ο θάνατος τού ιερού ελαφιού». Προτού δω την ταινία, είχα διαβάσει κάποιες κριτικές όπου γινόταν αναφορά εν μέρει και στην πλοκή της – λέω εν μέρει διότι το κρίσιμο σημείο του σεναρίου δεν το είδα να αναφέρεται πουθενά, άρα το αγνοούσα: ο Στίβεν, οικογενειάρχης με δύο παιδιά, είναι χειρουργός κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης, ο ασθενής του υποκύπτει. Αυτός δεν ήταν άλλος από τον πατέρα του νεαρού Μάρτιν. Ο Μάρτιν προσεγγίζει τον Στίβεν, έρχονται πολύ κοντά, σχεδόν γίνεται μέλος της οικογένειάς του, ο Στίβεν δεν γνωρίζει την ταυτότητα του Μάρτιν. Κάποια στιγμή, στη μέση της ταινίας, ο Μάρτιν αποκαλύπτει στον γιατρό ποιος είναι και του θέτει ένα δίλημμα: ή θα σκοτώσει ένα μέλος της οικογένειάς του προκειμένου να εξιλεωθεί για τον θάνατο του πατέρα του, θάνατο για τον οποίο θεωρεί υπεύθυνο τον Στίβεν, ή, αν δεν το κάνει, θα συμβούν στα παιδιά του διάφορα συμπτώματα τα οποία απαριθμεί με ακρίβεια ποια θα είναι: παράλυση των κάτω άκρων, άρνηση τροφής, αιμορραγία από τα μάτια και, τέλος, θάνατος. Ο Στίβεν αρνείται να συμμορφωθεί με την πρόταση τού Μάρτιν, αντιδρά βίαια, τον φυλακίζει στο υπόγειο του σπιτιού του, τον κακοποιεί, ενώ συγχρόνως αρχίζουν να πραγματοποιούνται ένα προς ένα όλα εκείνα που είχε προβλέψει ο Μάρτιν για τα δύο παιδιά. Προκειμένου να σώσει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του από την πραγματοποίηση των προβλέψεων του Μάρτιν, ο Στίβεν σκοτώνει ένα μέλος της.
Στο θεατρικό έργο μου «Η Ζάλη των ζώων πριν τη σφαγή», από τα βασικά πρόσωπα είναι δύο φίλοι, ο Νίλος και ο Φίλων, η φιλία τους είναι πολύ παλιά και πολύ στενή, έχουν σχεδόν καθημερινές συναντήσεις, εμπιστεύονται απόλυτα ο ένας τον άλλον. Σε μία από αυτές τις συναντήσεις, ο Νίλος γνωρίζει στον Φίλωνα τη Μηλίτσα με την οποία είναι ερωτευμένος, όπως κι αυτή μ’ εκείνον. Στην επόμενή τους συνάντηση ο Νίλος ανακοινώνει στον Φίλωνα ότι έχει αποφασίσει να παντρευτεί τη Μηλίτσα. Ο Φίλων αιφνιδιάζεται, προσπαθεί να τον μεταπείσει, αποτυγχάνει στις ορθολογικές προσπάθειές του, καταλαμβάνεται τότε από ένα είδος έκστασης/μανίας και προαναγγέλλει στον Νίλο λεπτομερώς τι πρόκειται να συμβεί στον ίδιο και στην οικογένειά του, εάν παντρευτεί: μετά από μία περίοδο απροσδόκητης ευμάρειας, θα επέλθει κατ’ αρχάς ολική οικονομική καταστροφή, εν συνεχεία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας θα συμβούν αιμομιξίες, αυτοκτονίες, εγκλήματα, μέχρι που κανείς τους δεν θα μείνει στο τέλος ζωντανός. Ο Νίλος δεν μεταπείθεται, παντρεύεται τη Μηλίτσα, αποκτά τρία παιδιά, κάποια στιγμή, ύστερα από είκοσι χρόνια γάμου, αρχίζουν να πραγματοποιούνται όλα εκείνα που «προφήτευσε» ο Φίλων.
Αμέσως μετά την προβολή τής ταινίας, έστειλα μαίηλ στον Γ.Λ. όπου του ανέφερα τι σκέφτηκα βλέποντας την ταινία του, τονίζοντάς του –χωρίς να θίξω καμία άλλη πλευρά– ότι, για μένα, «Ο θάνατος τού ιερού ελαφιού» είναι μία κινηματογραφική εκδοχή/διασκευή της «Ζάλης των ζώων πριν τη σφαγή».
Η απάντησή του ήταν ότι η ταινία του δεν έχει καμία σχέση με το έργο μου και ότι λυπάται που σκέφτηκα κάτι τέτοιο, πράγμα που δεν το περίμενε από μένα.
Το θέμα έμεινε εκεί, ήταν μέσα Δεκεμβρίου του 2017.
Φέτος τον Μάιο, σκέφτηκα να έχω, έστω έπειτα από δυόμισι χρόνια, και τη γνώμη του σεναριογράφου της ταινίας, του Ευθύμη Φιλίππου. Του έγραψα εξιστορώντας του όλα όσα είχαν προηγηθεί με τον Γ. Λ., του ανέφερα το ζήτημα των ομοιοτήτων ανάμεσα στο έργο μου και στην ταινία τους, τονίζοντας πάλι τη δική μου απόλυτη βεβαιότητα ότι «Ο θάνατος του ιερού ελαφιού» είναι μία διασκευή/εκδοχή της «Ζάλης των ζώων πριν τη σφαγή». Η απάντησή του ήταν πανομοιότυπα αρνητική με εκείνη τού Γ.Λ., γράφοντάς μου ότι ούτε την παράσταση της «Ζάλης» έχει δει ούτε το έργο έχει διαβάσει.
Πριν αποφασίσω να γράψω και να δημοσιοποιήσω αυτήν εδώ την επιστολή, προηγήθηκαν πολλές, σε χρόνο και σε ένταση, αδιάλειπτες ανακυκλώσεις του ζητήματος αυτού μέσα μου, κατά διαστήματα το συζήτησα με ορισμένους ανθρώπους της εμπιστοσύνης μου, ζήτησα συμβουλές και γνώμες ως ξένος και αδαής σε παρόμοια θέματα.
Το πρώτιστο για μένα είναι αποκλειστικώς η ηθική και καλλιτεχνική διάσταση της ιστορίας αυτής. Σ’ αυτήν τη διάσταση παραμένω και θα παραμείνω, γιατί είναι μακράν η κυρίαρχη έναντι οποιασδήποτε άλλης.
Ένας επιπλέον λόγος που, μετά από δυόμισι χρόνια, αποφάσισα να κοινοποιήσω ένα άκρως προσωπικό θέμα, είναι και η πιθανότητα το θέμα αυτό να ενδιαφέρει και να αφορά και άλλους.
-Δημήτρης Δημητριάδης
Θεσσαλονίκη, 5.7.2020
Υ.Γ. Όλα τα παραπάνω, επειδή δεν υπεισήλθα σε διεξοδικότερες αναφορές και επεξηγήσεις, είναι αναμενόμενο ότι θα γίνουν πιο εύκολα κατανοητά από όσους γνωρίζουν και την ταινία του Γ.Λ. και το θεατρικό μου έργο. Για όποιους δεν τα γνωρίζουν αλλά ενδιαφέρονται, κυκλοφορούν και τα δύο και είναι προσβάσιμα.
Το φεστιβάλ της Αθήνας, που επιμελείται εδώ και 37 χρόνια ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης, συνεχίζει να αποτελεί πόλο έλξης για όλους τους κινηματογραφόφιλους
«Είναι δύσκολο να ζεις με εμφύσημα. Δυσκολεύομαι ακόμα και να πάω από τη μία άκρη του δωματίου στην άλλη. Είναι λες και περπατάς με μια πλαστική σακούλα γύρω από το κεφάλι σου»
12°
